Yeni Osmanlıcılık

Yeni Osmanlıcılık veya neo-Osmanlıcılık, Türkiye'nin Osmanlı İmparatorluğu'nun dini, kültürel ve politik mirasını sahiplenmesi gerektiğini savunan ve Osmanlıcılığın devamı olan siyasî bir fikirdir.

Terim ilk olarak 1985'te Chatham House'daki bir makalede David Barchard tarafından kullanılmıştır;^[1] Barchard, yakın gelecekte yeni Osmanlı fikrinin Türkiye için muhtemel bir hedef olabileceğini öne sürer. Ayrıca, 1974'te Kıbrıs Barış Harekatı'nın ardından Yunanlar tarafından da kullanıldığı görülmüştür.^[2]

Terim son dönemde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Kıbrıs, Yunanistan, Irak, Suriye, Libya ve Dağlık Karabağ'daki müdahaleci ve yayılmacı dış politikasıyla ilişkilendirildi.^[3][4][5]

Tarihçe

Yeni Osmanlıcılıktan özellikle Türkiye Cumhuriyeti eski Başbakanı Ahmet Davutoğlu'nun dış politikasına ilişkin bir isim olarak ortaya çıkmıştır. Davutoğlu bu benzetmeye karşı Yeni Osmanlıcılık gibi bir politikası olmadığını ifade etmiştir.^[6] Fakat "Stratejik Derinlik" adlı kitabında ise Davutoğlu Yeni Osmanlıcılığı Turgut Özal'ın dış politikası ile bağdaştırır ve ondan diplomatik bir yenilik diye bahseder. Dolayısıyla Davutoğlu bu terimi kendisi de benimsemiştir.^[7]

Yeni Osmanlıcılık adımları

2002 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi'nin iktidara gelmesinden sonra bu düşünce tekrar gündeme gelmiş, 2009 yılında Yeni Osmanlıcılığı savunan kişilerden, en son dönem Türk dış politikasının arkasındaki isimlerden biri olan Ahmet Davutoğlu'nun dışişleri bakanlığına getirilmesi artık Türk dış politikasının bu yönde gideceğine dair bir izlenim uyandırmıştır. Ahmet Davutoğlu, İngiltere'nin kurduğu İngiliz Milletler Topluluğunu örnek göstererek, Türkiye'nin de Osmanlı Milletler Topluluğunu kurabileceğini açıklamıştır.^[8] 2006 yılında dönemin Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün ve 2012 yılında dönemin dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu'nun gerçekleştirdikleri Cezayir seyahatinde Cezayir Cumhurbaşkanı Abdülaziz Buteflika tarafından bu şekilde bir yapılanmanın Türkiye'nin öncülüğünde kurulması Türk yetkililere beyan edilmiştir.^[9]

Cezayir Cumhurbaşkanı Abdülaziz Buteflika, Abdullah Gül'e şunları söylemiştir:

“	Osmanlı Milletler Topluluğu kuralım. İngiltere Commonwealth denen Britanya Milletler Topluluğu’nu eski sömürgeleriyle kurdu. Biz Osmanlıyı hiçbir zaman sömürgeci görmedik. Güçlü olduğu kadar hoşgörülü Osmanlı düzeni günümüzde de uygulanamaz mı? Biz Osmanlının parçasıyız. Osmanlıyı biz Cezayirliler Cezayir’e davet ettik ama gitmesini istemedik	„

^[10]

Hasan Celal Güzel, farklı gazeteler için kaleme aldığı birçok yazısında Türkiye'nin gelecek dış politika perspektifi içerisinde Osmanlı Milletler Topluluğu'nun kurulması gerektiğini yazmıştır.^[11]

İlber Ortaylı, Milliyet gazetesinde Yeni Osmanlıcılık konusuyla ilgili bir köşe yazısı kaleme aldı ve bazı ülkelerde Türkiye'nin abartılı şekilde "neo-Osmanlı" diye tanımlanmasının normal olduğunu, ama Türkiye'nin imparatorluk hülyaları kurabilecek durumda olmadığını belirtti.^[12] Fethullah Gülen, Osmanlı İmparatorluğu ile Türkiye arasında bir devamlılığın mevcut olduğunu ve Türkiye'nin Osmanlı geçmişini sahiplenmesi gerektiğini savunmuştur.^[13]

