Eyüpsultan - Wikiwand

Eyüpsultan ya da eski adıyla Eyüp, İstanbul ilinin Avrupa yakasında yer alan bir ilçesidir. 1936'da Fatih, Beyoğlu ve Sarıyer ilçelerinin bir bölümüyle kurulan Eyüpsultan ilçesinin yüzölçümü 242 km²'dir. 29 mahallesi bulunan Eyüpsultan ilçesinin nüfusu 2021 yılındaki Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre 417.360'tır. İlçenin Haliç'in iç kesiminde kısa bir sahil şeridi, Karadeniz'de Akpınar ve Çiftalan köyleri arasında da uzun bir sahil şeridi vardır. Kurulduğunda bugünkü Sultangazi ilçesinin Eskihabipler Mahallesi dışında tamamını, Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa ilçelerini de kapsayan Eyüpsultan, bugünkü sınırlarına 2009'da Yayla mahallesini Sultangazi'ye vererek ulaşmıştır. Eyüpsultan ilçesi doğuda Sarıyer, güneydoğuda Kâğıthane ve Beyoğlu, güneybatıda Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa, güneyde Zeytinburnu ve Fatih, batıda Arnavutköy ve Sultangazi, güneybatıda Başakşehir ilçelerine komşudur.

Pratik Bilgiler Ülke, Bölge ...

Eyüpsultan
İlçe
Pierre Loti Tepesi'nden Haliç'in görünümü
Slogan: Eyüpsultan Yaşamaya Değer

Ülke	Türkiye
Bölge	Marmara
İl	İstanbul
İdare
• Belediye Başkanı	Mithat Bülent Özmen (CHP)
• Kaymakam	Arslan Yurt^[1]
Yüzölçümü
• Toplam	242 km²
Nüfus (2021^[2])
• Toplam	417.360
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu	34050
Alan kodu	212
Resmî site Eyüpsultan Kaymakamlığı Eyüpsultan Belediyesi

Kapat

İsim

İlçe ismini, sınırları içinde türbesi bulunan Ebu Eyyûb el-Ensarî'den almaktadır. İstanbul'un Fethinden sonra Türklerin sur dışında kurduğu ilk yerleşim merkezi olan Eyüpsultan'da başta Eyüp Sultan Camii olmak üzere Osmanlı döneminden kalma çok sayıda tarihî eser mevcuttur. III. Selimin annesi ve III. Mustafa'nın eşi Mihrişah Valide Sultan’ın 1795 tarihinde inşa ettirdiği imaret 225 yıldan beri faaliyetini sürdürmektedir. İstanbul'un fethinden hemen sonra inşa edilen ve daha sonra Mimar Sinan tarafından şimdiki şekli ile yeniden yapılan “Eyüp Sultan Camii Kebir Hamamı” restorasyon aşamasında olup "Su Medeniyeti Müzesi" olarak planlanmıştır.^[3] Tarihi Eyüpsultan mezarlığında Osmanlı döneminin önemli asker, devlet adamı, sanatkar ve alimlerinin mezarları bulunmaktadır. Bilinenin aksine bölgede bir değil yedi sahabe medfun (makamı) bulunmaktadır. Şimdiki adı Alibeyköy olan Köpekyaylası önemli yerleşim alanlarındandır. 19 Ekim 2017 tarihinde, 7039 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 36. maddesi gereğince ilçenin ismi Eyüpsultan olmuştur.^[4]^[5]^[6]

Tarihçe

Özetle

Bakış açısı

Eyüpsultan ilçesinin kapladığı alan İstanbul Surları'nın dışında kalmasına rağmen, burada daima bir köy vardı. Çünkü iki nehir çok miktarda temiz su sağlıyordu. Ve Bizans döneminde köyde bir kilise vardı. Ve daha sonra bir manastır (Bugünkü Eyüpsultan Camii'nin arkasındaki tepelerin yükseğine inşa edilmişti.) şehir duvarlarının dışında kalınca bu alan mezar yeri olarak kullanılmaya başlandı. Burada kiliseler ve mezarlıklar vardı. Buraya adını ve ününü veren Eyüp Sultan türbesinden başka Eyüpsultan'da çok sayıda önemli kişinin türbesi de vardır. Buraya defnedilme arzusundan dolayı çevrede çok sayıda müslüman mezarlığı oluşmuştur.

