Türk Devletleri Teşkilatı
uluslararası Türk birliği Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) veya eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi), Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye'nin üye; Macaristan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkmenistan'ın gözlemci statüsünde yer aldığı Türk devletlerinden oluşan bir uluslararası kuruluştur.[1] Genel amacı, Türk dilleri konuşan devletler arasında kapsamlı iş birliğini teşvik etmek olan bir hükûmetlerarası kuruluştur.
 Arma
| |||||
.svg) Üye ülkeler Gözlemci ülkeler | |||||
| Siyasi merkezler | |||||
| Resmî dil(ler) | |||||
| Demonim | Türk halkları | ||||
| Tür | Uluslararası kuruluş | ||||
| Üyelik | 5 üye ülke | ||||
| Liderler | |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 4.242.362 km2 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2022 tahminî | 156.616.392 | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||
• Toplam | 4.180.861 trilyon $ | ||||
| GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||
• Toplam | 1.331.714 trilyon $ | ||||
• Kişi başına | 7.772 $ | ||||
Resmî site turkicstates.org | |||||
| |||||
Türk Devletleri Teşkilatının temeli, 1992 yılında Türkiye'nin başkenti Ankara'da ilki düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi ile atılmıştır.[2] 2006 yılında ise dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından teşkilat hâline getirilmesi önerilmiş olup 3 Ekim 2009 tarihinde Nahçıvan'da imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile konsey olarak yapılandırılmıştır.[3][4] 12 Kasım 2021 tarihinde düzenlenen 8. Türk Devletleri Teşkilatı İstanbul Zirvesi sırasında Türk Devletleri Teşkilatı olarak yeniden yapılandırılmıştır.[5][5][6][7][8][9]
Teşkilatın Genel Sekreterliği İstanbul'dadır. Kasım 2021 tarihinde gerçekleşen İstanbul zirvesine ilk kez gözlemci ülke statüsünde katılan Türkmenistan'ın, 11 Kasım 2022'de gerçekleştirilen 9. Türk Devletleri Teşkilatı Semerkant Zirvesi'nde tam üye olacağı duyurulmuş,[10][11] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ise teşkilata gözlemci üye olarak katılmıştır.[12]
Tarihçe
Özetle
Bakış açısı
Örgüt; Türk Konseyi adıyla, 1992-2010 yılları arasında yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi sonrasında, Türk dilleri konuşan ülkeler arasındaki bağın güçlendirilmesi amacıyla 3 Ekim 2009 tarihinde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile kurulmuştur.[13] Konseyin kurucu Genel Sekreteri Halil Akıncı'ya göre "Türk Konseyi, Türk devletlerinin tarihteki ilk gönüllü ittifakı olmuştur."[14][15]
30 Nisan 2018'de Özbekistan'ın Türk Dili Konuşan Ülkeler İş Birliği Konseyine katılacağı[16] ve örgütün yaklaşan Bişkek Zirvesi'ne katılacağı açıklandı[17] ve 14 Eylül 2019'da tam üye oldu.[18][19]
Macaristan ise 2018'in sonlarından bu yana gözlemci üye statüsündedir. Ancak gelecekte tam üyelik başvurusunda bulunabileceği açıklanmıştır.[20]
12 Kasım 2021 tarihinde İstanbul'daki Demokrasi ve Özgürlükler Adası'nda düzenlenen 8. Türk Devletleri Teşkilatı İstanbul Zirvesi'nde, örgütün adı Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmiş ve Türkmenistan gözlemci ülke olarak teşkilata dâhil olmuştur.[21]
Teşkilatın Genel Sekreterliği, İstanbul'da; ilişkili kurumları olan diğer Türk dünyası iş birliği kurumları olan Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, Ankara'da; Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi ve Türk Kültür ve Miras Vakfı, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de; Türk Akademisi ise Kazakistan'ın başkenti Astana'da bulunmaktadır.
Genel Sekreterlik
Türk Devletleri Teşkilatının genel sekreterliği İstanbul'un Beşiktaş ilçesinde yer almaktaydı. 12 Kasım 2021 tarihinde, Fatih ilçesinde yer alan Arif Paşa Konağı Türk Devletleri Teşkilatına tahsis edilmiş, düzenlenen bayrak çekme töreniyle hizmete açılmıştır.
