Kraljevo

Kraljevo je grad u Srbiji u Raškom okrugu.

Za ostale upotrebe, v. Kraljevo (razvrstavanje).

Kraljevo
Spomenik srpskom vojniku u Kraljevu
Zastava Grb
Kraljevo
Koordinate: 43.716667°N 20.683333°E / 43.716667; 20.683333
Država	Srbija
Okrug	Raški okrug
Površina
• Grad	1530
Nadmorska visina	192
Stanovništvo
• Grad	63.030
• Gustina	41/
• Metro	124.554
Vremenska zona	UTC+1 (CET)
• Ljeti (DST)	UTC+2 (CEST)
Pozivni broj	036
Registarska oznaka	KV
Sajt	www.kraljevo.org

Kraljevo se nalazi na trima rekama: Ibar, Zapadna Morava i Ribnica. Gradsko područje Kraljeva čini naselje Kraljevo i još sledeća naselja: Tavnik, Adrani, Čibukovac, Grdica, Jarčujak, Konarevo, Mataruge, Mataruška Banja, Metikoš, Ratina, Ribnica, Vitanovac, Vrba, Zaklopača i Žiča.

Gradski grb se sastoji od sedam kruna, što simbolizuje krunisanje sedam kraljeva u Manastiru Žiča, koji se nalazi na 5 km od centra grada. Kraljevo je administrativni, privredni, sportski i kulturni centar uže Srbije. Takođe i raskrsnica važnih magistralnih pravaca.

Geografija

Prema popisu iz 1991. bilo je 57.926 stanovnika, a prema popisu iz 2011. bilo 63.030 stanovnika, dok šire opštinsko područje ima 124.554. Nalazi se u centralnom delu Srbije, na ušću Ibra u Moravu, u kotlini između pitomih šumadijskih i surovijih starovlaških i kopaoničkih planinskih masiva, na nadmorskoj visini od prosečnih 206 metara.

Geografsku osobenost Kraljeva upotpunjuju i delovi rečnih tokova Ibra i Zapadne Morave sa pritokama. Kraljevački deo Zapane Morave ima blage padine ispresecane potocima i rečicama, koje su u višim delovima obrasle listopadnom šumom, a u nižim su zasađeni voćnjaci i vinogradi. Pored same reke prostiru se vodoplavne, plodne ravnice pogodne za gajenje poljoprivrednoh kultura. Najveća pritoka Zapadne Morave je reka Gruža. Reka Ibar se odlikuje bukovima i slapovima, velikim brojem pritoka i bogatim ribljim fondom. Atraktivnost Ibarske klisure, čije su padine strme, često ogoljene i rasečene sporednim potočnim i rečnim klisurama, ogleda se, pre svega, u krivudavom toku reke. Najveće desne pritoke Ibra su Gvozdačka reka i Maglasica, a sa leve u Ibar utiču Studenica, Dubočica, Pivnica i Lopatnica. Sve su bistre planinske reke, prozirno zelenkaste boje, pune brzaka i manjih vodopada. Par kilometara pre Kraljeva, Ibar izlazi iz klisure i postepeno se smiruje, sve do ušća u Moravu. Treba pomenuti i planine koje se nalaze u okolini Kraljeva: Goč (1.216 m), Stolovi (1.375 m), Troglav (1.177 m), Čemerno (1.579 m), Radočelo (1.643 m) i druge. Obrasle su šumom (na nizim nadnorskim visinama bukva, jela, lipa, jasen, a na višim četinari) a obiluju pašnjacima i raznovrsnim planinskim biljem.

Klima

Klima u Kraljevu je umereno kontinentalna, tako da se klimatski faktori menjaju u zavisnosti od godišnjeg doba. Ovakva klima a i geografski položaj uslovljava i insolaciju - u letnjem periodu prosečno 8,5 sunčanih sati dnevno, a godišnji prosek je 5,5. Srednja godišnja temperatura u samom gradu je 11 °C, leti oko 22 °C, a zimi oko 0 °C (najveća letnja, zabeležena 22. jula 1939, bila je 44,3 °C, a najniža zimska, 13. februara 1935. godine -25,4 °C). Jak vetar (košava) je odlika pozne jeseni, zime i ranog proleća a u ostalo doba godine duvaju blaži zapadni i severozapadni vetrovi.

