Remove ads
Çankaya, Ankara ilinin bir ilçesi.[1] Ankara ilinin orta kesiminde bulunan ilçe,[2] Ankara'nın başkent olması ile birlikte Türkiye'nin yönetim merkezi durumuna gelmiştir.[1] 2023 yılı nüfus verilerine göre Ankara ilinin birinci, Türkiye'nin ise Esenyurt ve Şahinbey'den sonra en büyük üçüncü ilçesi konumundadır. Türkiye'nin en kalabalık ilçelerinden biri olarak nüfusu pek çok ilden daha fazladır.[3] Gün içinde iki milyona kadar çıkabilmektedir.[1] 102 lise ve 13 üniversitesi ile ilçe önemli bir eğitim kentidir.[4][5][6] Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yaptığı araştırmaya göre Türkiye'nin en gelişmiş 2. ilçesi seçilmiştir.[7]
| Çankaya | |
|---|---|
 Kızılay Meydanı | |
 Ankara | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Ankara |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Coğrafi bölüm | Yukarı Sakarya |
| İdare | |
| • Kaymakam | Murat Duru |
| • Belediye başkanı | Hüseyin Can Güner (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1157 km² |
| Rakım | 1000 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 920.890 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 06690 |
| İl alan kodu | 0312 |
| İl plaka kodu | 06 |
Remove ads
Çankaya sırasıyla Hatti, Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Pers İmparatorluğu, Makedonya Krallığı, Galatlar, Roma İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu Devleti, Ahiler ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerini yaşamıştır.[8] 19. yüzyılda önemini kaybeden yerleşim, 20. yüzyılın başlarında Bağdat Demiryolu'nun yapılması, daha sonra Mustafa Kemal Atatürk'ün, Kurtuluş Savaşı'nı buradan yönetmesi ile gelişti. Ankara'nın, 13 Ekim 1923 tarihinde, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti olmasının ardından gelişen Çankaya, 15 Haziran 1936 tarihinde 3012 No.lu Kanun ile ilçe statüsüne erişmiştir.[9][10] Ayrıca, bu tarihte Elmadağ ve Gölbaşı bucakları Çankaya ilçesine bağlanmıştır. 1960 yılında bucak teşkilatının kaldırılmasıyla Kayaş, Cebeci, Bahçelievler ve Dikmen bucakları bu statülerini kaybetmiştir. 30 Kasım 1983 tarihinde Çankaya sınırlarına dâhil olan Gölbaşı ve Mamak, ilçe statüsüne kavuşarak Çankaya'dan ayrılmıştır.[11]
Remove ads
Çankaya, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeybatısındaki Yukarı Sakarya Bölümü'nde yer alır. Çankaya'nın doğu ve kuzeydoğusunda yine Ankara iline bağlı Mamak, Altındağ ve Elmadağ, güneyinde Gölbaşı, batısında ise Etimesgut ilçeleri bulunur.[12] Çankaya, Orta Anadolu'nun düzlükleri ortasında kayalık bir alanda kurulmuştur. Bu kayalık alan, artık kentin merkezinde küçük bir ada niteliğindedir. Bu adayı yükseltiler çevreler, ortada bir çanak bırakırlar. Eskiden bataklık olan bu çanak, Cumhuriyet döneminde kurutularak yerleşime açılmıştır.[13]
Remove ads
Çankaya'nın 124 mahallesinin 99'u merkezde bulunmaktadır. Merkez mahallelerinde 710.283 kişi (%77) yaşamaktadır. En uzak mahallesi ise 57,3 km uzaklıktaki Akarlar'dır. İlçede nüfusu en fazla olan, 30.111 kişi ile Birlik mahallesidir. Çankaya'nın nüfusu 2017 yılında %0,31 artmıştır.