Üye devletlerin bayrakları ve devlet başkanları
Yapının genel görünümü
Yapının önden görünümü
Bayrak
Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı, Türk Devletleri Teşkilatı tarafından kullanılan bayraktır.[22] 22 Ağustos 2012'de Bişkek'te düzenlenen Türk Keneşi 2. Zirvesi'nde tanıtılmıştır.[23] 12 Ekim 2012'de ise İstanbul'da, üye ülkelerin bayrakları ile beraber Kazakistan Kurucu devlet başkanı Nursultan Nazarbayev ve 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından göndere çekilmiştir.[24][25]
Tasarımı
Bayrağın tasarımı üye ülkelerin bayraklarında bulunan unsurların bir araya getirilmesi ile oluşmuştur. Azerbaycan bayrağı'nın yıldızı, Kazakistan bayrağı'nın rengi, Kırgızistan bayrağı'nın güneşi (1992 versiyonu) ve Türk bayrağı'nın hilâli kullanılmıştır.
Galeri
Abdullah Gül ve Nursultan Nazarbayev tarafından gerçekleştirilen bayrak çekme töreni, İstanbul 2012.
Bayrak çekme törenine katılan politikacılar
Üye devletlerin bayraklarıyla beraber Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı
Misyon ve hedefler
Özetle
Bakış açısı
Nominal olarak Nahçıvan Anlaşması'nın önsözü, üye devletlerin Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda yer alan amaç ve ilkelere bağlı kalma iradesini teyit etmekte ve Türk Devletleri Teşkilatının ana hedefini, bölgede ve dünyada barış ve istikrara ortak katkılarda bulunmanın yanı sıra Türk dilleri konuşan devletler arasındaki kapsamlı iş birliğini daha da derinleştirmek olarak tanımlamaktadır. Üye devletler, demokratik değerlere, insan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve iyi yönetişim ilkelerine bağlılıklarını sözde teyit etmişlerdir.
Nahçıvan Anlaşması, teşkilatın temel amaç ve görevlerini şu şekilde ortaya koymaktadır:[4]
- Taraflar arasında karşılıklı güven ve dostluğun güçlendirilmesi;
- Dış politika konularında ortak tavırlar geliştirmek;
- Uluslararası terörizm, ayrılıkçılık, aşırıcılık ve sınır ötesi suçlarla mücadele için eylemleri koordine etmek;
- Tüm ortak çıkar alanlarında etkili bölgesel ve ikili iş birliğini teşvik etmek;
- Ticaret ve yatırım için uygun koşullar yaratmak;
- Kapsamlı ve dengeli ekonomik büyümeyi, sosyal ve kültürel kalkınmayı hedeflemek;
- Bilim, teknoloji, eğitim, sağlık, kültür, spor ve turizm alanlarında etkileşimi genişletmek;
- Kitle iletişim araçlarının ve diğer iletişim araçlarının etkileşimini teşvik etmek;
- Üye devletler arasında iş birliği ve entegrasyonu güçlendirmek;
- İlgili yasal bilgilerin alışverişini teşvik etmek ve yasal iş birliğini geliştirmektir.
Yapı ve işleyiş
Özetle
Bakış açısı
Türk Devletleri Teşkilatının ana organları şunlardır:[26]
- Devlet Başkanları Konseyi
- Dışişleri Bakanları Konseyi
- Kıdemli Memurlar Komitesi
- Aksakallar Konseyi
- Genel Sekreterlik, İstanbul
Türk Devletleri Teşkilatının ana karar alma ve yönetim organı, üye ülkelerin görevdeki cumhurbaşkanlarından oluşan Devlet Başkanları Konseyidir. Başkanlık yıllık olarak değişir. Türk Devletleri Teşkilatının tüm faaliyetleri, Nahçıvan Anlaşması'na uygun olarak İstanbul'da bulunan Genel Sekreterlik tarafından koordine edilmekte ve izlenmektedir. Cumhurbaşkanları daha önceden belirlenmiş bir Türk şehrinde yılda bir kez toplanır. Üst düzey yetkililer, aksakallar, diğer bakanlar ve hükûmet yetkilileri düzenli olarak bir araya gelmektedir.
