Loading AI tools
İstanbul'daki belediye işlerinden sorumlu kamu kurumu Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
İstanbul Büyükşehir Belediyesi veya kısaca İBB, İstanbul ilinin belediye işlerinden sorumlu devlet kurumudur. Kırım Savaşı sonrasında Avrupa ülkeleri ile ilişkilerin artması ve devlet kurumlarının batı ülkelerine benzetilmeye çalışması sonrasında, 1855 tarihli Bâb-ı Âli kararıyla İhtisap Nezareti'nin kaldırılması sonucunda kurulmuştur.[4] Şu anki Büyükşehir belediye başkanı, Cumhuriyet Halk Partisi üyesi Ekrem İmamoğlu'dur.[5]
| İstanbul Büyükşehir Belediyesi | |
|---|---|
 | |
 Fatih ilçesinin Saraçhane semtinde yer alan belediye sarayı | |
 | |
| Kısaltma | İBB |
| Slogan | 16 milyon için çalışıyoruz[1] İstanbul Başardı |
| Kuruluş | 1855) |
| Tür | Devlet kurumu |
| Yasal statü | Büyükşehir belediyesi |
| Merkez | İstanbul Belediye Sarayı, Saraçhane, İstanbul |
| Hizmet bölgesi | İstanbul |
| Büyükşehir Belediye Başkanı | Ekrem İmamoğlu (CHP) |
| Genel sekreter | Can Akın Çağlar |
| Üyelik | Kuruluşlar
|
| Bütçe | ₺213 milyar 500 milyon ₺ (2024)[2] |
| Personel | 43 bin 980 (2019)[3] |
| Resmî site | i̇bb.istanbul |
| Eski adı |
|
İstanbul'un Fethi sonrasından Tanzimat'a kadar belediye faaliyetleri için şehir, Dersaadet ve Bilâd-ı selâse (Üsküdar, Galata, Eyüp) olarak dört ilçeye ve bu dört ilçe de kırk şubeye ayrılmıştı.[4] Başkan görevini yürüten kişiye ise İstanbul Efendisi (kadısı) denmekteydi. Kadı direkt olarak Sadrazam'a bağlıydı.[4][6]
Kırım Savaşı sonrasında Avrupa ile gelişen ilişkilerin bir sonucu olarak, devlet kurumlarının batılı ülkelere benzemesi sonrasında İstanbul'da belediye faaliyetlerini gerçekleştirecek bir kurum kurulması kararı verilmiştir.[6] Bu sebeple 27 Ramazan 1271 (13 Haziran 1855) tarihinde Bâb-ı Âli kararıyla İhtisap Nezareti kaldırılıp yerine Şehremâneti adıyla yeni bir şehir meclisi kurulmuştur.[4] Meclis üyeleri ise İstanbul halkı ve esnafı arasından seçilen kişilerden oluşmuştur.[4] Şehremânetin görev yetkileri ise Meclis-i Vâlâ tarafından 13 Haziran 1854 tarihinde çıkarılan bir nizamname ile belirlenmiştir.[7][8] 1921 yılında Dahiliye Nezâreti'ne bağlanmış, 1930 yılında ise 1580 sayılı Belediye Kanunu ile yetkileri İstanbul Belediyesi'ne verilmiştir.[4]
Şehremânetin kurulmasından sonra, 1857 yılında Bilâd-ı selâse'nin Boğaziçi ve Adalar ile 14 belediyeye ayrılması düşünülmüştür.[4] Ancak on dört belediyenin tamamını faaliyet geçirmenin masraflı olacağı sebebiyle, faaliyetlere ilk olarak Altıncı Daire adı verilen Beyoğlu ve Galata'dan başlanmıştır.[7] Galata ve Beyoğlu'ndan başlanmasının sebebi ise, nüfusun diğer bölgelere göre daha çok olması ve daha doğru bir şehir yerleşimi olmasındandır.[7] Şehremânetin ilk faaliyetlerinin planlanması, gelirlerinin tespiti, vergilerin toplanması ve kurumun organize olması için Hariciye teşrifatçısı Kamil Bey görevlendirilmiştir.[7] Ayrıca kurumun özel bir statüsünün bulunduğunu belirten 27 Ocak 1858 tarihli Daire-i Belediye Nizamatı'da yürürlüğe girmiştir.[8]
Altıncı Daire tarafından gerçekleştirilen ilk faaliyet sokaklara isim ve haneler numara verilmesi olmuştur. Sokaklara isim verilirken Fransızca başta olmak üzere, bölgede konuşulan tüm dillerde isimler verilmesine dikkat edilmiştir.[7] Buna örnek olarak Pera Caddesi'nin adının Grande Rine adını alması verilebilir.[7] 14 Nisan 1885 tarihinde ise tüm sokaklar adlandırılmış ve haneler numaralandırılmıştır.[9]
İlk Altıncı Daire reisi olan Kamil Bey, nizamnamenin yayınlanması ve padişahın onayıyla görevine başlamıştır. İlk olarak sokakların aydınlatılmasını gerçekleştirmiştir. Ayrıca görev süresi içinde Dolmabahçe Gazhanesi'nden getirilen gazlarla İstiklal Caddesi, ilerleyen zamanlarda da Galata ve Tophane aydınlatılmıştır.[7] Server Efendi döneminde ise kadastro çalışmalarına başlanmıştır. Sonuç olarak Akabinde yollar ve binalar yönetmeliği çıkartılmış ve ahşap binalar yerine kargir binaların yapılması tercih edilmiştir.[7] Galata Surları'nın yıkımı ise sona erdirilmiştir. Yıkımlarda ortaya çıkan yazıt ve armalar ise Altıncı Daire'de muhafaza edilmiştir. İlk belediye hastanesi olan Mecruhin Hastanesi'de yine bu dönemde Fransız rahibeler tarafından kurulmuştur. Hastane, salgın sonrasında belediye tarafından devralınarak 6. Daire-i Belediye Hastanesi adıyla hizmet vermeye devam etmiştir.[7]
| Belediye Reisi[7] | Görev süresi |
|---|---|
| Mehmet Kamil Bey | 1857-1860 |
| Emin Muhlis Bey | 2 Eylül 1860 - 4 Kasım 1860 |
| Salih Efendi | Kasım 1860 - Eylül 1861 |
| Hayrullah Efendi | Ocak 1862 - Ocak 1863 |
| Server Efendi | Şubat 1863 - Mart 1868 |
| Selahaddin Efendi | Mayıs 1868 (Vekil) |
| 22 Ekim 1868 - 3 Mayıs 1869 | |
| Ali Rıza Bey | Mayıs 1869 - Aralık 1870 |
| Sakızlı Ohanes Efendi | 25 Ocak - 22 Mayıs 1872 |
| Kadri Paşa | 10 Ocak 1871 - 2 Aralık 1871 |
| 13 Temmuz 1873 - 13 Ağustos 1873 | |
| Muhtar Bey | 2 Aralık 1871 - 25 Ocak 1872 |
| Artin Dadyan Paşa | 14 Ağustos 1873 - 12 Nisan 1874 |
| 20 Haziran 1875 - 28 Ağustos 1875 | |
| Osman Hamdi Bey | 1877 - Temmuz 1878 |
| Edouard Blacque | 3 Şubat 1879 - 9 Mayıs 1890 |
| 23 Şubat 1893 - 1 Temmuz 1895 | |
| Macit Bey | 8 Ağustos 1890 - 23 Şubat 1893 |
| Mehmet Ali Bey | 12 Temmuz 1895 - 7 Eylül 1908 |
| Hacı İhsan Bey | 2 Şubat 1909 (Vekil) |
| 22 Mayıs 1909 - 31 Mayıs 1911 | |
| Azimzade M. Fevzi Paşa | 4 Haziran 1911 - 5 Ocak 1913 |
Cumhuriyet döneminde İstanbul, 1927-1957 yılları arasında İstanbul Valiliği tarafından yönetildi.[10] 1 Mart 1957 tarihinde ise belediyeler İl özel idaresi'nden ayrıldı. 1984 yılında da Ankara ve İzmir ile birlikte büyükşehir oldu.[11]
İstanbul Büyükşehir Belediyesi; İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi ve İstanbul Büyükşehir Belediye Encümeni olmak üzere üç ana gruba ayrılır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 29 daire başkanlığı, iki doğrudan bağlı şube müdürlüğü ve beş denetleyici ve düzenleyici kurumu bulunmaktadır.[12]