- Mahalleler
- 100. Yıl
- 50. Yıl
- Ahlatlıbel
- Akarlar
- Akpınar
- Alacaatlı
- Anıttepe
- Arka Topraklık
- Aşağı Dikmen
- Aşağı İmrahor
- Aşağı Öveçler
- Aşıkpaşa
- Ata
- Aydınlar
- Ayrancı
- Aziziye
- Bademlidere
- Bağcılar
- Bahçelievler
- Balgat
- Barbaros
- Bayraktar
- Beytepe
- Birlik
- Boztepe
- Büyükesat
- Cebeci
- Cevizlidere
- Cumhuriyet
- Çamlıtepe
- Çankaya
- Çavuşlu
- Çayyolu
- Çiğdem
- Çukurambar
- Devlet
- Dilekler
- Dodurga
- Doğuş
- Ehlibeyt
- Emek
- Ertuğrulgazi
- Erzurum
- Esatoğlu
- Eti
- Evciler
- Fakülteler
- Fidanlık
- Gaziosmanpaşa
- Gökkuşağı
- Göktürk
- Güvenevler
- Güzeltepe
- Harbiye
- Hilal
- Huzur
- İleri
- İlkadım
- İlkbahar
- İlker
- İncesu
- İşçi Blokları
- Karahasanlı
- Karapınar
- Karataş
- Kavaklıdere
- Kazım Özalp
- Keklikpınarı
- Kırkkonaklar
- Kızılay
- Kızılırmak
- Kocatepe
- Konutkent
- Korkutreis
- Koru
- Kömürcü
- Küçükesat
- Kültür
- Malazgirt
- Maltepe
- Mebusevleri
- Meşrutiyet
- Metin Akkuş
- Metin Oktay
- Mimar Sinan
- Muhsin Ertuğrul
- Murat
- Mustafa Kemal
- Mutlukent
- Mürsel Uluç
- Naci Çakır
- Namık Kemal
- Nasuh Akar
- Oğuzlar
- Or-An
- Orta İmrahor
- Osman Temiz
- Ön Cebeci
- Öveçler
- Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı
- Remzi Oğuz Arık
- Sağlık
- Sancak
- Seyranbağları
- Sokullu Mehmet Paşa
- Söğütözü
- Şehit Cengiz Karaca
- Şehit Cevdet Özdemir
- Tınaztepe
- Tohumlar
- Topraklık
- Umut
- Ümit
- Üniversiteler
- Yakupabdal
- Yaşamkent
- Yayla
- Yeşilkent
- Yıldızevler
- Yukarı Bahçelievler
- Yukarı Dikmen
- Yukarı Öveçler
- Yücetepe
- Zafertepe
- Semtler
Remove ads
İlçede karasal iklim hüküm sürmektedir. Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları sıcak ve kuraktır. Kışları kuru bir ayaz görülür. İlkbahar mevsiminde kırkikindi olarak adlandırılan yükselim yağışları düşer. İç Anadolu Bölgesi'nde Türkiye'nin en az yağış alan bölümü[14] olduğu için ilçede yılın üçte biri güneşli geçer.[13] Ankara il merkezi'nin yıllık yağış ortalaması 404,5 milimetredir. En çok yağış 51,8 mm ile mayıs ayında düşerken, en az yağış 14,4 mm ile ağustos ayında düşer.[15]
 Ankara iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 16 | 19 | 25 | 30 | 33 | 37 | 40 | 42 | 35 | 32 | 24 | 17 | 42 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 1 | 4 | 10 | 15 | 20 | 24 | 27 | 28 | 24 | 18 | 10 | 4 | 15 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 0,4 | 1,9 | 6,0 | 11,2 | 15,9 | 19,9 | 23,4 | 22,9 | 18,5 | 12,9 | 6,6 | 2,3 | 10 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −6 | −5 | −1 | 3 | 6 | 9 | 12 | 12 | 8 | 3 | −1 | −3 | 3 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −31 | −31 | −27 | −11 | −6 | 2 | 3 | 3 | −2 | −8 | −18 | −25 | −31 |
| Ortalama yağış (mm) | 40 | 31 | 36 | 51 | 52 | 39 | 17 | 15 | 18 | 32 | 36 | 48 | 415 |
| Kaynak: Worldweather.org[16] Weatherbase.com,[17][18] | |||||||||||||
Remove ads
Remove ads
Yüksek nüfusu nedeniyle birçok ilköğretim okulu ve liseye sahip olan Çankaya genel olarak bir öğrenci kenti görünümündedir. İlçede yüzden fazla ilköğretim kurumunun yanında,[4] onlarca lise bulunmaktadır.[5]
Üniversiteler
