Taberiu

Ebu Xhafer Muhammed ibn Xherir et-Taberi (arabisht: أبو جعفر محمد بن جرير بن يزيد الطبري‎‎; persisht: محمد بن جریر طبری) ishte dijetar, historian dhe shpjegues i Kur'anit. Sot, ai njihet më së shumti për ekspertizën e tij në shpjegimin e Kur'ani Qerimit (tefsir) dhe historiografinë, por ai është përshkruar si "një dijetar mbresëlënës. Ai shkroi për tema të tilla si histori të botës, poezi, leksikografi, gramatikë, etikë, matematikë, dhe mjekësi."^[2][3]

Muhamed ibn Xherir el-Taberiu
Personal
Lindur	839 (224 pas hixhretit) Amol, Tabaristan, Hilafeti Abasit
Vdekur	923 (310 pas hixhretit) (84 vjet) Baghdad, Hilafeti Abasit
Feja	Islam
Era	Mesjeta
Rajoni	Hilafeti Abasit
Emërtimi	Suni[1]
Puna (ët) e dukshme	Tefsiri i et-Taberiut, Historia e Profetëve dhe Mbretërve, Tahdhib al-Athar, Ikhtilaf al-Fuqaha' (Mospajtimet e Juristave)
Muslim leader
Influenced by Daud ez-Zahiri
Influenced El-Sujuti, Ibën Kethiri

Veprat e tij më me ndikim dhe më të njohura janë komenti i tij kur'anor, i njohur në arabisht si Tefsiri i et-Taberiut, dhe kronika e tij historike Historia e Profetëve dhe Mbretërve (Tarikh al-Rusul wa al-Muluk), shpesh referuar Tarikh al-Tabari.

El-Taberiu ndoqi medhhebin Shafi'i për gati një dekadë përpara se të zhvillonte interpretimin e tij të jurisprudencës islame. Kuptimi i tij i fikhut ishte i sofistikuar dhe jashtëzakonisht i rrjedhshëm dhe, si i tillë, ai vazhdoi të zhvillonte idetë dhe mendimet e tij për çështjet juridike deri në fund të jetës së tij.^[4]

Biografia

Tyrbja e Taberit ne Bagdad, Irak

Taberiu lindi në Amol të Tabaristanit. Ai është përshkruar si iranian dhe me prejardhje persiane ose arabe.^[5][6][7][8] Ai e mësoi Kur'anin përmendësh në moshën shtatë vjeçare, u kualifikua si Imam në moshën tetë dhe filloi të studionte traditat profetike në moshën nëntë. Ai u largua nga shtëpia për të studiuar në vitin 236 hixhri (850/1 e.r), kur ishte dymbëdhjetë vjeç. Ai mbajti lidhje të ngushta me qytetin e tij të lindjes. Ai u kthye të paktën dy herë, herën e dytë në vitin 290 hixhri (903 e.r), kur shprehja e tij e sinqertë shkaktoi njëfarë shqetësimi dhe e çoi në largimin e tij të shpejtë.

Ai së pari shkoi në Ray (Rhages), ku qëndroi për rreth pesë vjet. Një mësues i madh në Ray ishte Ebu Abdillah Muhamed ibn Humejd er-Razi, i cili më parë kishte dhënë mësim në Bagdad, por tani ishte në të shtatëdhjetat. Ndërsa ishte në Ray, ai studioi gjithashtu jurisprudencën myslimane sipas shkollës Hanefite.^[9] Ndër materialet e tjera, ibn Humejdi i mësoi Xherir Taberiut veprat historike të ibn Is'hakut, veçanërisht es-Sirah, jetën e profetit Muhamed. Kështu që në rini, Taberiu u njoh me historinë para-islame dhe atë të hershme islame.

Taberiu më pas udhëtoi për të studiuar në Bagdad nën Ahmed ibn Hanbeli, i cili, megjithatë, kishte vdekur së fundi (në fund të vitit 855 ose në fillim të vitit 856). Taberiu ndoshta ka bërë një pelegrinazh para mbërritjes së tij të parë në Bagdad. Ai u largua nga Bagdadi ndoshta në vitin 242 hixhri (856/7 e.r) për të udhëtuar nëpër qytetet jugore të Basrës, Kufes dhe Wasit. Atje, ai u takua me një numër dijetarësh të shquar dhe të nderuar. Krahas studimit të mëparshëm të së drejtës hanefite, Tabari studioi edhe ritet Shafi'i, Maliki dhe Zahiri.^[10] Studimi i Taberiut për shkollën e fundit ishte me themeluesin, Daud ez-Zahiri, dhe kopjoi me dorë dhe transmetoi shumë nga veprat e mësuesit të tij. Taberiu atëherë ishte i aftë për katër nga pesë shkollat ​​e mbetura juridike sunite, përpara se të themelonte shkollën e tij të pavarur, por përfundimisht të zhdukur. Debatet e tij me ish-mësuesit dhe shokët e klasës ishin të njohura dhe shërbyen si një demonstrim i pavarësisë së përmendur. Në këtë listë mungon dukshëm shkolla Hanbeli, shkolla e katërt më e madhe juridike brenda Islamit Sunit në epokën e sotme. Pikëpamja e Taberiut për Ibn Hanbelin, themeluesin e shkollës, u bë përfundimisht negative më vonë në jetë. Taberiu nuk i dha aspak peshë mendimit kundërshtues të Ibn Hanbelit kur shqyrtoi pikëpamjet e ndryshme të juristëve, duke deklaruar se Ibn Hanbeli nuk kishte qenë as jurist, por thjesht një regjistrues i hadithit.^[11]

Pas kthimit të tij në Bagdad, ai mori një pozicion tutor nga veziri, Ubejdullah ibn Jahja ibn Hakan. Kjo do të ishte përpara vitit 244 hixhri (858), pasi veziri ishte jashtë detyrës dhe në mërgim nga viti 244 në 248 (858–9 deri në 862).

