Dengir Mir Mehmet Fırat

Dengir Mir Mehmet Fırat (8 Ağustos 1943, Mersin – 12 Temmuz 2019, Ankara) Türk avukat, çiftçi, ihracatçı ve siyasetçidir. 5 dönem milletvekilliği yapmış olan Fırat; DYP ve AK Parti'nin kurucularından, eski genel başkan yardımcılarındandı. DYP'den ayrıldıktan sonra sırasıyla FP, AK Parti ve HDP'de siyaset yaptı. FP'den bir, AK Parti ve HDP'den ikişer dönem milletvekili seçildi.

Dengir Mir Mehmet Fırat
Türkiye Büyük Millet Meclisi 21, 22, 23, 25, 26. Dönem Milletvekili
Görev süresi 23 Haziran 2015 - 16 Mayıs 2018
Seçim bölgesi	Haziran 2015 – Mersin Kasım 2015 – Mersin
Görev süresi 2 Mayıs 1999 - 23 Nisan 2011
Seçim bölgesi	1999 – Adıyaman 2002 – Mersin 2007 – Adana
Kişisel bilgiler
Doğum	8 Ağustos 1943(1943-08-08)[1] Mersin, Türkiye[2]
Ölüm	12 Temmuz 2019 (75 yaşında) Bayındır Söğütözü Hastanesi, Kızılırmak, Çankaya, Ankara, Türkiye
Ölüm nedeni	Akciğer kanserinin yayılımına bağlı beyincik tümörü[3]
Defin yeri	Karşıyaka Mezarlığı,[4] Ankara
Partisi	Adalet Partisi (1973-1980) Doğru Yol Partisi (1983-1995) Fazilet Partisi (1999-2001) Adalet ve Kalkınma Partisi (2001-2014) Halkların Demokratik Partisi (2015-2019)[5]
Çocuk(lar)	2
Bitirdiği okul	Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mesleği	Avukat, çiftçi, ihracatçı ve siyasetçi

Hayatı

İlk orta ve lise öğrenimini Mersin'de tamamladıktan sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Çiftçilik, Serbest Avukatlık, İhracatçılık, Akdeniz İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Üyeliği, Adalet ve Kalkınma Partisi Kurucu Üyeliği ve Genel Başkan Yardımcılığı, XXI. Dönem Adıyaman, XXII.ve XXV. Dönem Mersin, XXIII. Dönem Adana Milletvekilidir. Alman asıllı Kristen (Zozan) Fırat ile evlidir ve iki çocuk babasıdır.^[6]

Dedesi Hacı Bedir Fırat Ağa Kavi aşiretine mensuptur. I. ve II. dönem Malatya, III. dönem Kars milletvekilidir. Amcası Hüseyin Fehmi Fırat üç dönem milletvekilliği ve Demokrat Parti Genel İdare Kurulu Üyeliği yapmıştır. Halasının oğlu Mehmet Sırrı Turanlı XI. dönem Adıyaman milletvekilliği ve Adıyaman senatörlüğü yapmıştır.^[7]

Adalet Partisi Kâhta ilçe başkanlığı, Doğru Yol Partisi kurucu üyeliği, Kâhta ilçe başkanlığı ve MKYK üyeliği yaptı. 1973 genel seçimlerinde Adalet Partisi'nden, 1995 genel seçimlerinde Doğru Yol Partisi'nden Adıyaman milletvekili adayı oldu. 1999'da Fazilet Partisine geçti, milletvekili oldu. Rahşan Affı'na destek verdi, 21 Aralık 2000'de yapılan oylamada kabul oyu verdi.^[8] 2000 yılında Fazilet Partisi'nden cumhurbaşkanlığına aday olacağını açıklamasına rağmen aday olmamıştır.^[9]

The New York Times'da yer alan "Atatürk devrimleri toplumda travma yarattı, dini yaşama biçimleri bir gecede ortadan kaldırıldı" şeklindeki sözlerinden dolayı büyük tepki topladı.^[10][11]

Dengir ismi Kürtçede "büyük ses";^[12] Mîr ise Kürtçede "Bey"^[13] anlamına gelir. Mir Mehmet, Fırat'ın 19 göbek önceki dedesinin ismidir. Kürt kökenli olan Fırat,^[14][15][16] Dengir Mir Mehmet Fırat'ın dedesi Mustafa Kemal Atatürk tarafından madalya verilmiştir. Soyadı benzerliğinden dolayı, Şeyh Said'in torunlarıyla karıştırılsa da Şeyh Said'in torunlarıyla bir ilgisi yoktur.^[17][18]