Devlet Başkanları Konseyi
Devlet Başkanları Konseyi (DBK), tarafların devlet başkanlarının aşağıda belirtilen çerçevelerde bir araya geldikleri düzenli toplantılarla faaliyetlerini sürdürür;
- Güncel uluslararası sorunların çözümüne ilişkin olarak taraflar arasındaki etkileşimin değerlendirilmesi,
- Türk Devletleri Teşkilatı kapsamında öncelikli iş birliği alanlarının belirlenmesi,
- Türk Devletleri Teşkilatının faaliyetlerinin değerlendirilmesi.
- Bir sonraki DBK toplantısının yeri, kural olarak tarafların İngilizce adlarının alfabetik sırasına göre belirlenir. Olağanüstü DBK toplantısının yeri taraflar arasında sağlanacak mutabakat uyarınca tespit edilir.[27]
Aksakallar Konseyi
.jpg)
Türk halklarının en köklü töresi “ata”ya ve “akil” kişiye müracaat ve istişare müessesesinin Teşkilat kapsamında tesis edilmiş karşılığı olan Aksakallar Konseyi, Türk Devletleri Teşkilatının daimî istişare organıdır. İstanbul'da düzenlenen 8. Zirve sırasında Aksakallar Konseyi'ni daha etkin hâle getirmek ve her biri engin tecrübeye sahip aksakallardan müteşekkil Konseyden daha fazla istifade edebilmek amacıyla devlet başkanları tarafından Aksakallar Konseyinin yönetmeliği yenilenmiş ve Konseyin başkanlığına Türkiye aksakalı Binali Yıldırım atanmıştır.[28]
Bağlı kurum ve kuruluşlar
Türk Devletleri Teşkilatı, aşağıdakiler gibi diğer tüm iş birliği mekanizmaları için bir şemsiye teşkilat işlevi görür:
- Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Ankara
- Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Bakü
- Türk Akademisi, Astana
- Türk Kültür ve Mirası Vakfı, Bakü[29]
- Ortak Türk Ticaret ve Sanayi Odası, İstanbul
- Türk İş Konseyi
- Göçebe Uygarlık Merkezi, Bişkek
- Türk Yatırım Fonu, İstanbul[30]
- Türk Devletleri Coğrafya Teşkilatı
Uluslararası iş birlikleri
Türk Devletleri Teşkilatı, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nda gözlemcidir. Teşkilat ayrıca Birleşmiş Milletler ve İslam İşbirliği Teşkilatı'nda gözlemci statüsü için başvuruda bulunmuştur. Ayrıca Türk Devletleri Teşkilatı, Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı ve Asya'da İş Birliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı ile yakın iş birliği ilişkilerini sürdürmektedir.
Nahçıvan Antlaşması
| Tür | Kuruluş anlaşması |
|---|---|
| İmzalanma | 3 Ekim 2009 |
| Yer | Nahçıvan, Azerbaycan |
Nahçıvan Anlaşması, 3 Ekim 2009 tarihinde 9. Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi'nde katılımcı devletler olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye tarafından imzalanan ve Türk Keneşi'nin kurulmasına önayak olan anlaşmadır.[3] Anlaşmanın temel amacı katılımcı devletler arasındaki işbirliğinin kurumsallaştırılmasıdır. Bu anlaşma ile Türk Konseyi adında bir uluslararası örgütün kurulmasına karar verilmiştir.[3] Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in ev sahipliği yaptığı zirveye Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Yardımcısı Hıdır Saparliyev katılmıştır.[31]
Projeler
Özetle
Bakış açısı
Kuruluş anlaşması, Türk devletleri arasında kapsamlı işbirliğini örgütün temel amacı ve varlık nedeni olarak belirlediğinden teşkilat çeşitli projeler üzerinde çalışmaktadır. Projeler; ekonomi, kültür, eğitim, ulaşım, gümrük ve diaspora olmak üzere altı işbirliği süreci altında gruplandırılmıştır. Projelere örnek olarak Türk Üniversiteler Birliğinin kurulması[32] ve ortak bir tarih ders kitabının yazılması gösterilebilir. Türk Devletleri Teşkilatı, üye devletlerin az gelişmiş bölgelerinde ekonomik kalkınmayı artırmanın yolları üzerinde de çalışmaktadır. Genel Sekreterlik, ilgili alanlarda işbirliğini teşvik etmenin yolları üzerinde çalışmak üzere ekonomi bakanlarını, eğitim bakanlarını, ulaştırma bakanlarını, gümrük idareleri başkanlarını ve farklı bakanlıklardan ve kurumlardan diğer üst düzey yetkilileri bir araya getirir. Projeler ve iş birliği konuları bakanların ve idare başkanlarının önüne çıkarılmadan önce çalışma grupları tarafından detaylandırılır. Yakın zamanda başlatılan bir proje, tüm dünyadaki Türk halkları diasporaları arasında daha yakın iş birliği için bir mekanizmanın kurulmasıdır.