Klimatološki medijani za Kraljevo
Mjesec	jan-sij	feb-velj	mar-ožu	apr-tra	maj-svi	jun-lip	jul-srp	aug-kol	sep-ruj	okt-lis	nov-stu	dec-pro	godina
Srednji maksimum (°C)	3	6	11	16	21	23	26	26	23	17	8	4	15,3
Srednja dnevna (°C)		2	7	11	16	19	21	21	17	12	5	1	11
Srednji minimum (°C)	−3	−1	2	6	11	13	15	15	11	7	1	−1	6,3
Precipitacija (mm)	62	55	57	72	103	103	95	77	82	76	80	69	931
Izvor: Weatherbase

Istorija

Glavni članak: Istorija Kraljeva

Daleka istorija okoline Kraljeva, ali i geografski položaj i pojedinačna arheološka otkrića ukazuju na postojanje naseobine i 2000 godina pre nove ere. Na osnovu dosadašnjih istraživanja najstariji tragovi materijalne kulture potiču sa neolitskih lokaliteta Divlje polje u Ratini i Lađarište u selu Vrnjci.

Moguće je da je grčki uticaj stigao do ovih krajeva još u 4. veku pre nove ere, što pokazuju grčki šlem, zlatni i ćilibarski nakit, keramičko posuđe pronađeni na čuvenim arheološkim nalazištima sa šireg područja Ibra i Zapadne Morave.

Smatra se da je Ibarska dolina, kao prirodna saobraćajnica, dovela i Rimsko carstvo. Stvaranjem rimskih provincija na Balkanu teritorija današnjeg grada i okoline postaje granična zona između Gornje Mezije i Dalmacije. Ovi krajevi bili značajni za Rimljan zbog rudnog bogatstva i postojanja geotermalnih izvora. Iz antičkog perioda potiče i votivna ara posvećena Jupiteru, pronađena u gornjem Lašcu, kao i ciglarska peć otkrivena u Čibukovcu.

Srednji vek

Srednjovekovni grad Maglič 20 km južno od Kraljeva

Manastir Žiča

Prema nekim pretpostavkama, donji Ibar je „prvobitna srpska oblast“, najstarije jezgro privrednog, društvenog i političkog života kod Srba. Srpska država Raška nastala je u 11. veku, a malobrojni podaci govore da je oblast Kraljeva u najaktivnijem delu srpske države. O tome svedoče i brojni manastiri: Studenica (1188) - zadužbina i mauzolej Stefana Nemanje; Žiča - od 1219. godine sedište srpske autokefalne arhiepiskopije i mesto krunisanja srpskih kraljeva; zatim Ljubostinja, Gradac, Stara Pavlica i srednjovekovni grad Maglič.

Selo Rudo Polje, iz kog je nastalo Kraljevo, osnovano je u drugoj polovini 14. veka. Ovaj kraj pao je pod tursku vlast konačnim padom Srpske despotovine 1458-59. godine.

Turska vladavina

Tokom turske vladavine naselje Rudo Polje je postalo poznato pod imenom Karanovac. Brži razvoj Karanovca otpočeo je u doba austrijske okupacije severne Srbije od 1718. do 1739. godine. Požarevačkim mirom 1718. godine ustanovljena je granica na Zapadnoj Moravi između Austrije i Turske. Karanovac postaje važno pogranično naselje i stečište odbeglih Turaka iz Čačka, Kragujevca i drugih naselja koja su pripadala Austriji.

Preko ove palanke odvijala se trgovina karavanskim saobraćajem. U Karanovcu se nalazio karavan-seraj, koji je izgoreo u austro-turskom ratu 1737-1739. godine kada je i samo naselje porušeno i popaljeno. Sem toga, u Karanovcu je pored zemljoradnje bilo razvijeno i zanatstvo. Tako je ova palanka 40-tih godina 18. veka postala jedno od najvećih turskih naselja u ovom delu Srbije.

Moderno doba

Srpski ustanici su 1805. osvojili Karanovac i spalili ga. Društveno-ekonomski život Karanovca u vreme ustaničkih godina bio je živ. Na ruševinama stare turske varoši izrastao je novi srpski Karanovac, koji postaje živo trgovačko i zanatsko mesto, značajna vojna baza, saobraćajni čvor i administrativno-sudski centar nahije. Posle paljenja i rušenja Karanovca 1805. godine proterano je muslimansko stanovništo. Počeli su da pristužu Srbi zanatlije i trgovci koji su zamenili Muslimane.

Karanovac je do 1819. bio sedište požeške nahije. Karanovac postaje 1838. godine sedište istoimene opštine i sreza u sastavu Čačanskog okruga. Značaj Karanovca je porastao premeštanjem Okružnog načelstva i Okružnog suda iz Čačka 1853. godine, a 1854. godine u njega je preseljeno i sedište episkopa žičkog, gde se i danas nalazi. Karanovac nije dugo ostao sedište okruga jer su okružna načelstva već 1859. godine vraćena u Čačak.

Tokom Drugog svetskog rata Kraljevo je poprište borbi. Tokom ustanka 1941. snage četnika i partizana zajednički su napadali nemački garnizon u Kraljevu. U oktobru je nemačka vojska izvršila masovno streljanje talaca. Tokom jeseni 1944. Kraljevo sa okolinom bilo je poprište šestonedeljnih borbi između sovjetsko-jugoslovenskih snaga s jedne, i nemačke Armijske grupe E s druge strane, poznatih pod nazivom Kraljevački mostobran. Oslobođeno je 29. novembra 1944.

Kraljevo i okolinu je 3. novembra 2010. pogodio zemljotres u kojem su poginule dve osobe, a povređeno je više 100.

Demografija

U naselju Kraljevo živi 45870 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,8 godina (37,9 kod muškaraca i 39,7 kod žena). U naselju ima 19360 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,97.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 11200 [1] 1953. 15152 1961. 20490 1971. 27839 1981. 52485 1991. 57926 56831 2002. 59424 57411

|

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			54429	94.80%
Romi			860	1.49%
Crnogorci			713	1.24%
Makedonci			193	0.33%
Jugosloveni			179	0.31%
Hrvati			149	0.25%
Muslimani			49	0.08%
Bugari			47	0.08%
Mađari			30	0.05%
Slovenci			27	0.04%
Albanci			21	0.03%
Goranci			14	0.02%
Nemci			8	0.01%
Rusi			7	0.01%
Rumuni			6	0.01%
Slovaci			5	0.00%
Ukrajinci			4	0.00%
Rusini			4	0.00%
Bošnjaci			4	0.00%
Česi			2	0.00%
Bunjevci			2	0.00%
nepoznato			400	0.69%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[2]

	m			ž
?	201			212
80+	254			392
75-79	642			838
70-74	1128			1302
65-69	1571			1793
60-64	1576			1773
55-59	1330			1551
50-54	2149			2372
45-49	2353			2673
40-44	1922			2207
35-39	1735			1923
30-34	1825			1950
25-29	2093			2125
20-24	2119			2204
15-19	1978			1931
10-14	1729			1640
5-9	1618			1506
0-4	1458			1338
prosek	37.9			39.7

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 4260 4946 6611 9160 16993 18585 19360

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 3414 4586 4093 4909 1558 595 145 29 14 17 2.97

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 22876 6720 14467 881 656 152 25246

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 5503 14720 3424 1464 135

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	10635	166	-	12	2967	259	789	1466	269	1276
Ženski	8754	103	-	2	2240	126	241	1600	345	405
Oba	19389	269	-	14	5207	385	1030	3066	614	1681
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	128	221	1569	356	446	377	3	4	327
Ženski	189	204	614	750	1459	301	6	-	169
Oba	317	425	2183	1106	1905	678	9	4	496

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Privreda

Pored uloge opštinskog i administrativnog centra, grad Kraljevo ima i ulogu ekonomskog trgovinskog i industrijskog centra jugozapadne Srbije, centra gde su koncentrisani skoro svi privrdni kapaciteti. Grad Kraljevo spada u grupu privredno razvijenih gradova u Republici Srbiji. Privredna aktivnost se odvija u 11 sektora ali najveći uticaj na privredna kretanja imaju preduzeća iz trgovine i prerađivačke industrije. Zahvaljujući dobrom geografsko-saobraćajnom položaju, grad Kraljevo je trgovinski centar Raškog okruga. Takođe, blizina aerodroma „Morava“ u Lađevcima koji će se od proleća 2012.godini koristiti za kargo i civilni saobraćaj od velike je važnosti za grad Kraljevo zbog pospešivanja izvoza posebno poljoprivrednih proizvoda, ali i doprinosa razvoju turizma. Osnovne karakteristike privredne strukture Krljeva čine:

1. Prirodni uslovi, plodno zemljište i rudna nalazišta, uslovili su da dominantne privredne grane u Kraljevu budu poljopriprivreda, metaloprerađivačka i vatrostalna industrija, drvna industrija, građevinarstvo i trgovina. 2. Privreda grada Kraljeva raspolaže sa 74% vrednosti imovine i 72% kapitala Raškog okruga. 3. Prema podacima Agencije za privredne registre u Kraljevu posluje 1.128 privrednih društava i 533 preduzetnika. 4. Najveći uticaj na privredna kretanja na teritoriji grada Kraljeva ostvaruju delatnosti trgovine i prerađivačke industrije. To su ujedno i sektori u kojima posluje najveći broj preduzeća na teritoriji grada Kraljeva. U oblasti trgovine aktivno je 410 preduzeća ili 36,35%, a u oblasti prerađivačke industrije 277 preduzeća ili 24,56%.

Turizam

centralni deo vrnjačkog parka sa Termomineralnim kupatilom.

Hotel u Mataruškoj Banji

U okolini Kraljeva ima mnogo banjskih lečilišta: Vrnjačka, Mataruška, Bogutovačka i Sirčanska Banja.

Tokom cele godine se održavaju turističko-kulturne manifestacije, Kraljevačko kulturno leto, pasuljijada, razni sajmovi, koncerti, a najveća je i najpoznatija manifestacija Veseli spust niz Ibar od Magliča do Kraljeva.

U neposrednoj blizini Kraljea nalazi se Žiča (XIII vek), jedan od najznačajnijih i najreprezentativnijih srpski srednjovekovnih manastira. Manastir Studenica, koga je osnovao Stefan Nemanja 1190., još jedan od bisera srpskog srednjovekovnog graditeljstva i jedan od najvećih i najbogatijih manastira Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi na teritoriji Kraljeva. Od 1986. godine se nalazi na listi svetske kulturne baštine i pod zaštitom je UNESCO-a.

Saobraćaj

Ulica Miloša Velikog

Zahvaljujući svom povoljnom geografskom položaju, Kraljevo je postao i velika saobračajna raskrsnica Srbije. Kroz grad prolaze značajne drumske saobracajnice.

Ibarska magistrala je put koji sledi prirodni tok reke Ibar, prolazi kroz Kraljevo i, preko Gornjeg Milanovca i Ljiga spaja severne delove Srbije sa Kosovom i Metohijom i Crnom Gorom. Tokom reke Morave prolazi put koji se pruža pravcem istok - zapad zemlje, pa se njime iz Republike Srpske i Crne Gore, preko Kraljeva, najbrže putuje do Kragujevca, Kruševca i dalje do Niša i granice sa Bugarskom.

Železnički saobraćaj je važan faktor privrednog razvoja jednog kraja, jer je to najjeftiniji vid transporta robe za potrebe industrije i trgovine, i ljudi. Kraljevo je na raskrsnici magistralnog pravca Požega - Stalać, koji povezuje pruge Beograd - Bar i Beograd - Niš, sa pravcem Beograd - Lapovo - Kragujevac - Kosovo Polje i dalje preko Makedonije za Solun.

Vojni aerodrom Kraljevo-Lađevci bi uskoro trebalo da postane i civilni aerodrom čime bi Kraljevo dobilo i vezu sa svetom. 05. oktobra 2011. na kraljevački aerodrom Morava sleteo je prvi civilni avion, čime je ovaj, ranije isključivo vojni aerodrom, počeo da funkcioniše kao mešovita vojno – civilna vazdušna luka. Među putnicima na tridesetominutnom letu iz Beograda bili su predsednik Srbije Boris Tadić, ministar odbrane Dragan Šutanovac i ministar ekonomije i razvoja Nebojša Ćirić. Prema planu, od proleća 2012. Godine aerodrom će biti otvoren za redovan saobraćaj manjih aviona do 100 putnika. Ukupna vrednost investicije je 32 miliona evra. Civilni i vojni deo aerodroma biće infrastrukturno odvojeni. U prvoj fazi prilagođavanja vojnog aerodroma za civilni saobraćaj biće izgrađena pristanišna zgrada, kontrolni toranj, tehnoekonomski blok i izvedeni na uređenju piste. U narednoj fazi rekonstrukcije, planiranoj za 2012. godinu, ovaj aerodrom će biti vazdušna luka za velike letilice i sletanje pod svim vremenskim uslovima. Biće to, posle beogradskog i niškog, treći aerodrom u Srbiji sa međunarodnim karakteristikama.

Kultura

Pravoslavna crkva u starom delu grada

U Kraljevu i okolini ima mnogo kulturno-istorijskih spomenika: Gospodar-Vasin konak (trenutno u posedu SPC), manastiri Žiča i Studenica i srednjovekovni grad Maglič.

Narodna biblioteka „Stefan Prvovenčani“ je osnovana 1945. godine. Preteča današlje ustanove je Čitaonica Karanovačka osnovana 1868. godine. Knjižni Fond biblioteke čini 200.000 jedinica, fond periodike 176 naslova časopisa i 26 naslova novina. Biblioteka poseduje elektronski katalog svog celokupnog fonda. Od 1971. godine biblioteka objavljuje časopis za književnost, kulturu i umetnost „Povelja“. Biblioteka ima razvijenu kulturno - obrazovnu delatnost, organizuje književne večeri, promocije, predavanja, izložbe i programe za decu, a takođe se bavi i izdavačkom delatnošću. Biblioteka je i organizator najznačajnije manifestacije u kulturi Kraljeva, Žičkog duhovnog sabora - Preobraženje, na kojoj se dodeljuje prestižna književna nagrada Žička hrisovulja.

Kraljevački Narodni muzej

Narodni muzej u Kraljevu, osnovan 1950. godine, bavi se zaštitom kulturnih dobara, istraživačkim i naučnim radom. Vredni i reprezentativni predmeti smešteni su u okviru istorijske, etnološke, arheološke i umetničke zbirke. U muzejskoj galeriji, pored reprezentativnih izložbi održavaju se i koncerti klasične muzike.

Organizovanu zaštitu arhivske građe sprovodi Istorijski arhiv, koji ima oko 280 fondova i pet zbirki. Ova ustanova poseduje bogatu biblioteku, koja omogućava uspešniji rad kako radnicima Arhiva tako i onima koji u naučno-istraživačkom radu koriste arhivsku građu.

Kraljevačko pozorište je osnovano 1949. godine kao profesionalno pozorište pod nazivom Narodno pozorište Kraljevo. Tokom godina postojanja nekoliko puta je menjan status ove ustanove od profesionalnog, preko amaterskog da bi od 1996. godine ponovo dobilo status profesionalnog pod nazivom Kraljevačko pozorište.

Zavod za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu je jedan od najvećih u Republici Srbiji. Njegove osnovne delatnosti su zaštita kao i restauracija kulturno - istorijskih spomenika, naučno - istraživački rad i prezentacije kulturnog nasleđa, za čije je sprovođenje nadležan u čak 26 opština Republike.

Svoj doprinos u negovanju i razvijanju kulture daju i Kulturno prosvertna zajednica, Književni klub „Kraljevo“, Udruženje likovnih umetnika „Vladislav Maržik“, Kulturni centar „Ribnica“, Multimedijalni centar „Kvart“ i drugi.

Obrazovanje

Veoma brz i dinamičan razvoj grada omogućio je da Kraljevo izraste u jedan od najvećih školskih centara ovog dela Srbije. Predškolsko obrazovanje organizuje Predškolska ustanova „Olga Jovičić Rita“. Predškolaska ustanova ima 11 objekata celodnevnog boravka, devet u gradu, jedan u Mataruškoj Banji i jedan u Ušću. Na teritoriji grada Kraljeva osnovno obrazovanje je organizovano u 21 školi, a srednjoškolsko 10 škola. Najstarija srednja škola na teritoriji grada je Poljoprivredno - hemijska škola „Dr. Đorđe Radić“, ujedno i najstarija poljoprivredna škola u Srbiji (osnovana 1882. godine). Kraljevačka gimnazija je osnovana 1909. godine, Šumarska škola 1899. Mašinsko - tehnička škola 1934. Ostale kraljevačke srednje škole su otvorene su posle Drugog svetskog rata. To su Medicinska škola, Elektro - saobraćajna šklola, Ekonomsko - trgovinska škola, Muzička škola „Stevan Mokranjeac“, Umetnička škola, Osnovna i srednja škola za decu ometenu u razvoju " Ivo Lola Ribar“. Najstarija visokoškolska ustanova u Kraljevu, i jedina sa sedištem u gradu, je Mašinski fakultet, osnovan 1976. godine. Ostale visokoškolske ustanove su zastupljene po principu naučnih centara izvan matičnog sedišta. To su Fakultet za trgovinu bankarstvo „Janićije i Danica Karić“ (Alfa univerzitet, Beograd; bivši Univerzitet Braća Karić) i Beogradska poslovna škola.

Sport

Kraljevo je grad duge sportske tradicije. Uspešan rad više sportskih klubova, organizacija i asocijacija čine značajan segment ukupnog društvenog života. Uspesi kraljevačkih sportista pobuđuju pažnju, ne samo domaće, već i svetske javnosti. Početak organizovanih aktivnosti najuspešnijih sportskih klubova Kraljeva vezan je za period posle Drugog svetskog rata. Tako je 1954. godine osnovan, danas najuspešniji sportski kolektiv, odbojkaški klub Ribnica. Kraljevo je jedan od retkih gradova gde je odbojka sport broj jedan, a Ribnica je posle prvih koraka na evropskoj sceni 1979. godine, danas jedini kraljevački prvoligaš koji se takmičio u Kupu Evropske odbojkaške konfederacije. Fudbal je najpopularniji i najmasovniji sport kojim se u Kraljevu organizovano bavi oko hiljadu fudbalera u pedesetak klubova koje se takmiče u više liga. Najuspesniji fudbalski klub, Sloga, posle više sezona provedenih u Srpskoj ligi, uspešno predstavlja grad i u saveznom rangu takmičenja, Drugoj ligi. Uspesi kraljevačke košarke vezuju se za klubove Sloga i Mašinac. Sreten Dragojlović, Dragan Todorić, Ljubodrag Simonović i Vlade Divac samo su neka od poznatih košarkaških imena koja su ponikla u hali kraj Ibra. 1998. godine se navršava pedeset godina postojanja Sloge koja se nekoliko godina takmičila u Prvoj saveznoj ligi bivše Jugoslavije, tada najjačem evropskom nacionalnom šampionatu. Momentalno, Sloga igra u Prvoj ligi. Košarkaski klub Mašinac je za vrlo kratak vremenski period prošao put od osnivanja do Prve lige.