|
|
Bunun dışında Etik Komisyonu ve Arabuluculuk Komisyonu olmak üzere iki komisyon bulunmaktadır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 29 anonim şirketi, kamu kuruluşu olarak ise İSKİ, İETT, İSMEK ve İstanbul Vakfı olmak üzere 4 kuruluşu bulunmaktadır. Bu kuruluşlarda 2018 yılı itibarıyla toplam 53 bin 481 kişi çalışmaktadır.[13]
| Kurum | Kuruluş | Genel Müdür | Faaliyet Alanı/Ek Bilgi[14] |
|---|---|---|---|
| Anonim şirketler | |||
| İstanbul Ağaç ve Peyzaj A.Ş. | 1997 | Ali Sukas | Park, pahçe vb. alt yapı ve üst yaşı işleri ile peyzaj aksesuarlarının üretimi, alımı, satımı |
| Belbim A.Ş. | 1987 | Nihat Narin | Elektronik ödeme sistemleri |
| Beltur A.Ş. | 1997 | Osman Cenk Akın | Turizm işletme |
| BİMTAŞ | Özgür Bora Yaprak | Planlı kentleşme amacıyla planlama hizmetleri | |
| Boğaziçi Yönetim A.Ş. | Ethem Pişkin | Toplu konut alanlarının yönetimi | |
| İstanbul Enerji A.Ş. | 1962 | Yüksel Yalçın | Akaryakıt ve enerji kaynaklarının işletilmesi ve tesislerin üretimi |
| İstanbul Halk Ekmek A.Ş. | 1978 | Okan Gedik | Unlu mamul gıda üretimi |
| Güven Su A.Ş. | 1990 | Hüseyin Çağlar | Jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli suların işletimi ve ticareti |
| Hamidiye A.Ş. | 1898 | Hüseyin Çağlar | İçme suyu üretimi ve işletimi. 1898 yılında II. Abdülhamid tarafından kurulmuştur. |
| İGDAŞ | 1986 | Mithat Bülent Özmen | Doğal gaz dağıtımı |
| İSBAK A.Ş. | Mesut Kızıl | Telekomünikasyon ve trafik hizmetleri sistemlerinin kurulumu ve işletimi | |
| İSFALT A.Ş. | 1994 | Burak Sırali | Asfalt üretimi ve serimi |
| İSTGÜVEN A.Ş. | 2016 | Murat Emrah Yıldırım | Özel güvenlik hizmetleri |
| İSPARK A.Ş. | 2005 | Hakan Orhun | Otopark işletmeciliği |
| İstanbul İmar A.Ş. | 1947 | Onur Soytürk | İnşaat yapımı ve bayındırlık hizmetleri |
| İSETAŞ | 2021 | Nihat Narin | Elektrik tedarik hizmeti |
| İSTAÇ A.Ş. | 1994 | Mehmet Aslan Değirmenci | Evsel, tıbbi ve katı atık toplanması ve bertarafı |
| İSPER A.Ş. | 1998 | Ayşe Banu Saraçlar | Personel yönetim hizmetleri |
| İSTTELKOM A.Ş. | 2016 | Yücel Karadeniz | Elektronik haberleşme hizmetleri |
| İSTON A.Ş. | 1986 | Ziya Gökmen Togay | Beton ve mobilya üretimi |
| İSYÖN A.Ş. | 1993 | Hamdi Arpa | İnşaat, restorasyon, su ürünleri hali, madencilik, otel ve eğlence yerleri işletmeciliği |
| Kiptaş | 1987 | Ali Kurt | Toplu konut yapımı. |
| Kültür A.Ş. | 1989 | Murat Abbas | Kültür-sanat hizmetleri ve etkinlik tanıtımları |
| Medya A.Ş. | 2011 | Pınar Türker Fadıllıoğlu | Basın, yayın, reklam, pazarlama vb. hizmetleri |
| Metro İstanbul A.Ş. | 1988 | Özgür Soy | Raylı taşımacılık hizmetleri |
| İstanbul Ulaşım A.Ş. | 2010 | Tarık Safi | Toplu ulaşım ve taşımacılık hizmetleri |
| Şehir Hatları A.Ş. | 1854 | Ercüment Güldik (v) | Deniz ulaşım ve taşımacılık hizmetleri |
| Spor İstanbul A.Ş. | 1989 | İzzet Renay Onur | Spor tesisi işletimi ve spor etkinlikleri düzenlemek |
| UGETAM A.Ş. | 1996 | İbrahim Edin | Enerji sektörüne eğitim, danışmanlık ve akredite hizmetleri |
| İYA A.Ş. | 2020 | Elif Karabay | Yatırım |
| Kamu kuruluşları | |||
| İSKİ | 1981 | Şafak Başa | Su ve kanalizasyon hizmetleri |
| İETT | 1871 | İrfan Demet | Toplu ulaşım hizmeti |
| İSMEK | 1996 | Canan Aratemür Çimen | Hayat Boyu Öğrenme Merkezi |
| İstanbul Vakfı | 1990 | - | İstanbulluların ortak ihtiyaçlarını karşılamak. İBB ve ilçe belediyelerinin faaliyetlerini desteklemek. |
İstanbul Planlama Ajansı, 2020 yılında İstanbul Büyükşehir Belediye başkanı Ekrem İmamoğlu'nu başkanlığında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından şehrin vizyon ve yönetimine dair stratejilerin, ortak akılla belirlenmesi amacıyla kurulmuş bir ajanstır.[15] Çalışmalarını sivil toplum kuruluşları, özel sektör, akademi ve uluslararası organizasyonlar ile işbirliği içerisinde yürütmektedir.
Ajansın kuruluş amacı kendileri tarafından "küresel sistem içerisinde İstanbul’un rolünü, vizyonunu, gideceği yönü belirlemek ve İstanbul’un gerçek sorunlarına bilimsel, akılcı ve kalıcı çözümler üretmek" olarak nitelendirilmiştir. Bu amacı gerçekleştirmek için ajansa bağlı; Vizyon 2050 Ofisi, İstanbul İstatistik Ofisi, Kamusal Tasarım Ofisi, Sosyal Politikalar Ofisi ve İPA Enstitüsü olmak üzere 5 birim oluşturulmuştur.[16] Ajansın mevcut Genel koordinatörü Esra Huri Balduk'tur.[17]
İstanbul İstatistik Ofisi, İstanbul'da karar alma mekanizmalarına veriye dayalı karar alma imkanı sunmak amacıyla çeşitli birincil ve ikincil kaynaklardan veri derleyen, analiz eden ve sonuçlarını toplumsal farkındalık adına yayınlayan bir kuruluştur.
Ofisin amaçları arasında yaptığı çalışmalar ve topladığı veri kaynakları ile İstanbul şehri hakkındaki tüm verinin teknik altyapısı ve koordinasyonu yüksek bir kurumda merkezileştirildiği; bu sayede bilimsel çalışmalara, kamusal karar alma süreçlerine ve kamuoyuna şeffaf bir şekilde sunulduğu bir kurum oluşturmak vardır.[18]
Kamusal Tasarım Ofisi, İstanbul Planlama Ajansı bünyesinde oluşturulmuş birimlerden biridir. İstanbul'daki kamusal projeler için nitelikli, katılımcı ve çağdaş tasarım uygulamaları geliştirilmesini sağlar. Bu amaçla çeşitli yarışmalar ve anketler düzenler, İBB tarafından yapılan projelerin takip ve planlamasını yapar.[19]
ALO 153 Çözüm Merkezi çağrı numarası, ilk kez 1990'lı yıllarda Beyaz Masa adıyla, Büyükşehir belediye başkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından hayata geçirilmiştir. Başta İstanbul olmak üzere çeşitli illerde bu numara aranarak il belediyelerine ulaşılabilmektedir.
İstanbul Gönüllüleri, ilk kez İstanbul'da Mart 2019 Türkiye yerel seçimlerinde Millet İttifakı'nın Cumhuriyet Halk Partisi adayı Ekrem İmamoğlu'nu desteklemek ve sandık güvenliğinin sağlanması amacıyla kurulmuştur. Günümüzde ise İstanbul ve İstanbullular için çeşitli faaliyetler düzenleyen bir gönüllü topluluğu haline gelmiştir.
İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin faaliyetleriyle ilgili kararları almak için oluşturulan bir organdır. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 13. maddesine göre her ayın ikinci haftası birleşim gerçekleşmektedir.
| İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçim sonuçları | |||
|---|---|---|---|
| Seçim | Belediye Başkanı | Parti | Oy Oranı |
| 1984 | Bedrettin Dalan | ANAP | %49,7 |
| 1989 | Nurettin Sözen | SHP | %35,9 |
| 1994 | Recep Tayyip Erdoğan | RP | %25,2 |
| 1999 | Ali Müfit Gürtuna | FP | %27,5 |
| 2004 | Kadir Topbaş | AK Parti | %45,3 |
| 2009 | Kadir Topbaş | AK Parti | %44,7 |
| 2014 | Kadir Topbaş | AK Parti | %47,9 |
| Mart 2019 | Ekrem İmamoğlu | CHP | %48,8 |
| Haziran 2019 | Ekrem İmamoğlu | CHP | %54,2 |
| 2024 | Ekrem İmamoğlu | CHP | %51,14 |
1953 yılında bir belediye binası yapılması için düzenlenen yarışmada, mimar Nevzat Erol tarafından yapılan proje birinci olmuş ve inşa edilmiştir.[20] 1960 yılında başlanan yapı, 1970 yılında tamamlanarak hizmete açılmıştır. Günümüzde halen İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından kullanılmaktadır.[21]
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin logosu, 24 Şubat 1969'da belediyenin düzenlediği bir yarışmada birincilik, ikincilik ve üçüncülük ödülünü aynı anda kazanmıştır. Tasarımcısı Metin Edremit'tir. Edremit logonun ortasındaki üçgenlerin İstanbul'un yedi tepesini, surların Asya ve Avrupa yakalarını, İstanbul Boğazını ve tarihi surları, minarelerin ise İstanbul'daki camileri ifade ettiğini belirtmiştir.[22] 2019 yılında ise logodaki tipografik ve yapısal hatalar giderilmiştir.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin şu anki başkanı Cumhuriyet Halk Partisi üyesi Ekrem İmamoğlu'dur.[5]
| Büyükşehir Belediye Başkanları (1984-günümüz) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| № | Büyükşehir Belediye Başkanı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Parti | |
| 1 | Bedrettin Dalan | 26 Mart 1984 | 28 Mart 1989 | Anavatan Partisi | |
| 2 | Nurettin Sözen | 28 Mart 1989 | 27 Mart 1994 | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 3 | Recep Tayyip Erdoğan | 27 Mart 1994 | 6 Kasım 1998 | Refah Partisi | |
| 4 | Ali Müfit Gürtuna | 12 Kasım 1998 | 1 Haziran 2001 | Fazilet Partisi | |
| 1 Haziran 2001 | 1 Nisan 2004 | Bağımsız | |||
| 5 | Kadir Topbaş | 1 Nisan 2004 | 22 Eylül 2017 | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 6 | Mevlüt Uysal | 28 Eylül 2017 | 17 Nisan 2019 | ||
| 7 | Ekrem İmamoğlu | 17 Nisan 2019 | 6 Mayıs 2019 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 27 Haziran 2019 | Görevde | ||||
| Listede yalnızca seçim sonucu göreve gelen belediye başkanları listelenmektedir. | |||||
İBB, 2020 yılında başlayan Askıda Fatura projesiyle Bloomberg Küresel Belediye Başkanları Yarışması'nda ve IDC CIO Summit'te çeşitli ödüller kazanmıştır.[23][24][25]
İBB tarafından 2019 yılında temeli atılan 36-72 ay arasındaki çocuklar için oluşturulmuş, "150 mahalleye 150 kreş" sloganıyla hayata geçmiş anaokulu projesidir.
İBB tarafından 2022 yılında düşük gelirli kişilerin yemek ihtiyacını karşılamak için işletilen restoranlardır. Proje İBB tarafından hayata geçirilip 2024 yılından itibaren Türkiye'ye yayılmaktadır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin üyesi olduğu kuruluşlar aşağıda belirtilmiştir.[26]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