Ortak yatırım fonu
Kırgızistan Dışişleri Bakanı Ruslan Kazakbayev; Kasım 2020'de, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptığı görüşmede, Türk Devletleri Teşkilatı üyelerinin ekonomik ilişkilerini güçlendirmeleri, ortak bir yatırım fonu kurmaları ve merkezini Kırgızistan'a kurmaları gerektiğine dikkat çekti.[33] Genel Sekreter Bağdad Amreyev, dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan'ı ziyaret ederek Ortak Yatırım Fonu'nun kurulması hakkında görüştü.[34] Eylül 2021'de, ekonomiden sorumlu Türk bakanlarının toplantısında taraflar, bir Türk Ortak Yatırım Fonu fizibilite çalışması ve fonun kurulması için anlaşma hakkında müzakerelerde bulundu.[35]
Ortak fon, Türk Yatırım Fonu adıyla 16 Mart 2023'te kurulmuştur.[36] Türk Devletleri Teşkilatı'nın ekonomik kuruluşudur; Türk devletleri teşkilatının 5 üyesi tarafından kurulmuş olup İstanbul'dan yönetilecektir.[37][38]
Sermayesinin 500 milyon dolar olması beklenmektedir ve 10.000 hisseye bölünen fonda üye devletlerin eşit hisse hakkı vardır.[39]
Orhun Değişim Programı
Orhun Değişim Programı Türk Üniversiteler Birliği üyeleri arasında imzalanan protokoller kapsamında 6 ülkeden 30'dan fazla üniversitenin katıldığı öğrenci değişim programıdır.
Ortak Alfabe Komisyonu
Eylül 2022'de Türk Dil Bayramı'nın 90. yıl dönümü sebebiyle Türk Devletleri Teşkilatı, Türk dünyasının ortak alfabesi için teşkilat bünyesinde "Ortak Alfabe Komisyonu" kurulmasına karar verdi.[40] Türk devletlerinden katılan çeşitli bilim insanları, kendi ülkelerinde kullanılan alfabeler ve tarihi süreçler hakkında bilgi vererek, ortak alfabeye geçiş süreçlerinin hızlandırılması ve uygulamanın yaygınlaştırılması gerektiği vurguladı. İlk toplantı, Kazakistan'ın başkenti Astana'da 28-29 Mayıs 2023 tarihlerinde yapıldı.[41]
Basitleştirilmiş Gümrük Hattı
11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant'ta, Türk Devletleri Teşkilatı'na üye ülkeler arasında “Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru Tesisi Hakkında Anlaşma” imzalandı.[42] Anlaşmayı yürürlüğe koyan ilk üye ülke Azerbaycan oldu, Mayıs 2023'te Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev basitleştirilmiş gümrük koridorunu oluşturan bir yasayı imzaladı.[43]
Zirveler
Özetle
Bakış açısı
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını yeni kazanan Türk devletleri olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan ile Türkiye, ilki 1992 yılında Ankara'da olmak üzere Türk Dili Konuşan Ülke Başkanları Zirveleri düzenlemiştir. Türk Konseyinin kurulmasıyla onuncu zirvede üst düzey toplantıların adının Türk Konseyi Zirveleri olarak değiştirilmesine karar verildi.