Çankaya'daki on adet üniversitede yüz bini aşan öğrenci yüksek öğrenim görmektedir.[19] Türkiye'nin önemli üniversitelerinden birçoğu ile birlikte vakıf üniversiteleri ilçede yer almaktadır.[20] Dünya'nın en iyi bin üniversitesi listesinde, Türkiye'den dereceye giren iki üniversiteden biri Çankaya'dadır.[21] Kentte birçok üniversitenin yanı sıra, üniversite hastaneleri, fakülteler gibi üniversite alt kuruluşları bulunmaktadır. Çankaya'daki üniversitelere sadece Ankara'dan değil, Türkiye'nin dört köşesinden ve ülke dışından öğrenciler gelmektedir.[22][23][24] Çankaya'daki üniversiteler şunlardır:
Remove ads
Müzeler
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün mozolesinin bulunduğu Anıtkabir, Atatürk'e ait eşyaların da sergilendiği bir müze olarak ilçe sınırları içerisinde yer alır. İsmet İnönü Evi, Türkiye Cumhuriyeti 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün 1925’ten 1973’te ölümüne kadar 48 yıl yaşamış olduğu yer olarak, müze biçiminde varlığını sürdürmektedir. Orta Doğu Teknik Üniversitesi içerisinde yer alan ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi'nin kuruluş amacı; MÖ 7000 yılından beri Anadolu'da gelişen teknolojinin tarihini belgelemek ve günümüz teknolojisini sergilemektir. Türkiye Büyük Millet Meclisi yerleşkesinde yer alan Atatürk ve Meclis Müzesinde, 1920 ve 30'lardan kalma, Meclis, İnkılaplar ve Atatürk ile ilgili çeşitli belge ve fotoğraflar teşhir edilmektedir. Beşevler'de yer alan Atatürk Eğitim Müzesinde, Türk Eğitim Tarihi ile ilgili belge, eşya, kitap teşhir salonları, kütüphane ve Başöğretmen Atatürk arşivi bulunmaktadır. MTA Tabiat Tarihi Müzesinde, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün kuruluşundan bugüne kadar yapılmış jeolojik çalışmalar sırasında bulunan mineraller, taş örnekleri, fosiller sergilenmektedir. TRT Müzesinde, 1981 yılında eski radyo malzemeleri toplanarak sergilenmektedir. Jandarma'nın tarihini ve bugününü her yönüyle tanıtmak ve korumak amacıyla kurulan Jandarma Müzesi, Jandarma Eğitim Komutanlığı içerisinde yer almaktadır.[35] İlçede ayrıca Gazi Üniversitesi bünyesinde Gazi Üniversitesi Resim Heykel Müzesi ve Gazi Üniversitesi Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi, Ankara Üniversitesi bünyesinde Oyuncak Müzesi bulunur.[36]
Şenlikler
İlçe, Ankara'da gerçekleştirilen kültürel organizasyonların merkezi konumundadır. Bu faaliyetlerin birçoğu geleneksel hale gelmiştir. Çankaya'daki sinema alanındaki önemli organizasyonlardan biri Ankara Uluslararası Film Festivali'dir.[37] 1998 yılından beri düzenlenen festival, belgesel, uzun film ve kısa film yarışmaları barındırır. Yaklaşık 17 dalda ödül dağıtılır.
Tiyatro alanındaki önemli bir şenlik, Toplumsal Araştırmalar Kültür ve Sanat İçin Vakıf tarafından 1996 yılından beri gerçekleştirilen Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali'dir.[38]
Bunların haricinde Çankaya'da 1983'ten beri Ankara Uluslararası Müzik Festivali[39] ve 1996'dan beri de Ankara Caz Festivali gerçekleştirilir.[40]
Anıtlar
