İl özel idaresi

1982 Anayasasının 126. maddesi "Türkiye merkezi idare ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere ayrılır." hükmünü getirmektedir. Merkezi hükûmetin taşrada örgütlenmesinin temelinde iller yer almaktadır. İl Özel İdareleri görevleri bakımından merkezi yönetim ile belediye ve köyler arasında "ara düzey" niteliğe sahip idari birimlerdir.

Anayasanın 127. maddesine göre il özel idareleri, il halkının yerel nitelikteki ortak ihtiyaçlarını karşılamak üzere, kuruluş esasları yasa ile belirtilen ve karar organları yine yasada gösterilen, seçmenlerce seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. İl özel idareleri 04.03.2005 tarihli ve 5302 sayılı kanunla yönetilir. Türkiye'de büyükşehir olmayan 51 ilde il özel idaresi bulunmaktadır.

Görevleri ve yetkileri

Belediye sınırları dışında olmak kaydıyla aşağıdaki görev ve hizmetleri yerine getirirler.^[1]

• İl sınırları içindeki ilçe ve bucaklar arası ulaşımı sağlayan kara yollarının yapım, bakım ve onarımı,
• İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık hizmetlerinin yerine getirilmesi,
• İl gelirleri oranında bataklık ve göllerin ıslah edilmesi ve kurutulması,
• Toprağın korunması ve erozyonun önlenmesi,
• İllerin çevre düzeni planlarının yapılması,
• Ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetler,
• Sosyal hizmet ve yardımların sağlanması,
• Yerel endüstriye teşvik sağlanması,
• İlk ve ortaöğretim kurumlarına arsa temin edilmesi ve bu kurumların açılması,

İl özel idaresi tüzel kişiliği olan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu kuruluşlarıdır. Tüm tüzel kişilerde olduğu gibi özel idarelerde de tüzel kişilik adına hukuken bağlayıcı eylemlerde bulunacak organlara gereksinim vardır. Bu organlar;

Vali

(İl Özel İdaresi'nin başındaki kişi, yürütme organı ve vesayet makamı)^[1]

• İl Özel İdaresi'nin bütçesini hazırlar.
• İl Encümeni'ne başkanlık eder.

İl genel meclisi

(İl Özel İdaresi'nin en üst karar organı)^[1]

• İl genel bütçesini inceler ve kabul eder.
• Yapılacak işlere ilişkin yıllık programları belirler.
• İlin mallarına ilişkin tasarrufları yapar.
• Borçlanma sözleşmelerini yapar.
• Yönetmelikleri kabul eder.

İl daimi encümeni

(İl özel idaresinin danışma organı)^[1]

• Kamulaştırma kararı alır.
• Başkanı validir.
• Bütçe ve kesin hesabı inceler ve görüş bildirir.^[2]
• İdari cezalar kesebilir.

Kaynakça

1. "İl Özel İdaresi Kanunu". mevzuat.gov.tr. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
2. Gözler, Kemal; Kaplan, Gürsel (2013). İdare Hukuku Dersleri (14. bas.). Bursa: Ekin Yayınları. ISBN 978-605-5187-77-4. |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)