Endüstriyel devrim sırasında Eyüpsultan

17. yüzyıl ve 18. yüzyıl'da İstanbul Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olarak plansız bir şekilde büyüyordu. Savaşlar nedeniyle Balkanlar'daki Türk toplumu ve Kafkasya'lılar şehre geldiler. Bu dönemde Eyüpsultan alanı, mistik havasını kaybederek şehirle bütünleşmiş hale geldi. Çünkü Altın Boynuz boyunca fabrikalar inşa ediliyordu. Bunların ilki Feshane idi. Fabrika Osmanlı ordusuna fes üretmekteydi. Göçmenlerin ve fabrika işçilerinin bölgeyi hızlı bir şekilde iskan yeri seçmesi, kuşkusuz bazı olumsuz sonuçları da beraberinde getiriyordu.

Bugünkü Eyüpsultan

Yakın zamanda pek çok fabrika kapatıldı veya buradan kaldırıldı. Haliç artık kokmuyor. Su kenarında oturmak artık mümkün. Bundan dolayı Eyüpsultan'ın nitelikleri tekrar olumlu olarak değişiyor. Semtin değişim süreçleri her alanda fark ediliyor. Kırk veya elli sene önce burada şehir hayatının alışılagelmiş zevkleri yaşanırdı. Günümüzde camiye yakın bölgede barlar yok. Fakat köşe dükkanlarda bira satılabilir. Sokakları kahvehanelerle doludur. İnsanlar buralarda vakitlerini kahve-çay içerek veya oyun oynayarak geçirirler.

Yeni apartman blokları ile birlikte nüfus da büyüdü. Fakat atmosfer hala barış dolu. Camiler ve tarih semte hala hakim vaziyette. Eyüpsultan ruhsal sakinlik ve rahatlama imajını vurgulamaya çalışmakla meşgul durumda. Eyüpsultan sadece bir cami ve mezarlıktan ibaret olmayıp civarı bir zamanların sivil toplum kuruluşları olarak kabul edilen tekkeleri ile de meşhurdur. İlk kadın sığınma evi olarak kabul edilen "Hatuniye Tekkesi", Türkistanlı hacıların uğrak yeri olarak kabul edilen "Kaşgari Dergahı", sahilde yer alan ve Zekai Dede Efendi'nin bir akademisi olarak faaliyet gösteren Bahariye Mevlevihanesi devrin önemli mekanlarıdır. Piyer Loti mevkiinde, mezarlıkların sona erdiği yerde Karyağdı Ali Baba isimli Bektaşi Tekkesi de bulunmaktadır. 19. yüzyıl'ın son çeyreğinde tekkenin içinde bir matbaanın olduğu çeşitli kaynaklarda zikredilir. Yukarıda mezarlıkların bittiği yer olan tepelerde ağaçlıklar bulunur. Burada genişçe yayılmış vaziyette duran ve adını Fransız yazar Pierre Loti'den alan bir kır kahvesi vardır. Haliç üzerinde şahane bir manzaraya sahiptir. Eminönü'ne giden bütün yollar görülebilir. Büyük bir barış ve huzur duygusunu ağaçların altında çayınızı yudumlarken hissedebilirsiniz. Dünyanın pek çok yerinden insanlar bu güzelliği görmek için gelir. Şimdi Haliç temiz olup, nostaljik sandallar insanları eskiden olduğu gibi karşı sahillere taşımaktadır.

Eyüpsultan Belediyesi 2016 yılında ilçenin tarihi dokusuna göre yenileyerek, yerli ve yabancı ziyaretçilere daha iyi bir hizmet verebilmek adına ESTAM (Eyüp Sultan Tarihi Merkez) kimliği ile çalışmalara başlamıştır.^[8] Ayrıca belediye her yıl ilk ve ortaokul öğrencilerine kırtasiye desteği vermekte,^[9] 12. sınıf öğrencilerine ise üniversiteye giriş desteği olarak nakdi yardım sağlamaktadır.^[10]