Çankaya'da irili ufaklı birçok tarihî ya da modern anıt bulunmaktadır. Bunların en önemlilerinden biri Kızılay Meydanı'ndaki, Emniyet Anıtı olarak da bilinen Güvenpark Anıtı'dır. Anıt, 1935 yılında Prof. C. Hozlmeister ve Prof. J. Thorak'a yaptırılarak Türk Polis Teşkilatı'na hediye edilmiştir. Projesi Prof. C. Hozlmeister tarafından çizilen anıtın kabartma ve heykelleri Prof. J. Thorak ve Anton Hanak tarafından yapılmıştır.[41] Özellikle Kızılay çevresindeki Sakarya ve Yüksel Caddelerinde birçok heykel bulunmaktadır. Bunların başlıcaları Taşankara ve Barış Heykeli'dir. Heykeltıraş Burhan Alkar tarafından 1979'da taştan yapılan Barış Heykeli, Sakarya Caddesi yaya bölgesinde bulunmaktadır. Genç bir kız ile erkeğin birlikte uçurdukları güvercin, özgürlük ve barışı simgelemektedir.[42] Bu heykel gibi Taşankara da Danimarkalı heykeltıraş Jørgen Haugen Sørensen tarafından 1992 yılında yapılmış ve Sakarya Caddesi yaya bölgesine konmuştur.[42]
4.30 metre yüksekliğindeki mermer Mimar Sinan Anıtı ise Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin önünde bulunmaktadır. Eserde Mimar Sinan kendine özgü kıyafetleriyle ayakta dururken resmedilmiştir. Bu anıt 1956 yılında heykeltıraş Hüseyin Anka Özkan'a yaptırılmıştır.[43]
Modern yapı ve yapıtlar
Çankaya'da 80'li yıllardan itibaren inşa edilen önemli eserler arasında, sadece ilçenin değil Ankara'nın da simgesi olan Atakule, Kocatepe Camii ve Hitit Güneş Kursu Anıtı sayılabilir. Atakule İş Merkezi, Ankara'nın başkent oluşunun 66. yıldönümü nedeniyle 13 Ekim 1989'da açılmıştır. Ankara ilinin ilk, Türkiye'de açılan ikinci alışveriş merkezi olan Atakule, 125 m yüksekliğe ve kulenin tepesinde döner restorana sahiptir.[44]
Kocatepe semtindeki Kocatepe Camii'nin yapımına 1967 yılında başlanmış ve 1987 yılında bitirilmiştir. 88 m uzunluğunda dört minaresi vardır.[45]
Çankaya Köşkü
1924 - 2014 yılları arası Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları'nın ikamet etmiş olduğu köşktür. 2014 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları'nın resmî konutunun Cumhurbaşkanlığı Külliyesi olmasıyla Çankaya Köşkü artık Türkiye Cumhuriyeti Başbakanları tarafından kullanılmaktadır. Çankaya Köşkü, Ankara'nın merkezi olan Kızılay Meydanı'nın yaklaşık 5 kilometre güneyindedir ve rakımı 1,071 metredir.
Ankara'nın yüksek bir tepesinde yer alan köşk, Kasabyan adlı bir Ermeni tüccar tarafından 1800'lü yılların son çeyreğinde bir bağevi olarak yaptırıldı. Sonrasında kentin zengin ailelerinden Bulgurzadeler'in eline geçti. Ankara Müftüsü Rıfat Efendi'nin gayretleriyle halk arasında 4500 lira toplanıp, Bulgurzade Tevfik Efendi'den satın alınan köşk, Mustafa Kemal Atatürk'e hediye edildi.
Mustafa Kemal Atatürk, 1921 yılında buraya yerleşmiştir. 1924 yılında Mimar Vedat Bey ve Mimar Arif Hikmet Bey'in yapmış olduğu ilavelerle köşk bugünkü halini almıştır.[46][47]
Remove ads
Ulaşım
İlçe, Ankara ilinin merkezinde bulunmaktadır.[36] Ankaray, M1, M2, M3, M4 hatları ilçe içi ulaşımı kolaylaştırmaktadır.[48] Bu hatlar Çankaya'yı Yenimahalle, Altındağ, Etimesgut, Sincan, Keçiören ilçelerine bağlar. Ankaray'dan Ankara Şehirlerarası Otobüs Terminali'ne direkt geçiş vardır.[49][50] Başkentray'ın ilçede istasyonları mevcuttur. İlçeye havayolu ile ulaşım, 28 km mesafede bulunan, Çankaya'nın kuzeydoğusundaki Esenboğa Uluslararası Havalimanı ile mümkündür.[51]
İdari bölünme