Türk Tarih Kurumu'nun eski başkanı Prof. Yusuf Halaçoğlu'nun Anadolu Aşiretleri adlı kitabında, Fırat'ın mensup olduğu Rişvan Aşireti'nin Kürt değil, Türk olduğu öne sürülmüştür.^[6]

2015 yılında Halkların Demokratik Partisi'ne katılmış ve 2015 seçimleri için milletvekili adayı olmuş^[19] ve seçilmiştir.

22 Haziran 2015 tarihinde Halkların Demokratik Partisi tarafından 30 Haziran 2015'te yapılacak TBMM başkanlık seçimleri için TBMM başkan adayı olarak gösterildi.^[20] Seçimde 1. turda 81, 2. turda 80 ve 3. turda 78 oy alarak seçimi kaybetmiştir. 4. tura, 3. turda 4. olduğu için; yani 1. veya 2. olamadığı için katılamamıştır.^[21] 21 Kasım 2015 tarihinde Halkların Demokratik Partisi tarafından 22 Kasım 2015'te yapılacak TBMM başkanlık seçimleri için TBMM başkan adayı olarak gösterildi.^[22] 12 Temmuz 2019'da Ankara'da akciğer kanseri tedavisi gördüğü bir hastanede 75 yaşında ölmüştür.

Kaynakça

1. Dengir Mir Mehmet Fırat 7 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkiye Büyük Millet Meclisi 23. Dönem Milletvekili, TBMM.gov.tr, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
2. "Arşivlenmiş kopya". 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2021.
3. "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021.
4. "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021.
5. "DENGİR MİR MEHMET FIRAT". www.akparti.org.tr. 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2021.
6. "Türk veya Kürt kökenli olmak önemli mi?" 23 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sonsayfa, 04 Aralık 2009, erişim tarihi: 9 Ocak 2013
7. Yeni Meclis’in aile fotoğrafı 23 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Aksiyon, 27 Ağustos 2007, erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
8. "20 Aralık 2000, TBMM" (PDF). 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
9. Dengir Mir Mehmet Fırat Baba'ya bir rakip daha 23 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet, 29 Mart 2000, erişim tarihi: 28 Eylül 2008.
10. Fırat AKP'lileri bile çileden çıkardı: Bu laflar gerici, Radikal, 23 Haziran 2008, erişim tarihi: 27 Eylül 2008.
11. AKP'li Fırat: Atatürk devrimleri travma yarattı, Radikal, 23 Haziran 2008, erişim tarihi: 27 Eylül 2008.
12. Hükümet... YÖK... Ve sistem4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah, 3 Ocak 2003, erişim tarihi: 27 Eylül 2008.
13. Kürtçe-Türkçe online sözlük^{[ölü/kırık bağlantı]}, erişim tarihi: 27 Eylül 2008.
14. AKP'de Gül'e yakın isimlere veto 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 6 Haziran 2007, erişim tarihi: 27 Eylül 2008.
15. Erdogan Striking Nationalist Tones 15 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Der Spiegel Online International, 12 Eylül 2008, erişim tarihi: 16 Aralık 2008.
16. Kurdish Problem forces Erdogan to shift to the right 20 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Central Asia-Caucasus Institute Silk Road Studies Program, 21 Kasım 2008, erişim tarihi: 16 Aralık 2008.
17. "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021.
18. "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021.
19. "Arşivlenmiş kopya". 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2015.
20. "HDP'nin Meclis Başkanı adayı Dengir Mir Mehmet Fırat". NTV. 22 Haziran 2015. 24 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2015. |yayımcı= dış bağlantı (yardım)
21. "Meclis Başkanı belli oldu". S Haber. 1 Temmuz 2015. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2015. |yayımcı= dış bağlantı (yardım)
22. "şte HDP'nin Meclis başkanı adayı". Son Dakika Türk. 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2015. |yayımcı= dış bağlantı (yardım)

Dış bağlantılar

• Dengir Mir Mehmet Fırat'ın TBMM'deki sayfası7 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Dengir Mir Mehmet Fırat'ın Adalet ve Kalkınma Partisi resmi sitesindeki sayfası2 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.