Tarihi yapılar

Özetle

Bakış açısı

Ebu Eyyûb el-Ensarî camii ve türbesi

Eyüp adı, Muhammed'in yoldaşı ve sancaktarı olan Ebu Eyyûb el-Ensarî'den gelmektedir. Kendisi buraya Arap ordusu ile birlikte şehrin ilk defa feth edilme denemesinde gelmiş ve burada ölmüştür. Son arzusu ise buraya gömülmekti. Onun istirahat yeri Bizans döneminde hürmet edilen bir yerdi. Fakat Latin İstilası olarak da bilinene Dördüncü Haçlı Seferi sırasında diğer kutsal Bizans yerleri ile birlikte dağınık duruma düştü. Yedi yüzyıl sonra, İstanbul'un fethi sırasında II. Mehmed'in (Fatih Sultan Mehmed) hocası şeyh Akşemseddin tarafından yeniden keşfedildi. Fatih Sultan Mehmet, şehrin alınmasından sonra bir mezar yeri veya Türbe Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin istirahat yeri üzerine ve bir cami onun onuruna yapılmasını emretti. İstanbul'a ilk büyük cami inşa edilecekti. Geleneksel hamam, okul odaları ve kantin kompleksi camiyi çevreleyecekti. Aynı zamanda İstanbul'a ilk defa böyle bir yapı yapılacaktı. Eyüpsultan'ın kutsal yer olması noktasından, Caminin bir taşının Peygamberin ayak izini taşıdığı söylenir. Pek çok cami, dua yerleri, şadırvanlar inşa edildi. Ve pek çok Osmanlı yöneticisi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin istirahat yeri yakınına gömülmek istiyordu. Alan büyüyordu ve pek çok dini mimarı kazanıyordu. İstanbul'a bu alana serin hava ve güzel manzara için gelmiş olan Türk ve yabancı turistlerin derviş tekkelerine ulaşabilme yeri haline geliyordu. Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselme döneminde Eyüpsultan, şehir duvarları dışında kalan tanınmış üç yerleşim yerinden biri idi. Diğer ikisinden biri Üsküdar ve sonuncusu Galata idi. Bu dönemin bazı karakteri, Count Preziosi'nin çoğu Eyüpsultan'ı içeren şehrin yağlı boya tablolarında görülebilir.

Eyüpsultan İskelesi ve çevresi, arka planda Eyüp Sultan Camii (Şubat 2013)

Karyağdı Ali Baba Tekkesi

Bugünkü Karyağdı Mahallesinde, mezarlıkların bittiği noktada ve Pierre Lotti tesislerinin yanı başında bulunmaktadır. 18. yüzyılın sonlarında kurulan bu Bektaşi tekkesi dönemin Osmanlı münevverlerinin ve Yeniçerilerin devam ettiği bir tekke idi. 1828'de Padişah II. Mahmud tarafından Yeniçeri Ocağı'nın ve Bektaşiliğin yasaklanmasıyla birlikte kapatılmış ancak sonraki dönemlerde tekrar açılmıştır. Mehmed Necib Baba, (ö. Bursa 1296/1879) Karyağdı Tekkesi şeyhi. Nicolas Vatin ve Thierry Zarcone'nin araştırmalarına göre bu şeyh tekkenin içine bir matbaa kurar. En azından, bilindiği kadarıyla, 1291/1874-1875 yılında tekke tarafından yayınlanan bir eser vardır. Bu yayın, sufi şiirlerinden oluşan, "Risale-i la'ihat-i cami" adında, 20 sayfalık küçük bir litografidir. İlk sayfasında, bu kitapçığın "Milli Eğitim Bakanlığı izni ile Karyağdı tekkesindeki Necib Baba Efendi matbaasında" basıldığı belirtilmiştir.^[11] Tekkenin çevresinde Bektaşi tarikatına ait kişilerin kabirleri vardır. Buradaki en eski kabir 1779 tarihinde resmi olarak tekkenin yönetimine getirilen es-Seyyid Muhammed Ali'ye aittir.^[12]

Feshane

II. Mahmud tarafından Osmanlı İmparatorluğu'nun Fes ihtiyacını karşılamak için kurulmuştur.^[13] 2018 yılında başlayan restorasyon çalışmaları, 22 Haziran 2023 tarihi itibarıyla sona erdi ve Artistanbul Feshane adıyla kültür sanat merkezi olarak ziyarete yeniden açıldı.^[14]

Pierre Loti Tepesi

Adını Fransız şair Pierre Loti'den almaktadır. İstanbul'a geldikten sonra Eyüpsultan'da yaşaması ve kendisini her zaman Türk dostu olarak nitelendirmesinden dolayı tepeye Pierre Loti Tepesi adı verilmiştir.^[15] 2007 yılında dönemin Belediye başkanı Ahmet Genç, "Pierre Loti Tepesi diye bir yer yoktur, bunu düzeltelim. Eyüp Sultan Tepesi diye bir yer de yoktur. Burası illaki Pierre Loti olmasın diye bir çalışma yapmayız" şeklinde açıklama yapmıştır.^[16]

Surp Asdvandzadzin Apostolik Ermeni Kilisesi

1812 yılında ahşap olarak inşa edilen kilise, 1855'te günümüzdeki halini almıştır. Coğrafyacı Gugios İnciciyan kilise hakkında: "Çeşmeli Odalar Mahallesi'nde bulunan bu küçük kilise bir sene evvel kısmen yıkıldı ise de, kalan kısmında âyin yapılmıştır." demiştir.^[17]

Surp Yeghia Apostolik Ermeni Kilisesi

İnciciyan 18. Asırda İstanbul adlı eserinde: "Eskiden, buranın Serviler Mahallesi denilen yerinde Surf Egia adlı bir ermeni kilisesi vardı, fakat 1182 (1766) senesinin 16 mayıs günü kaldırıldı, bugün aynı yerde mevcut Surf Egia Kilisesi 1800 senesinde alınan fermanla tekrar yapılmıştır. Bu kilise 1832 de tamamen yeniden yapılmıştır. Serviler Mahallesi daha sonra Yukarı Mahalle adını almıştır." demiştir.^[18]

Silahtarağa Elektrik Santrali

1914 yılında, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan kömür yakıtlı santral, kurulduğu tarihten, kapılarını kapattığı 1983 yılına değin İstanbul'un enerji gereksiniminin karşılanmasında kullanıldı.^[19] Günümüzde Santralistanbul ismiyle İstanbul Bilgi Üniversitesi tarafından Enerji Müzesi olarak kullanılmaktadır.^[19]^[20]

Mutfak

Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz.

Eyüpsultan, Kemerburgaz turşusu ve Eyüpsultan güveci gibi tarihi lezzetlere de ev sahipliği yapmaktadır.^[21]

Spor

Eyüpspor, 1919 yılında Eyüp ilçesinde kurulan ilk spor kulübüdür.^[22] Futbol şubesi Trendyol Süper Lig'de mücadele eden takım, karşılaşmalarını 2.500 kişilik Eyüp Stadyumu'nda oynamaktadır.^[23]

Eğitim

İlçe genelinde 18 lise, 32 ilkokul, 29 ortaokul ve 18 lise bulunmaktadır. Ayrıca İstanbul Bilgi Üniversitesi (Santralistanbul), Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi ve Haliç Üniversitesi yerleşkeleri bulunmaktadır.

Politika

Yerel Seçimler

Daha fazla bilgi Seçim, Belediye Başkanı ...

Seçim	Belediye Başkanı		Oy Oranı
1984	Eyüp Uçak	Anavatan Partisi	%39,52
1989	Kadir Akpınar	Sosyaldemokrat Halkçı Parti	%30,93
1994	Ahmet Genç	Refah Partisi	%25,96
1999		Fazilet Partisi	%32,85
2004		Adalet ve Kalkınma Partisi	%43,94
2009	İsmail Kavuncu		%36,44
2014	Remzi Aydın		%46,60
2019	Deniz Köken		%49,11
2024	Mithat Bülent Özmen	Cumhuriyet Halk Partisi	%48,17
Kaynak:^[24]

Kapat

Nüfus

İlçedeki mahallelerin haritadaki yeri

Daha fazla bilgi Yıl, Toplam ...

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1940^[25]	34.934	22.659	12.275
1945^[26]	43.009	28.934	14.075
1950^[27]	44.938	33.572	11.366
1955^[28]	90.996	52.132	38.864
1960^[29]	180.011	72.237	107.774
1965^[30]^[a]	168.417	78.095	90.322
1970^[31]	238.831	86.384	152.447
1975^[32]	297.218	95.486	201.732
1980^[33]	331.507	110.871	220.636
1985^[34]	377.187	369.887	7.300
1990^[35]^[b]	211.986	200.045	11.941
2000^[36]	255.912	235.116	20.796
2007^[37]	325.532	303.824	21.708
2008^[38]	323.038	316.632	6.406
2009^[39]	331.548	324.867	6.681
2010^[40]	338.329	331.551	6.778
2011^[41]	345.790	338.988	6.802
2012^[42]	356.512	349.470	7.042
2013^[43]	361.531	361.531	veri yok
2014^[44]	367.824	367.824	veri yok
2015^[45]	375.409	375.409	veri yok
2016^[45]	377.650	377.650	veri yok
2017^[45]	381.114	381.114	veri yok
2018^[45]	383.909	383.909	veri yok
2019^[45]	400.513	400.513	veri yok
2020^[45]	405.845	405.845	veri yok
2021^[45]	417.360	417.360	veri yok