Tartışmalar

Türk hükûmetiyle diplomatik gerginlikler yaşayan eski Suriye devlet başkanı Beşşar Esad, Türkiye'nin politikasıyla ilgili olarak "Türkiye'de bazıları hala Osmanlı İmparatorluğu'nu yeniden kurma rüyasında... Türk liderler bu rüyanın imkansız olduğunu biliyorlar ve bu yüzden dini ajandası olan partileri sömürerek Arap dünyasındaki etkilerini artırmak istiyorlar." şeklinde açıklama yapmıştır.^[14]

İddia edilen akımın medyaya da yansıdığı görülmektedir. Ocak 2011'den beri yayın hayatına başlayan ve Sultan Süleyman dönemini anlatan Muhteşem Yüzyıl dizisiyle büyük bütçeli Türk filmi Fetih 1453'ün vizyona girmesinin ardından, İstanbul Doğu Enstitüsü tarihçilerinden Alexandre Toumarkine, 1453 fethinin Türkiye'nin kendini yeniden göstermeye başlamasıyla örtüştüğünü düşünerek, "İçine kapanık bir ülke konumundan, dışa dönük bir ülke konumuna geçen günümüz Türkiyesi'nin güç hayalleri, atağa dayalı diplomasisi, bir zamanlar büyük bir imparatorluk olduğu düşüncesiyle çok uyumlu. İstanbul kuşatmasının bu hikâyesi, İslamcıların millî tarihe getirdikleri yeni yorumla örtüşüyor." yorumunu kaydetmiştir.

Ayrıca bakınız

• Adalet ve Kalkınma Partisi
• Osmanlı Milletler Topluluğu
• Popülizm
• İslamcılık
• Ulusalcılık

Kaynakça

1. David, Barchard, (1987). Turkey and the West. Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-7102-0618-6. OCLC 246460490.
2. H., Karpat, Kemal (2002). Studies on Ottoman social and political history : selected articles and essays. Brill. ISBN 90-04-12101-3. OCLC 49226278.
3. Taşpınar, Ömer (1 Ağustos 2012). "Turkey's Strategic Vision and Syria". The Washington Quarterly. 35 (3): 127-140. doi:10.1080/0163660X.2012.706519. ISSN 0163-660X.
4. Antonopoulos, Paul (20 Ekim 2017). "Turkey's interests in the Syrian war: from neo-Ottomanism to counterinsurgency". Global Affairs. 3 (4-5): 405-419. doi:10.1080/23340460.2018.1455061. ISSN 2334-0460.
5. Danforth, Nick. "Turkey's New Maps Are Reclaiming the Ottoman Empire". Foreign Policy (İngilizce). 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.
6. "I am not a neo-Ottoman, Davutoğlu says". Today's Zaman. 25 Kasım 2009. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2011.
7. Kubilay Yado Arin: The AKP's Foreign Policy, Turkey's Reorientation from the West to the East? Wissenschaftlicher Verlag Berlin, Berlin 2013. Suche/9783865737199^{[ölü/kırık bağlantı]} ISBN 9783865737199.
8. Milliyet Dış Haberler Servisi (7 Aralık 2010). "Davutoğlu'nun Hayali Osmanlı Milletler Topluluğu". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2012.
9. "'Osmanlı Milletler Topluluğu kuralım' teklifi!". Habertürk (gazete). 29 Kasım 2012. 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
10. "Osmanlı Milletler Topluluğu". 21 Ekim 2015. 26 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
11. Hasan Celal Güzel (28 Temmuz 2016). "Geleceğin süper gücü: 'Yeni Türkiye' (2)". Yeni Akit. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
12. İlber Ortaylı (25 Haziran 2011). "Yeni Osmanlıcılık". Milliyet. 9 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2012.
13. "Fethullah Gülen". rlp.hds.harvard.edu. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2021.
14. "Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Türkiye'de bazılarının Osmanlı İmparatorluğu'na dönmenin hayalini kurduğunu söyledi". İnternetHaber.com. 27 Kasım 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2012.