İhsan Sabri Çağlayangil

İhsan Sabri Çağlayangil^[2] (1908, İstanbul - 30 Aralık 1993, Ankara), Türk siyasetçi ve diplomat. 1965-1971 ve 1975-1977 arasında Dışişleri Bakanlığı, 1979-1980'de Cumhuriyet Senatosu Başkanlığı ve Cumhurbaşkanı Vekilliği yapmıştır.^[3]

İhsan Sabri Çağlayangil
1968'te Çağlayangil
Türkiye Cumhurbaşkanı Vekili
Görev süresi 6 Nisan 1980 - 12 Eylül 1980
Yerine geldiği	Fahri Korutürk
Yerine gelen	Kenan Evren (devlet başkanı olarak)
Cumhuriyet Senatosu Başkanı
Görev süresi 6 Kasım 1979 - 12 Eylül 1980
Yerine geldiği	Sırrı Atalay
Yerine gelen	Makam kaldırıldı
Türkiye Dışişleri Bakanı
Görev süresi 27 Ekim 1965 - 26 Mart 1971
Başbakan	Süleyman Demirel
Yerine geldiği	Hasan Esat Işık
Yerine gelen	Osman Olcay
Görev süresi 31 Mart 1975 - 21 Haziran 1977
Başbakan	Süleyman Demirel
Yerine geldiği	Melih Esenbel
Yerine gelen	Ahmet Gündüz Ökçün
Görev süresi 21 Temmuz 1977 - 5 Ocak 1978
Başbakan	Süleyman Demirel
Yerine geldiği	Ahmet Gündüz Ökçün
Yerine gelen	Ahmet Gündüz Ökçün
Türkiye Çalışma Bakanı
Görev süresi 20 Şubat 1965 - 27 Kasım 1965
Başbakan	Süleyman Demirel
Yerine geldiği	Bülent Ecevit
Yerine gelen	Naili Erdem
Kişisel bilgiler
Doğum	1 Ocak 1908(1908-01-01) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	30 Aralık 1993 (85 yaşında) Ankara, Türkiye
Defin yeri	Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Partisi	Adalet Partisi (1961-1980) Doğru Yol Partisi (1987-1993)
Evlilik(ler)	Emine Furuzende Çağlayangil[1]
Çocuk(lar)	Fatma Itır Çağlayangil[1]
Bitirdiği okul	İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mesleği	Avukat, politikacı

Hayatı

Kendi yazmış olduğu anılarında memleketini Değirmenboğazı, Manyas olarak belirten Çağlayangil, İstanbul (Erkek) Lisesi mezunudur. 1932'de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Emniyet Genel Müdürlüğü'nün çeşitli kademelerinde görev yaptı. 1937 yılında Dersim Harekatı'nın sonuçlanmasının ardından kurulan mahkemede idama mahkûm edilen sanıkların infazını düzenlemekle görevlendirildi.

1945'te Ahlat kaymakamı, 1948'de Yozgat, 1950'de Antalya, 1953'te Çanakkale, 1954'te Sivas valisi oldu. Aynı yıl getirildiği Bursa valiliği görevini 1960'a değin sürdürdü. Memleketi olduğu için Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın özel önem verdiği bu valilik nedeniyle Demokrat Parti hareketinin önemli isimlerinden birine dönüştü. 27 Mayıs İhtilali’nden sonra tutuklanarak önce Yassıada, ardından Balmumcu'da hapis yattı. Yargılanmadan 6 ay sonra serbest bırakıldı.

1961'de siyasete atılarak, Adalet Partisi'nden Bursa senatörü seçildi. 20 Şubat 1965'te Suat Hayri Ürgüplü başkanlığında kurulan koalisyon hükûmetinde çalışma bakanı oldu. 1965 genel seçimlerinin ardından kurulan Demirel Hükûmeti'nde Dışişleri Bakanı olarak görev aldı. Görevi sırasında çok iyi bilmediği diplomasi dünyasına hızla alıştı, komplekssiz kişiliği ve bilmediği konularda dışişleri personeline tam güveniyle başarılı bir bakan oldu.

Hükûmetin 12 Mart 1971 askerî müdahalesi üzerine istifa etmesiyle, bu görevden ayrıldı. 12 Mart döneminde senato üyeliğini ve AP içindeki etkili konumunu sürdürdü.

