AI tools

Çankaya

Ankara'da bir ilçe Vikipedi'den, özgür ansiklopediden

Çankayamap
Başlığın diğer anlamları için Çankaya (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Çankaya, Ankara ilinin bir ilçesi.[1] Ankara ilinin orta kesiminde bulunan ilçe,[2] Ankara'nın başkent olması ile birlikte Türkiye'nin yönetim merkezi durumuna gelmiştir.[1] 2025 yılı nüfus verilerine göre Ankara ilinin birinci, Türkiye'nin ise Esenyurt ve Şahinbey'den sonra en büyük üçüncü ilçesi konumundadır. Türkiye'nin en kalabalık ilçelerinden biri olarak nüfusu pek çok ilden daha fazladır.[3] Gün içinde iki milyona kadar çıkabilmektedir.[1] 102 lise ve 13 üniversitesi ile ilçe önemli bir eğitim kentidir.[4][5][6] Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yaptığı araştırmaya göre Türkiye'nin en gelişmiş 2. ilçesi seçilmiştir.[7]

Pratik Bilgiler Ülke, İl ...
Çankaya
İlçe
Thumb
Kızılay Meydanı
Thumb
Ankara
Thumb
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAnkara
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
Coğrafi bölümYukarı Sakarya
İdare
 • KaymakamMurat Duru
 • Belediye başkanıHüseyin Can Güner (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam1157 km²
Rakım1000 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam920.890
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu06690
İl alan kodu0312
İl plaka kodu06
Resmî site
cankayakaymakamligi.gov.tr
Çankaya
Kapat

Tarihçe

Ayrıca bakınız: Ankara tarihi

Çankaya sırasıyla Hatti, Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Pers İmparatorluğu, Makedonya Krallığı, Galatlar, Roma İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu Devleti, Ahiler ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerini yaşamıştır.[8] 19. yüzyılda önemini kaybeden yerleşim, 20. yüzyılın başlarında Bağdat Demiryolu'nun yapılması, daha sonra Mustafa Kemal Atatürk'ün, Kurtuluş Savaşı'nı buradan yönetmesi ile gelişti. Ankara'nın, 13 Ekim 1923 tarihinde, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti olmasının ardından gelişen Çankaya, 15 Haziran 1936 tarihinde 3012 No.lu Kanun ile ilçe statüsüne erişmiştir.[9][10] Ayrıca, bu tarihte Elmadağ ve Gölbaşı bucakları Çankaya ilçesine bağlanmıştır. 1960 yılında bucak teşkilatının kaldırılmasıyla Kayaş, Cebeci, Bahçelievler ve Dikmen bucakları bu statülerini kaybetmiştir. 30 Kasım 1983 tarihinde Çankaya sınırlarına dâhil olan Gölbaşı ve Mamak, ilçe statüsüne kavuşarak Çankaya'dan ayrılmıştır.[11]

Coğrafya

Çankaya, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeybatısındaki Yukarı Sakarya Bölümü'nde yer alır. Çankaya'nın doğu ve kuzeydoğusunda yine Ankara iline bağlı Mamak, Altındağ ve Elmadağ, güneyinde Gölbaşı, batısında ise Etimesgut ilçeleri bulunur.[12] Çankaya, Orta Anadolu'nun düzlükleri ortasında kayalık bir alanda kurulmuştur. Bu kayalık alan, artık kentin merkezinde küçük bir ada niteliğindedir. Bu adayı yükseltiler çevreler, ortada bir çanak bırakırlar. Eskiden bataklık olan bu çanak, Cumhuriyet döneminde kurutularak yerleşime açılmıştır.[13]

Mahalleler

Özetle
Bakış açısı

Çankaya'nın 124 mahallesinin 99'u merkezde bulunmaktadır. Merkez mahallelerinde 710.283 kişi (%77) yaşamaktadır. En uzak mahallesi ise 57,3 km uzaklıktaki Akarlar'dır. İlçede nüfusu en fazla olan, 30.111 kişi ile Birlik mahallesidir. Çankaya'nın nüfusu 2017 yılında %0,31 artmıştır.

Mahalleler
Semtler

İklim

Özetle
Bakış açısı

İlçede karasal iklim hüküm sürmektedir. Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları sıcak ve kuraktır. Kışları kuru bir ayaz görülür. İlkbahar mevsiminde kırkikindi olarak adlandırılan yükselim yağışları düşer. İç Anadolu Bölgesi'nde Türkiye'nin en az yağış alan bölümü[14] olduğu için ilçede yılın üçte biri güneşli geçer.[13] Ankara il merkezi'nin yıllık yağış ortalaması 404,5 milimetredir. En çok yağış 51,8 mm ile mayıs ayında düşerken, en az yağış 14,4 mm ile ağustos ayında düşer.[15]

Daha fazla bilgi Ankara iklimi, Aylar ...
 Ankara iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 16 19 25 30 33 37 40 42 35 32 24 17 42
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 1 4 10 15 20 24 27 28 24 18 10 4 15
Ortalama sıcaklık (°C) 0,4 1,9 6,0 11,2 15,9 19,9 23,4 22,9 18,5 12,9 6,6 2,3 10
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −6 −5 −1 3 6 9 12 12 8 3 −1 −3 3
En düşük sıcaklık (°C) −31 −31 −27 −11 −6 2 3 3 −2 −8 −18 −25 −31
Ortalama yağış (mm) 40 31 36 51 52 39 17 15 18 32 36 48 415
Kaynak: Worldweather.org[16] Weatherbase.com,[17][18]
Kapat

Nüfus

Daha fazla bilgi Yıl, Değişim ...
Yıl Değişim Nüfus Tespit Yöntemi
2018920.890ADNKS
Kapat

Eğitim

Yüksek nüfusu nedeniyle birçok ilköğretim okulu ve liseye sahip olan Çankaya genel olarak bir öğrenci kenti görünümündedir. İlçede yüzden fazla ilköğretim kurumunun yanında,[4] onlarca lise bulunmaktadır.[5]

Üniversiteler

Çankaya'daki on adet üniversitede yüz bini aşan öğrenci yüksek öğrenim görmektedir.[19] Türkiye'nin önemli üniversitelerinden birçoğu ile birlikte vakıf üniversiteleri ilçede yer almaktadır.[20] Dünya'nın en iyi bin üniversitesi listesinde, Türkiye'den dereceye giren iki üniversiteden biri Çankaya'dadır.[21] Kentte birçok üniversitenin yanı sıra, üniversite hastaneleri, fakülteler gibi üniversite alt kuruluşları bulunmaktadır. Çankaya'daki üniversitelere sadece Ankara'dan değil, Türkiye'nin dört köşesinden ve ülke dışından öğrenciler gelmektedir.[22][23][24] Çankaya'daki üniversiteler şunlardır:

Devlet: Ankara Üniversitesi,[25] Gazi Üniversitesi,[26] Hacettepe Üniversitesi,[27] Orta Doğu Teknik Üniversitesi:[28] Vakıf: Bilkent Üniversitesi,[29] Çankaya Üniversitesi,[30] TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi,[31] Ufuk Üniversitesi,[32] TED Üniversitesi:[33] Askeri: Kara Harp Okulu[34]

Kültür

Özetle
Bakış açısı

Müzeler

Ayrıca bakınız: Ankara'daki müzeler
Thumb
Pembe Köşk

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün mozolesinin bulunduğu Anıtkabir, Atatürk'e ait eşyaların da sergilendiği bir müze olarak ilçe sınırları içerisinde yer alır. İsmet İnönü Evi, Türkiye Cumhuriyeti 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün 1925'ten 1973'te ölümüne kadar 48 yıl yaşamış olduğu yer olarak, müze biçiminde varlığını sürdürmektedir. Orta Doğu Teknik Üniversitesi içerisinde yer alan ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi'nin kuruluş amacı; MÖ 7000 yılından beri Anadolu'da gelişen teknolojinin tarihini belgelemek ve günümüz teknolojisini sergilemektir. Türkiye Büyük Millet Meclisi yerleşkesinde yer alan Atatürk ve Meclis Müzesinde, 1920 ve 30'lardan kalma, Meclis, İnkılaplar ve Atatürk ile ilgili çeşitli belge ve fotoğraflar teşhir edilmektedir. Beşevler'de yer alan Atatürk Eğitim Müzesinde, Türk Eğitim Tarihi ile ilgili belge, eşya, kitap teşhir salonları, kütüphane ve Başöğretmen Atatürk arşivi bulunmaktadır. MTA Tabiat Tarihi Müzesinde, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün kuruluşundan bugüne kadar yapılmış jeolojik çalışmalar sırasında bulunan mineraller, taş örnekleri, fosiller sergilenmektedir. TRT Müzesinde, 1981 yılında eski radyo malzemeleri toplanarak sergilenmektedir. Jandarma'nın tarihini ve bugününü her yönüyle tanıtmak ve korumak amacıyla kurulan Jandarma Müzesi, Jandarma Eğitim Komutanlığı içerisinde yer almaktadır.[35] İlçede ayrıca Gazi Üniversitesi bünyesinde Gazi Üniversitesi Resim Heykel Müzesi ve Gazi Üniversitesi Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi, Ankara Üniversitesi bünyesinde Oyuncak Müzesi bulunur.[36]

Şenlikler

İlçe, Ankara'da gerçekleştirilen kültürel organizasyonların merkezi konumundadır. Bu faaliyetlerin birçoğu geleneksel hale gelmiştir. Çankaya'daki sinema alanındaki önemli organizasyonlardan biri Ankara Uluslararası Film Festivali'dir.[37] 1998 yılından beri düzenlenen festival, belgesel, uzun film ve kısa film yarışmaları barındırır. Yaklaşık 17 dalda ödül dağıtılır.

Tiyatro alanındaki önemli bir şenlik, Toplumsal Araştırmalar Kültür ve Sanat İçin Vakıf tarafından 1996 yılından beri gerçekleştirilen Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali'dir.[38]

Thumb
Kore'de Savaşan Türkler Anıtı

Bunların haricinde Çankaya'da 1983'ten beri Ankara Uluslararası Müzik Festivali[39] ve 1996'dan beri de Ankara Caz Festivali gerçekleştirilir.[40]

Anıtlar

Ayrıca bakınız: Ankara'daki anıtlar ve heykeller

Çankaya'da irili ufaklı birçok tarihî ya da modern anıt bulunmaktadır. Bunların en önemlilerinden biri Kızılay Meydanı'ndaki, Emniyet Anıtı olarak da bilinen Güvenpark Anıtı'dır. Anıt, 1935 yılında Prof. C. Hozlmeister ve Prof. J. Thorak'a yaptırılarak Türk Polis Teşkilatı'na hediye edilmiştir. Projesi Prof. C. Hozlmeister tarafından çizilen anıtın kabartma ve heykelleri Prof. J. Thorak ve Anton Hanak tarafından yapılmıştır.[41] Özellikle Kızılay çevresindeki Sakarya ve Yüksel Caddelerinde birçok heykel bulunmaktadır. Bunların başlıcaları Taşankara ve Barış Heykeli'dir. Heykeltıraş Burhan Alkar tarafından 1979'da taştan yapılan Barış Heykeli, Sakarya Caddesi yaya bölgesinde bulunmaktadır. Genç bir kız ile erkeğin birlikte uçurdukları güvercin, özgürlük ve barışı simgelemektedir.[42] Bu heykel gibi Taşankara da Danimarkalı heykeltıraş Jørgen Haugen Sørensen tarafından 1992 yılında yapılmış ve Sakarya Caddesi yaya bölgesine konmuştur.[42]

4,30 metre yüksekliğindeki mermer Mimar Sinan Anıtı ise Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin önünde bulunmaktadır. Eserde Mimar Sinan kendine özgü kıyafetleriyle ayakta dururken resmedilmiştir. Bu anıt 1956 yılında heykeltıraş Hüseyin Anka Özkan'a yaptırılmıştır.[43]

Modern yapı ve yapıtlar

Çankaya'da 80'li yıllardan itibaren inşa edilen önemli eserler arasında, sadece ilçenin değil Ankara'nın da simgesi olan Atakule, Kocatepe Camii ve Hitit Güneş Kursu Anıtı sayılabilir. Atakule İş Merkezi, Ankara'nın başkent oluşunun 66. yıldönümü nedeniyle 13 Ekim 1989'da açılmıştır. Ankara ilinin ilk, Türkiye'de açılan ikinci alışveriş merkezi olan Atakule, 125 m yüksekliğe ve kulenin tepesinde döner restorana sahiptir.[44]

Kocatepe semtindeki Kocatepe Camii'nin yapımına 1967 yılında başlanmış ve 1987 yılında bitirilmiştir. 88 m uzunluğunda dört minaresi vardır.[45]

Çankaya Köşkü

Ana madde: Çankaya Köşkü

1924-2014 yılları arası Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları'nın ikamet etmiş olduğu köşktür. 2014 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları'nın resmî konutunun Cumhurbaşkanlığı Külliyesi olmasıyla Çankaya Köşkü artık Türkiye Cumhuriyeti Başbakanları tarafından kullanılmaktadır. Çankaya Köşkü, Ankara'nın merkezi olan Kızılay Meydanı'nın yaklaşık 5 kilometre güneyindedir ve rakımı 1,071 metredir.

Ankara'nın yüksek bir tepesinde yer alan köşk, Kasabyan adlı bir Ermeni tüccar tarafından 1800'lü yılların son çeyreğinde bir bağevi olarak yaptırıldı. Sonrasında kentin zengin ailelerinden Bulgurzadeler'in eline geçti. Ankara Müftüsü Rıfat Efendi'nin gayretleriyle halk arasında 4500 lira toplanıp, Bulgurzade Tevfik Efendi'den satın alınan köşk, Mustafa Kemal Atatürk'e hediye edildi.

Mustafa Kemal Atatürk, 1921 yılında buraya yerleşmiştir. 1924 yılında Mimar Vedat Bey ve Mimar Arif Hikmet Bey'in yapmış olduğu ilavelerle köşk bugünkü halini almıştır.[46][47]

Altyapı

Ulaşım

Thumb
Ankara Kent Metro Ağı Haritası

İlçe, Ankara ilinin merkezinde bulunmaktadır.[36] Ankaray, M1, M2, M3, M4 hatları ilçe içi ulaşımı kolaylaştırmaktadır.[48] Bu hatlar Çankaya'yı Yenimahalle, Altındağ, Etimesgut, Sincan, Keçiören ilçelerine bağlar. Ankaray'dan Ankara Şehirlerarası Otobüs Terminali'ne direkt geçiş vardır.[49][50] Başkentray'ın ilçede istasyonları mevcuttur. İlçeye havayolu ile ulaşım, 28 km mesafede bulunan, Çankaya'nın kuzeydoğusundaki Esenboğa Uluslararası Havalimanı ile mümkündür.[51]

Yönetim

Özetle
Bakış açısı

İdari bölünme

1936 yılında Ankara'nın merkez ilçesi olan Çankaya'dan, 1960 yılında Elmadağ ayrılıp ilçe olmuştur. 1983 yılında ise Çankaya'dan Mamak ve Gölbaşı ayrılarak iki yeni ilçe kurulmuştur. 1984 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi kurulmuş, Çankaya da bu belediyeye bağlı bir metropol olmuştur.[52] İlçe bir belediye başkanlığına ve bir kaymakamlığa bağlıdır. İlçede 124 tane mahalle vardır.[53]

Kaymakamlar

Daha fazla bilgi #, Kaymakam ...
#KaymakamBaşlama TarihiBitiş Tarihi#KaymakamBaşlama TarihiBitiş Tarihi
1Haluk Nihat Pepeyi28 Şubat 19366 Haziran 19382Daniş Yurdakul6 Ocak 193810 Kasım 1941
3Necmettin Ergün1 Aralık 19412 Nisan 19424Cemal Dinç27 Ağustos 19423 Kasım 1943
5Cemal Gönenç6 Ocak 19448 Şubat 19476Ekrem Güvenç13 Şubat 194710 Mayıs 1949
7Asım Sağıroğlu11 Mayıs 194915 Kasım 19518İbrahim Öztürk5 Mayıs 19541 Aralık 1955
9M. Kemal Yılmaz20 Ocak 195628 Mayıs 196010Selahattin Özaltan8 Mayıs 196025 Ekim 1961
11Faruk Cemal Vefkioğlu20 Kasım 196127 Ocak 196512S. Zeki Köseoğlu12 Ağustos 196530 Kasım 1968
13Ömer Haliloğlu13 Kasım 19686 Ekim 197114Tacettin Özünçer6 Ekim 197129 Eylül 1977
15Agah Büyüksağış12 Aralık 197715 Şubat 197816Fevzi Baysan19 Haziran 19787 Aralık 1979
17İ. Cahit Ertan18 Şubat 198011 Nisan 198418N. Kemal Eren17 Eylül 198415 Eylül 1988
19Çetin Yücel15 Eylül 19883 Eylül 199220T. Fikret Saygılı3 Eylül 199221 Mart 1994
21A. Namık Tekin8 Haziran 199419 Eylül 199622E. Selçuk Botsalı19 Eylül 199617 Ekim 2001
23M. Yıldırım Kadıoğlu17 Ekim 20016 Kasım 200624M. Hulusi Arat7 Kasım 200618 Eylül 2011
25Mehmet Ali Yıldırım18 Eylül 20118 Ekim 201426Aydın Ergün8 Ekim 201416 Aralık 2016
27Kadir Çakır1 Aralık 20162 Kasım 201828Hüdayar Mete Buhara8 Kasım 201816 Mayıs 2022
29Murat Duru18 Mayıs 2022Görevde
Kaynak:[54]
Kapat

Belediye başkanları

Daha fazla bilgi Seçim, İsim ...
SeçimİsimParti
1984Erdoğan YavuzlarAnavatan Partisi
1989Doğan TaşdelenSosyaldemokrat Halkçı Parti
1994
1999Haydar YılmazCumhuriyet Halk Partisi
2004Muzaffer Eryılmaz
2009Bülent Tanık
2014Alper Taşdelen
2019
2024Hüseyin Can Güner
Kapat

Çankaya Belediye Başkanlığı, 1963 yılından itibaren on iki seçimden dokuzunu CHP ya da SHP kazanmıştır. Geriye kalan üç yönetimin ikisi bağımsız, biri Anavatan Partisi'ne mensuptur. Belediye başkanlığını 2024'te yapılan seçimler sonucunda CHP'li Hüseyin Can Güner kazanmıştır ve bu görevi yürütmeye devam etmektedir.

Kardeş kentler

Kardeş kentler:

Ön protokol imzalayanlar:

Görüntüler

Ayrıca bakınız

Notlar

    Kaynakça

    Dış bağlantılar

    Loading related searches...

    Wikiwand - on

    Seamless Wikipedia browsing. On steroids.