Türk Konseyi Zirvesi, devlet başkanlarının geçmiş dönemin sonuçlarını değerlendirdiği ve gelecek yıl için hedefler belirlediği yılın en önemli zirvesidir. Birinci Zirve, 20-21 Ekim 2011 tarihlerinde Kazakistan'ın Almatı şehrinde ekonomik iş birliği teması önceliğiyle düzenlendi. İkinci zirve, 22-23 Ağustos 2012 tarihlerinde Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te eğitim, bilim ve kültürel iş birliği temasıyla düzenlendi. Üçüncü Zirve, 15-16 Ağustos 2013 tarihlerinde Azerbaycan'ın Kebele şehrinde ulaşım ve bağlantı temasıyla düzenlendi.[44]
15 Ekim 2019 tarihinde Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de, üye devletlerin cumhurbaşkanları İlham Aliyev, Sooronbay Ceenbekov, Recep Tayyip Erdoğan, Şevket Mirziyoyev ile Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı Purli Agamyradov'un konuk, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán'ın gözlemci olarak katılımıyla Yedinci Türk Keneşi Zirvesi düzenlenmiştir. Katılımcılar, Özbekistan'ın teşkilata tam üye olarak katılmasının yanı sıra Türk Konseyinin kuruluşuna ilişkin Nahçıvan Anlaşması'nın 10. yıl dönümünü kutladılar. Zirvede Türkiye'nin önerisiyle Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Başkanı unvanı Kazakistan'ın eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'e verildi.[45] Zirvenin sonunda, devlet başkanları Bakü Deklarasyonu'nu imzaladılar.[46][47]
Olağanüstü zirveler
Türk Devletleri Teşkilatı'nın COVID-19 pandemisiyle mücadeleye odaklanan Olağanüstü Zirvesi, 10 Nisan 2020 tarihinde dönem başkanı İlham Aliyev'in girişimiyle videokonferans yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus ve üye ülke devlet başkanlarının katılımıyla "COVID-19 salgınıyla mücadelede iş birliği ve dayanışma" başlıklı konferans düzenlendi. Katılımcılar, korona virüsü salgınıyla mücadele etmek, sağlık alanında çok taraflı işbirliğini geliştirmek ve COVID-19 salgınının neden olduğu ortak zorlukların üstesinden gelmek için ulusal düzeyde alınan önlemleri tartıştı.[48][49]
11 Ocak 2022 tarihinde, Kazakistan'da başlayan protestolar nedeniyle üye ülkelerin dışişleri bakanları, dönem başkanı Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığında toplanmıştır.[50][51]
16 Mart 2023 tarihinde 2023 Kahramanmaraş depremleri sebebiyle "Afet-Acil Durum Yönetimi ve İnsani Yardım" temasıyla Türkiye'nin başkenti Ankara'da olağanüstü toplandı. Toplantıda "Türk Devletleri Teşkilatı Sivil Koruma Mekanizmasının Kurulmasına İlişkin Anlaşma" imzalandı.[52]
Üyeler
Özetle
Bakış açısı
Mevcut
| Ülke | Katılım | Nüfus (2021)[53][54] | Yüz ölçümü (km2) | Nom. GSYİH (2023)[55] | SAGP GSYİH (2023)[55] | Kişi başına nom. GSYİH (2023)[55] | Kişi başına SAGP GSYİH (2023)[55] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Azerbaycan |
Kurucu | 10.312.992 | 86.600 | 70.030 milyar $ | 193.478 milyar $ | 6,757 $ | 18,669 $ |
 Kazakistan |
19.196.465 | 2.724.900 | 390.695 milyar $ | 652.597 milyar $ | 12,307 $ | 32,688 $ | |
 Kırgızistan |
6.527.743 | 199.900 | 12.039 milyar $ | 43.318 milyar $ | 1,737 $ | 6,250 $ | |
 Türkiye |
84.775.404 | 783.562 | 1.154.000 milyar $ | 3,752.551 milyar $ | 11,902 $ | 41,412 $ | |
 Özbekistan |
2019 | 34.081.449 | 447.400 | 92.332 milyar $ | $371.346 milyar $ | 2,563 $ | 10,308 $ |
 Türk Devletleri Teşkilatı |
156.112.604 | 4.242.362 | 1,449.399 milyar $ | 4,833.290 milyar $ | 9,360 $ | 31,200 $ | |
Gözlemciler
| Ülke | Katılım | Nüfus (2021)[53][54] | Yüz ölçümü (km2) | Nom. GSYİH (2023)[55] | Kişi başına nom. GSYİH (2023)[55] |
|---|---|---|---|---|---|
 Macaristan |
2018 | 9.709.786 | 93.030 | 188.505 milyar $ | 19,386 $ |
 Kuzey Kıbrıs |
2022 | 382.836 | 3.355 | 4,234 milyar $ | 14.942 $ |
 Türkmenistan |
2021 | 6.341.855 | 491.210 | 82.649 milyar $ | 13,065 $ |
| Ekonomik İşbirliği Teşkilatı | 2023[56] |
Gelecekteki olası üyeler ve gözlemciler
2020 yılında Kırım Tatar asıllı Ukrayna Dışişleri Bakan yardımcısı Emine Ceppar, Ukrayna'nın gözlemci olmak istediğini açıklamıştı.[57]
Eski başvuranlar
3 Mayıs 2021'de Afganistan İslam Cumhuriyeti resmî olarak gözlemci statüsü için başvurmuştu.[58][59] Ancak başvurunun Taliban'ın Afganistan İslam Cumhuriyeti'ni Afganistan İslam Emirliği'ne çevirmesinden hemen önce olması sebebiyle başvuru durumu şu an belirsizdir.