1936 yılında Ankara'nın merkez ilçesi olan Çankaya'dan, 1960 yılında Elmadağ ayrılıp ilçe olmuştur. 1983 yılında ise Çankaya'dan Mamak ve Gölbaşı ayrılarak iki yeni ilçe kurulmuştur. 1984 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi kurulmuş, Çankaya da bu belediyeye bağlı bir metropol olmuştur.[52] İlçe bir belediye başkanlığına ve bir kaymakamlığa bağlıdır. İlçede 124 tane mahalle vardır.[53]
Kaymakamlar
| # | Kaymakam | Başlama Tarihi | Bitiş Tarihi | # | Kaymakam | Başlama Tarihi | Bitiş Tarihi |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Haluk Nihat Pepeyi | 28 Şubat 1936 | 6 Haziran 1938 | 2 | Daniş Yurdakul | 6 Ocak 1938 | 10 Kasım 1941 |
| 3 | Necmettin Ergün | 1 Aralık 1941 | 2 Nisan 1942 | 4 | Cemal Dinç | 27 Ağustos 1942 | 3 Kasım 1943 |
| 5 | Cemal Gönenç | 6 Ocak 1944 | 8 Şubat 1947 | 6 | Ekrem Güvenç | 13 Şubat 1947 | 10 Mayıs 1949 |
| 7 | Asım Sağıroğlu | 11 Mayıs 1949 | 15 Kasım 1951 | 8 | İbrahim Öztürk | 5 Mayıs 1954 | 1 Aralık 1955 |
| 9 | M. Kemal Yılmaz | 20 Ocak 1956 | 28 Mayıs 1960 | 10 | Selahattin Özaltan | 8 Mayıs 1960 | 25 Ekim 1961 |
| 11 | Faruk Cemal Vefkioğlu | 20 Kasım 1961 | 27 Ocak 1965 | 12 | S. Zeki Köseoğlu | 12 Ağustos 1965 | 30 Kasım 1968 |
| 13 | Ömer Haliloğlu | 13 Kasım 1968 | 6 Ekim 1971 | 14 | Tacettin Özünçer | 6 Ekim 1971 | 29 Eylül 1977 |
| 15 | Agah Büyüksağış | 12 Aralık 1977 | 15 Şubat 1978 | 16 | Fevzi Baysan | 19 Haziran 1978 | 7 Aralık 1979 |
| 17 | İ. Cahit Ertan | 18 Şubat 1980 | 11 Nisan 1984 | 18 | N. Kemal Eren | 17 Eylül 1984 | 15 Eylül 1988 |
| 19 | Çetin Yücel | 15 Eylül 1988 | 3 Eylül 1992 | 20 | T. Fikret Saygılı | 3 Eylül 1992 | 21 Mart 1994 |
| 21 | A. Namık Tekin | 8 Haziran 1994 | 19 Eylül 1996 | 22 | E. Selçuk Botsalı | 19 Eylül 1996 | 17 Ekim 2001 |
| 23 | M. Yıldırım Kadıoğlu | 17 Ekim 2001 | 6 Kasım 2006 | 24 | M. Hulusi Arat | 7 Kasım 2006 | 18 Eylül 2011 |
| 25 | Mehmet Ali Yıldırım | 18 Eylül 2011 | 8 Ekim 2014 | 26 | Aydın Ergün | 8 Ekim 2014 | 16 Aralık 2016 |
| 27 | Kadir Çakır | 1 Aralık 2016 | 2 Kasım 2018 | 28 | Hüdayar Mete Buhara | 8 Kasım 2018 | 16 Mayıs 2022 |
| 29 | Murat Duru | 18 Mayıs 2022 | Görevde | ||||
| Kaynak:[54] | |||||||
Belediye başkanları
| Seçim | İsim | Parti | |
|---|---|---|---|
| 1984 | Erdoğan Yavuzlar | Anavatan Partisi | |
| 1989 | Doğan Taşdelen | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 1994 | |||
| 1999 | Haydar Yılmaz | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2004 | Muzaffer Eryılmaz | ||
| 2009 | Bülent Tanık | ||
| 2014 | Alper Taşdelen | ||
| 2019 | |||
| 2024 | Hüseyin Can Güner | ||
Çankaya Belediye Başkanlığı, 1963 yılından itibaren on iki seçimden dokuzunu CHP ya da SHP kazanmıştır. Geriye kalan üç yönetimin ikisi bağımsız, biri Anavatan Partisi'ne mensuptur. Belediye başkanlığını 2024'te yapılan seçimler sonucunda CHP'li Hüseyin Can Güner kazanmıştır ve bu görevi yürütmeye devam etmektedir.
Kardeş kentler:
Berlin, Almanya
Sidney, Avustralya
Havana, Küba- Köln, Almanya
Girne, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Bangui, Orta Afrika Cumhuriyeti
Ulan Batur, Moğolistan
Guangzhou, Çin
Üsküp, Makedonya
Ön protokol imzalayanlar:
Gençlik Caddesi'nden bir görünüm. Caddenin bir kısmı Maltepe'de, bir kısmı da Anıttepe semti sınırları içerisinde bulunmaktadır.
100. Yıl Mahallesi'nden bir görünüm.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads