พลตรี เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ (ไทยถิ่นเหนือ: 
) เป็นเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 10 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์
| เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ | |
|---|---|
.jpg) | |
| เจ้าผู้ครองนครลำพูน | |
| ครองราชย์ | 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 - 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2486 |
| รัชกาล | 32 ปี |
| ก่อนหน้า | เจ้าอินทยงยศโชติ |
| ถัดไป | ยกเลิกตำแหน่ง |
| พระราชสมภพ | 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2418 |
| สวรรคต | 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2486 (68 ปี) |
| คู่อภิเษก | แม่เจ้าขานแก้ว จักรคำขจรศักดิ์ |
| พระบุตร | · เจ้าลำเจียก ณ ลำพูน · เจ้าวรรณรา ณ ลำพูน · เจ้าพงศ์ธาดา ณ ลำพูน · เจ้ารัทธาธร ณ ลำพูน · เจ้าประกายคำ ณ ลำพูน · เจ้าสุริยา ณ ลำพูน · เจ้าวรทัศน์ ณ ลำพูน · เจ้าพัฒนา ณ ลำพูน |
| ราชสกุล | ณ ลำพูน |
| ราชวงศ์ | ทิพย์จักร |
| พระบิดา | เจ้าอินทยงยศโชติ |
| พระมารดา | แม่เจ้าหม่อมราชวงศ์รถแก้ว (อิศรเสนา) |
พระประวัติ
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ มีพระนามเดิมว่า เจ้าน้อยจักรคำ ณ ลำพูน ประสูติเมื่อปี พ.ศ. 2417 เป็นราชโอรสในเจ้าอินทยงยศโชติ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 9 กับแม่เจ้าหม่อมราชวงศ์รถแก้ว (อิศรเสนา) และเป็นราชนัดดา (หลานปู่) ในเจ้าดาราดิเรกรัตนไพโรจน์ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 7 กับแม่เจ้าปิมปา มีราชภคินีและราชขนิษฐา ร่วมราชมารดา 2 พระองค์ มีนามตามลำดับ ดังนี้
- เจ้าหญิงมุกดา ณ ลำพูน - ชายา "เจ้าราชภาคินัย น้อยเมืองไทย ณ ลำพูน, เจ้าราชภาคินัยนครลำพูน" (ราชภคินี)
- เจ้าหญิงหล้า ณ ลำพูน - ชายา "เจ้าน้อยจิตตะ ณ ลำพูน" ภายหลังเป็น ชายา "เจ้าราชสัมพันธ์วงศ์ น้อยพุทธวงศ์ ณ เชียงใหม่, เจ้าราชสัมพันธ์วงศ์นครลำพูน" (ราชขนิษฐา)
เจ้าน้อยจักรคำ ได้ดำรงอิสริยยศเป็น เจ้าบุรีรัตน นครลำพูน และเมื่อเจ้าอินทยงยศโชติ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 9 ถึงแก่พิราลัย ในปี พ.ศ. 2454 จึงได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้รั้งตำแหน่ง เจ้าผู้ครองนครลำพูน สืบต่อมาจนถึงเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรตั้งเป็น "เจ้านครลำพูน" มีราชทินนามว่า ... เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ อรรคสัตยาทิคุณ หริภุญไชยรัษฎาธิวาส ประชาราษฎร์บริบาล ธาตุเจติยสถานบูชากร ลำพูนนครเชษฐกุลวงษ์ จำนงภักดีนราธิปก เอกัจโยนกชนาธิบดี เจ้านครลำพูน ...[1]
ต่อมาในปี พ.ศ. 2469 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ดำเนินนโยบายยกเลิกตำแหน่งเจ้าหลวง หากเจ้าหลวงเมืองใดว่างลงจะไม่โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งขึ้นอีก แต่ก็ยังให้ความสำคัญในการสืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ ณ ลำพูน ณ ลำปาง เจ้านายฝ่ายเหนือ ก็ยังคงดำรงสถานะความเป็น "เจ้า" โดยกำเนิดต่อไป
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เสด็จถึงแก่พิราลัย เมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2486 (สิริชนมายุ 69 ปี รวมระยะเวลาที่ทรงปกครองเมืองนครลำพูน 32 ปี
พระยศ
พระยศทหาร
พระยศพลเรือน
- 1 ตุลาคม 2456 – มหาอำมาตย์ตรี[4]
พระยศเสือป่า
- – นายหมู่เอก
- 13 ตุลาคม 2456 – นายกองตรี[5]
ตำแหน่ง
ตำแหน่งพิเศษ
ราชโอรส ราชธิดา
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ทรงมีราชโอรสและราชธิดา รวม 8 พระองค์ อยู่ในราชตระกูล ณ ลำพูน มีพระนามตามลำดับ ดังนี้
- แม่เจ้าขานแก้ว จักรคำขจรศักดิ์
- มีราชโอรส 2 ราชธิดา 2
- หม่อมลำเจียก (ณ ลำพูน) เกษมสันต์ ณ อยุธยา - สมรสกับหม่อมเจ้าเกียรติประวัติ เกษมสันต์ พระโอรสพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ มีธิดา 1
- หม่อมราชวงศ์ภาณีพิจิตร (เกษมสันต์) ชุณหะมาน
- เจ้าวรรณรา (ณ ลำพูน) ณ ลำปาง - สมรสกับพันเอกพิเศษ พระเพชรคีรี (เจ้าแก้วเมืองไท ณ ลำปาง) เจ้าเมืองสงขลา
- เจ้าพงศ์ธาดา ณ ลำพูน - สมรสกับหม่อมเจ้าหญิงจิตรจง (จักรพันธุ์) ณ ลำพูน พระธิดาในพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ มีบุตร 2 ธิดา 3
- พลอากาศตรี เจ้าวัฒนัน ณ ลำพูน
- เจ้าวันทนีย์ (ณ ลำพูน) ผูกพัน
- เจ้ากีรณา (ณ ลำพูน) บุญพิทักษ์
- เจ้าสารินี (ณ ลำพูน) กลิ่นนาค
- พันเอกพิเศษ เจ้าวีรพงศ์ ณ ลำพูน
- เจ้ารัฐธาทร ณ ลำพูน - สมรสกับหม่อมสายใจ (ณ บางช้าง) ณ ลำพูน มีบุตร 1 ธิดา 2
- เจ้ารัตนา ณ ลำพูน
- เจ้าสุธาทร ณ ลำพูน
- เจ้าสุภัทรา (ณ ลำพูน) อังกสิทธิ์ - ภริยาศาสตราจารย์ ดร.พงษ์ศักดิ์ อังกสิทธิ์ อธิการบดีมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
- แม่เจ้าแขกแก้ว จักรคำขจรศักดิ์
- พระขนิษฐาในแม่เจ้าขานแก้ว (มีราชโอรส 1)
- เจ้าวรทัศน์ ณ ลำพูน - อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย สมรสกับ "หม่อมเทวี (วัฒนะทัสสี) ณ ลำพูน" (มีธิดา 1 บุตร 1)
- เจ้าวรเทวี (ณ ลำพูน) ชลวณิช
- เจ้าวีรทัศน์ ณ ลำพูน
- เจ้ารัชเดช ณ ลำพูน
- แม่เจ้าส่วนบุญ
- เจ้านายสกุล "ณ เชียงใหม่" (มีราชโอรส 1)
- เจ้าพัฒนา ณ ลำพูน - สมรสกับคุณหญิงเจ้าพงศ์แก้ว ณ ลำพูน ธิดาในพลตรี เจ้าราชบุตร (วงศ์ตวัน ณ เชียงใหม่) มีธิดา 1 บุตร 3
- เจ้าดารารัตน์ ณ ลำพูน
- เจ้าพัฒน์พงศ์ ณ ลำพูน
- เจ้าวงศ์จักร ณ ลำพูน
- เจ้าศักดิ์ขจร ณ ลำพูน
- หม่อมแว่นแก้ว
- มีราชโอรส 1
- เจ้าสุริยา ณ ลำพูน (มีบุตร 2 ธิดา 3)
- เจ้าวัชรี ณ ลำพูน
- เจ้าพิสมัยมาลี ณ ลำพูน
- เจ้านพมณีศรี ณ ลำพูน
- เจ้าสุธี ณ ลำพูน
- เจ้าสุมาลี (ณ ลำพูน) วงศ์ปราชญ์
- หม่อมคำแยง
- มีราชธิดา 1
- หม่อมประกายคำ (ณ ลำพูน) ทองใหญ่ ณ อยุธยา - สมรสกับหม่อมเจ้าทองแกมแก้ว ทองใหญ่ พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม (มีธิดา 2 บุตร 1)
- หม่อมราชวงศ์ประกายทอง (ทองใหญ่) สิริสุข
- หม่อมราชวงศ์แก้วแกมทอง ทองใหญ่
- หม่อมราชวงศ์ผ่องสุวรรณ (ทองใหญ่) บิลเมส
- เจ้ายอดเรือน ณ ลำพูน
- ไม่มีราชโอรส ธิดา
พระกรณียกิจ
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เมื่อครั้งดำรงอิสริยยศเป็น "เจ้าบุรีรัตน์" ได้ดำเนินการสร้างถนนสายตะวันออกจากประตูท่าขาม ไปยังกิ่งอำเภอแม่ทา และถนนสายจากตัวเมืองลำพูนไปจนถึงฝั่งแม่น้ำปิง ต่อมาเมื่อได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าผู้ครองนครลำพูน ก็ได้สร้างสาธารณกุศลแก่ประชาชนชาวลำพูนมากมาย อาทิ
- การบูรณะวัดกู่สิงห์ทอง ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ตั้งแต่สมัย พ.ศ. 2324 และตั้งชื่อวัดนี้ว่า "วัดจักรคำภิมุข"
- สร้างกุฏิให้วัดพระธาตุหริภุญชัย
- มอบที่ดินสำหรับสร้างที่ทำการไปรษณีย์โทรเลข บ้านพักสัสดีจังหวัดลำพูน และโรงเรียนส่วนบุญโญปถัมภ์
- มอบคุ้มหลวงเดิมให้แก่รัฐบาล เพื่อใช้เป็นศาลากลางจังหวัดลำพูน
- ก่อตั้งโรงเรียนสำหรับนักเรียนชายประจำจังหวัด คือ โรงเรียนจักรคำคณาทร
สนามบินลำพูน
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ได้เห็นความสำคัญของการอากาศยาน จึงได้ดำริให้จัดทำสนามบินประจำจังหวัดขึ้น ในพื้นที่อำเภอปากบ่อง อำเภอเมืองลำพูน มีเนื้อที่ 156 ไร่ 1 งาน โดยเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เป็นผู้ยกที่ดินให้[8]และออกค่าใช้จ่ายในการจัดซื้อที่ดินเป็นเงินจำนวน 1,176 บาท[9] เมื่อปี พ.ศ. 2466
สโมสรเสือป่าลำพูน
ในปี 2463 เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ได้ใช้เงินจำนวน 3,000 บาทในการสร้างสโมสรเสือป่าประจำจังหวัดลำพูน และถวายเป็นสมบัติของรัฐบาล[10]
นามสกุล ณ ลำพูน
ณ ลำพูน[11] เป็นนามสกุลพระราชทาน ลำดับที่ 866 โดยพระราชทานให้แก่ผู้สืบเชื้อสายจากบรรพบุรุษที่มีนิวาสสถานตั้งอยู่ในที่แห่งนั้นเป็นเวลานานมาก มีผู้คนรู้จัก และนับถือโดยมาก โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการห้ามไม่ให้ผู้ที่ไม่ได้รับพระบรมราชานุญาตใช้คำว่า "ณ" นำหน้าสกุลเป็นอันขาด[12]
สกุล ณ ลำพูน เป็นนามสกุลที่พระราชทานแก่ผู้สืบเชื้อสายพระยาคำฟั่น เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1 โดยพระราชทานแก่เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 10[13]
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. 2469 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)[14] - พ.ศ. 2459 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)[15] - พ.ศ. 2460 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) - พ.ศ. 2481 –
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 2 (อ.ป.ร.2)
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
ลำดับสาแหรก
| พงศาวลีของเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