Etkinlikler
| # | Tarih | Yer | Notlar | Katılımcılar | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirveleri | |
|
 |
 |
|
 |
|
| ||||
| I | 30 Ekim 1992 | Türkiye |
Ankara | İlk Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | C | C | — | — |
| — | 12 Temmuz 1993 | Kazakistan |
Almatı | TÜRKSOY'un kuruluşu için Almatı Anlaşması | D | D | D | D | D | D | — | — |
| II | 18 Ekim 1994 | Türkiye |
İstanbul | İkinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | C | C | — | — |
| III | 28 Ağustos 1995 | Kırgızistan |
Bişkek | Üçüncü Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | C | C | — | — |
| IV | 21 Ekim 1996 | Özbekistan |
Taşkent | Dördüncü Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | C | C | — | — |
| V | 9 Temmuz 1998 | Kazakistan |
Astana | Beşinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | C | C | — | — |
| VI | 8 Nisan 2000 | Azerbaycan |
Bakü | Altıncı Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | C | C | — | — |
| VII | 26 Nisan 2001 | Türkiye |
İstanbul | Yedinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | C | D | — | — |
| VIII | 17 Kasım 2006 | Türkiye |
Antalya | Sekizinci Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi | C | C | C | C | D |  |
— | — |
| — | 21 Kasım 2008 | Türkiye |
İstanbul | TÜRKPA'nın kuruluşu için İstanbul Anlaşması | D | D | D | D | |
|
— | — |
| IX | 3 Ekim 2009 | Azerbaycan |
Nahçıvan | Dokuzuncu Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi, Türk Konseyi'nin kurulmasına ilişkin Nahçıvan Anlaşması | C | C | C | C | D | |
— | — |
| X | 15 Eylül 2010 | Türkiye |
İstanbul | Onuncu Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi (Türk Dili Konuşan Ülkelerin Kurumsal Olmayan Zirvelerinin sonu) | C | C | C | C | C | |
— | — |
| Türk Konseyi Zirveleri | ||||||||||||
| I | 21 Ekim 2011 | Kazakistan |
Almatı | Birinci Türk Konseyi Zirvesi, ekonomik ve ticaret alanında iş birliği | C | C | C | D | — | — | — | — |
| II | 23 Ağustos 2012 | Kırgızistan |
Bişkek | Eğitim, bilim ve kültür alanında iş birliği[60] | C | C | C | C | — | — | — | — |
| III | 16 Ağustos 2013 | Azerbaycan |
Kebele | Ulaşımda iş birliği[61] | C | C | C | C | — | — | — | — |
| IV | 5 Haziran 2014 | Türkiye |
Bodrum | Turizmde iş birliği[62] | C | C | C | C | C | — | — | — |
| — | 24 Aralık 2014 |  Ukrayna |
Kiev | İlk Türk Konseyi Bölgesel Diaspora Merkezinin açılışı[63] | D | D | D | D | — | — | — | — |
| V | 11 Eylül 2015 | Kazakistan |
Astana | Medya ve bilişimde iş birliği | C | C | C | D | D | — | — | — |
| VI | 2 Eylül 2018 | Kırgızistan |
Çolpon-Ata | Gençlik ve ulusal sporlar[64] | C | C | C | C | — | C | C | — |
| VII | 15 Ekim 2019 | Azerbaycan |
Bakü | Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin desteklenmesi[65] | C | C | C | C | D | C | C | — |
| — | 10 Nisan 2020 | Telekonferans | COVID-19 pandemisi[66] | C | C | C | C | C | C | C | — | |
| — | 31 Mart 2021 | Telekonferans | Türkistan'ın manevi başkent ilan edilmesi, Türk Konseyi'nin örgüt seviyesine yükseltilmesi[67] | C | C | C | C | C | C | C | — | |
| VIII | 12 Kasım 2021 | Türkiye |
İstanbul | Dijital çağda yeşil teknolojiler ve akıllı şehirler, Türk Konseyi'nin adının Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmesi.[68][69] | C | C | C | C | C | C | C | — |
| — | 11 Ocak 2022 | Telekonferans | 2022 Kazakistan protestoları[50][51] | D | D | D | D | D | D | D | — | |
| Türk Devletleri Teşkilatı Zirveleri | ||||||||||||
| IX | 11 Kasım 2022 | Özbekistan |
Semerkant[70] | Birinci Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi[71][72] | C | C | C | C | D | C | C | — |
| — | 16 Mart 2023 | Türkiye |
Ankara | 2023 Kahramanmaraş depremleri | C | C | C | C | D | C | C | C |
| X | 3 Kasım 2023 | Kazakistan |
Astana | Onuncu Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi[73] | C | C | C | C | D | C | C | |
| — | 6 Temmuz 2024 | Azerbaycan |
Şuşa | Gayriresmî zirve[74] | C | C | C | D | |
C | C | C |
| XI | 6 Kasım 2024 | Kırgızistan |
Bişkek | On birinci Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi[74] | C | C | C | C | D | C | C | C |
C Cumhurbaşkanı veya hükûmet başkanı düzeyinde katılım
D Devlet görevlisi düzeyinde katılım
Katılım yok- Henüz üye/gözlemci değil
Genel sekreterler listesi
| Sıra | Ad | Ülkesi | Görev başlangıcı | Görev sonu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Halil Akıncı | Türkiye |
15 Eylül 2010 | 16 Eylül 2014 |
| 2 | Ramil Hasan | Azerbaycan |
16 Eylül 2014 | 3 Eylül 2018 |
| 3 | Bağdad Amreyev | Kazakistan |
3 Eylül 2018 | 14 Kasım 2022 |
| 4 | Kubanıçbek Ömüraliyev | Kırgızistan |
14 Kasım 2022 | Görevde |
Dönem başkanları listesi
Nahçıvan Anlaşması'nın 8. maddesine göre olağan zirveye ev sahipliği yapan devlet bir sonraki toplantıya kadar başkanlığı üstlenecek.[75]
| Sıra | Ad | Ülkesi | Görev başlangıcı | Görev sonu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Nursultan Nazarbayev | Kazakistan |
21 Ekim 2011 | 23 Ağustos 2012 |
| 2 | Almazbek Atambayev | Kırgızistan |
23 Ağustos 2012 | 16 Ağustos 2013[76] |
| 3 | İlham Aliyev | Azerbaycan |
16 Ağustos 2013[76] | 5 Haziran 2014 |
| 4 | Abdullah Gül | Türkiye |
5 Haziran 2014 | 28 Ağustos 2014 |
| 5 | Recep Tayyip Erdoğan | 28 Ağustos 2014 | 11 Eylül 2015 | |
| ikinci kez | Nursultan Nazarbayev | Kazakistan |
11 Eylül 2015 | 3 Eylül 2018 |
| 6 | Sooronbay Ceenbekov | Kırgızistan |
3 Eylül 2018[77] | 15 Ekim 2019 |
| ikinci kez | İlham Aliyev | Azerbaycan |
15 Ekim 2019[78] | 12 Kasım 2021[79] |
| ikinci kez | Recep Tayyip Erdoğan | Türkiye |
12 Kasım 2021[79] | 11 Kasım 2022 |
| 7 | Şevket Mirziyoyev | Özbekistan |
11 Kasım 2022 | 3 Kasım 2023 |
| 8 | Kasım Cömert Tokayev | Kazakistan |
3 Kasım 2023[80] | 6 Kasım 2024 |
| 9 | Sadır Caparov | Kırgızistan |
6 Kasım 2024[81] | Görevde |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.