Në fund të të njëzetat, ai udhëtoi në Siri, Palestinë, Indi dhe Egjipt. Në Bejrut, ai bëri lidhjen shumë domethënëse të el-Abas ibn el-Velid ibn Mazjad el-'Udhri el-Bejruti (rreth 169-270/785-6 deri në 883–4). El-Abasi e udhëzoi Taberiun në variantet e leximeve të Kuranit në shkollën siriane dhe transmetoi nëpërmjet babait të tij al-Velidit pikëpamjet ligjore të el-Auza'it, juristit të shquar të Bejrutit nga një shekull më parë.

Taberiu mbërriti në Egjipt në vitin 253 hixhri (867 e.r), dhe pak kohë pas vitit 256/870, ai u kthye në Bagdad, ndoshta duke bërë një pelegrinazh gjatë rrugës. Nëse po, ai nuk qëndroi gjatë në Hixhaz. Taberiu kishte të ardhura private nga babai i tij sa ishte ende gjallë dhe më pas trashëgiminë. Ai mori para për mësim. Në mesin e nxënësve të Taberiut ishte Ibn el-Mughallis, i cili ishte gjithashtu nxënës i mësuesit të vetë Taberiut, Muhamed bin Daud ez-Zahirit.

Taberiu vdiq në vitin 923. Disa burime sugjerojnë se autoritetet abasid e varrosën Taberiun natën në fshehtësi pasi kishin frikë nga dhuna e turmës nga Hanbelitët,^[12] por këto raporte janë të pasigurta dhe burime të tjera bien dakord se ai u varros në mëngjes pas vdekjes së tij. Pavarësisht, Taberiu u kujtua pozitivisht nga bashkëkohësit si Ibn Duraid, dhe Hanbelitët u dënuan nga autoritetet abasid në tërësinë e tyre për persekutimin e kundërshtarëve, afërsisht një dekadë më vonë. Ata madje i penguan njerëzit të takoheshin me të dhe Ibn Xheriri mbeti i bllokuar në shtëpinë e tij derisa vdiq.^[13] Periudha në të cilën jetoi Taberiu ishte plot me dallime fetare dhe trazira politike, të cilat u karakterizuan nga stigmatizimi dhe akuzimi i individëve.^[14]

Referime

1. Jonathan A.C. Brown (2007), The Canonization of al-Bukhārī and Muslim: The Formation and Function of the Sunnī Ḥadīth Canon, p. 151. Brill Publishers. ISBN 9789004158399.
2. Lindsay Jones (ed.), Encyclopedia of religion, volume 13, Macmillan Reference USA, 2005, p. 8943
3. The Cambridge History Of Iran, vol 4 (në anglisht). London: Cambridge University Press. 1975. fq. 599. ISBN 978-0-521-20093-6.
4. Muhammad Mojlum Khan (2009). The Muslim 100: The Lives, Thoughts and Achievements of the Most Influential Muslims in History (në anglisht). Kube Publishing Ltd. fq. 182. ISBN 9781847740298.
5. Magdalino, Paul; Nelson, Robert S. (2010). The Old Testament in Byzantium (në anglisht). Harvard University Press. fq. 279. ISBN 978-0-88402-348-7. the Persian-born, Baghdādī polymath Abū Jaʿfar b. Jarīr al-Ṭabarī (d. 923/310) was putting the finishing ...
6. Daniel, Elton L. "ṬABARI, ABU JAʿFAR MOḤAMMAD B. JARIR" (në anglisht). ENCYCLOPÆDIA IRANICA. Marrë më 4 dhjetor 2016. ...one of the most eminent Iranian scholars of the early Abbasid era... There is thus no way of knowing for certain whether Ṭabari's family was native to the Āol region or perhaps arrived with the wave of Muslim colonists after the Abbasid revolution, either as converts or Arab settlers.
7. Gaston Wiet, etc, "The Great Medieval Civilizations: cultural and scientific development. Volume 3. The great medieval civilizations. Part 1", Published by Allen and Unwin, 1975. pg 722:In the meantime another author, Tabari, Persian by origin, had been unobtrusively at work on two monumental pieces of writing, a commentary on the Koran ..
8. Bosworth, C.E. (24 prill 2012), al-Ṭabarī (në anglisht), Encyclopaedia of Islam, Second Edition, ...whether the family was of indigenous stock or descended from Arab colonists in Tabaristan is unknown...
9. Devin J. Stewart, "Muhammad b. Jarir al-Tabari's al-Bayan 'an Usul al-Ahkam and the Genre of Usul al-Fiqh in Ninth Century Baghdad," pg. 325. Taken from Abbasid Studies: Occasional Papers of the School of Abbasid Studies, Cambridge, 6–10 January 2002. Edited by James Montgomery. Leuven: Peeters Publishers and the Department of Oriental Studies, 2004.
10. Ibn el-Nedim, al-Fihrist, pg. 291. Ed. Rida Tajaddud. Tehran: Dar al-Masirah, 1988.
11. al-Hamawi, vol. 18, pg. 57–58.
12. Joel L. Kraemer, Humanism in the Renaissance of Islam: The Cultural Revival During the Buyid Age, pg. 61. Volume 7 of Studies in Islamic culture and history. Leiden: Brill Publishers, 1992. ISBN 9789004097360
13. Joel L. Kraemer, pg. 62.
14. Al-Ṭabarī