Mart 1975'te Demirel'in kurduğu I. Milliyetçi Cephe hükûmetinde gene Dışişleri Bakanlığı görevine getirildi. 5 Haziran 1977 Genel Seçimlerinden sonra kurulan Cumhuriyet Halk Partisi azınlık hükûmetinin güvenoyu alamamasından sonra Temmuz 1977'de Süleyman Demirel başkanlığında oluşturulan II. Milliyetçi Cephe Hükûmetinde de aynı görevi üstlendi. Aralık 1977'de hükûmetin bir gensoruyla düşürülmesine değin bakanlık görevini sürdürdü. Ekim 1979'daki ara seçimlerden sonra Cumhuriyet Senatosu başkanlığına seçildi. 6 Nisan 1980'de görev süresi dolan Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün yerine cumhurbaşkanlığı görevine vekalet etti. 12 Eylül 1980 askerî müdahalesiyle sona eren bu görevi sırasında kontenjan senatörleri ataması mecliste tartışmalara yol açtı.

1982 Anayasası'nın geçici 4. maddesi ile 5 yıllık siyaset yasaklıları arasına giren Çağlayangil, Mayıs 1983'te siyasal partilerin kurulmasına izin verilmesinden sonra Büyük Türkiye Partisi'nin (BTP) kuruluşunda rol oynadı. Partinin Millî Güvenlik Konseyi kararıyla kapatılmasının ardından bazı eski AP'li ve Cumhuriyet Halk Partisi üyesi politikacılarla beraber 1 Haziran 1983-30 Eylül 1983 arasında Zincirbozan'da (Çanakkale) gözetim altında tutuldu. 6 Eylül 1987'de yapılan referandum sonunda siyaset yasağı kalktıktan sonra Doğru Yol Partisi (DYP) Genel İdare Kurulu üyeliği yaptı. Kasım 1990'da aktif siyasetten ayrıldığını açıkladı.

Çağlayangil, 30 Aralık 1993'te Ankara'da yaşamını yitirdi. Çağlayangil, 18 Haziran 1953'te Bayan Emine Furuzende (1912) ile evlenmiş olup, Fatma Itır'ın (1939) babasıdır.^[1]

Anekdotlar

• İhsan Sabri Çağlayangil, siyasetin yanında önceleri bir süre şiirle de uğraştı.

"Bir elinde sigara, bir elinde binlik şişe;

Erkeklik bu mu kızım? Erkeksen ayakta işe"

beyiti her ne kadar kendi yazmasa da ona mal edilmiştir.

• Çapkınlığıyla tanınmış, bu tür söylentileri yalanlamak bir yana, yayılmasına bizzat katkıda bulunmuştur.
• İhsan Sabri Çağlayangil, Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilmiştir.
• 1967 yılında Papa VI. Paulus'un Türkiye ziyaretinde, Ayasofya Müzesi'nde dizlerini çöküp dua etmek istediği sırada, o zaman Dışişleri Bakanı olarak papaya eşlik etmekte olan Çağlayangil, "Burası cami ya da kilise değil, müze. Burada dini tören yapılamaz" demiş ve herhangi bir krize yol açmadan meseleyi geçiştirmiştir.
• Fransızca bilen Çağlayangil, zaman zaman konuşmalarını İngilizce yapmak da istemiştir. Bu durumda konuşmasını dışişleri personeline çevirtip İngilizce metni çalışarak kürsüye çıkmıştır.

Kaynakça

1. "Türk Parlamento Tarihi I. Cilt" (PDF). 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
2. "TBMM Albümü 4. Cilt (1960-1983)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022.
3. "İhsan Sabri Çağlayangil". 18 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Fahri Korutürk	Türkiye Cumhurbaşkanı Vekili 6 Nisan 1980 - 12 Eylül 1980	Sonra gelen: Kenan Evren
Önce gelen: Sırrı Atalay	Cumhuriyet Senatosu Başkanı 6 Kasım 1979 - 12 Eylül 1980	Sonra gelen: Makam kaldırıldı
Önce gelen: Ahmet Gündüz Ökçün	Türkiye Dışişleri Bakanı 21 Temmuz 1977 - 5 Ocak 1978	Sonra gelen: Ahmet Gündüz Ökçün
Önce gelen: Melih Esenbel	Türkiye Dışişleri Bakanı 31 Mart 1975 - 21 Haziran 1977	Sonra gelen: Ahmet Gündüz Ökçün
Önce gelen: Hasan Esat Işık	Türkiye Dışişleri Bakanı 27 Ekim 1965 - 26 Mart 1971	Sonra gelen: Osman Olcay
Önce gelen: Bülent Ecevit	Türkiye Çalışma Bakanı 20 Şubat 1965 - 27 Kasım 1965	Sonra gelen: Naili Erdem