Od 1984. godine do danas popularni „Studenti“ su bili najuspešniji u Regionalnoj, Drugoj Srpskoj, Jedinstvenoj Srpskoj i Drugoj ligi, da bi dve godine bili članovi Prve lige. Pored ovih, najpopularnijih sportova, u gradu egzistira i veliki broj drugih sportskih kolektiva koji ne samo da ne zaostaju, već su neki od njih po uspešnosti u samom vrhu sporta Srbije i Jugoslavije. Tako karate klub „Sloga“ već godinama u Kraljevo donosi medalje sa takmičenja širom sveta. To je stabilan prvoligaš u kome trenira i nekoliko reprezentativaca Srbije, a posebnu pažnju zaslužuje Ivan Matić, svetski šampion i jedan od najboljih karatista u zemlji. Slično je i sa džudo klubom „Mašinac“. članica ovog kluba, Marija Dragović postala je svetska prvakinja u sambou na nedavno održanom Prvenstvu sveta u Novom Sadu. Svojim radom ističu se i članovi kajak kluba „Ibar“ koji su nedavno proslavili 50-to godišnjicu uspešnog rada. Kajakaš „Ibra“, Goran Jovanović najuspešniji je sportista Kraljeva za 1997. godinu. Solidne rezultate beleže i kik bokseri „Kraljeva“, jednog od najperspektivnijih klubova u zemlji, a boje grada uspešno brane i šahovski klub „Sloga“, rukometni klub „Metalac“, kuglaski klub „Ibar“, atletski klub „Metalac“, biciklistički klub „Metalac“, klub ekstremnih sportova „Baunti“ Arhivirano 2008-07-24 na Wayback Machine-u, bokserski klub „Metalac“, smučarski klub „Goc“, auto-moto klub „Nagrada Kraljeva“, stonoteniski klub „Metalac“, aero-klub „Mihajlo Petrović“, paraglajding klub „Eol“ ... Teniski klub „Kraljevo"je zabeležio dobre rezultate...

Gradovi pobratimi

• Sent Fua le Lion, Francuska
• Zendenhorst, Nemačka
• Alen, Nemačka
• Zelena Gora, Poljska
• Maribor, Slovenija
• Lod, Izrael
• Plužine, Crna Gora

Poznati Kraljevčani

Nenad Krstić, srpski košarkaš

• Predrag Živković Tozovac, pevač i kompozitor.
• Leposava Mušović - "Lepa Lukić", pevačica rođena u Miločaju pored Kraljeva.
• Novica Negovanović, pevač rođen u Adranima pored Kraljeva.
• Ljubodrag Simonović Duci, košarkaški reprezentativac
• Goran Petrović, pisac.
• Jovan Petrović Kursula, vojvoda, poznat kao najveći srpski megdandžija u Prvom srpskom ustanku, sahranjen u selu Cvetke.
• Irena Jovanović Pucarević, voditeljka(Beograde, dobar dan) i urednik emisije na televiziji Studio B.
• Marko Nikolić, glumac rođen u Kraljevu.
• Lidija Vukićević, glumica
• Nebojša Dugalić, glumac
• Dragi Petrović, novinar i osnivač "Večernjih novosti"
• Goran Maslar, novinar, autor i urednik emisije „Koridori”
• Milan Petrović, istoričar, autor i urednik emisija „Osma Vrata” i „Dodatni čas”
• Goran Vesić, političar (osnovnu školu i gimnaziju završio u Kraljevu)
• Miša Dugalić, novinar
• Aleksandar Srećković, glumac
• Laza Ristovski, rok muzičar (početak školovanja i početak karijere u Kraljevu).
• Dragi i Žika Jelić, rok muzičari
• Slobodan Stojanović Kepa, rok muzičar
• Petar Luković, novinar
• Vesna Zmijanac, pevačica
• Snežana Đurišić, pevačica
• Miša Mijatović, kompozitor
• Vučić Đoković , atletičar
• Zoran Pavićević , poznati padobranac
• Rade Đurđevac , atletski radnik
• Mihajlo Vuković , košarkaški trener
• Dragoljub Kočović , karatista i politički radnik
• Gordana "Goca" Božinovska - Šijan, pevačica
• Aleksandar Aca Sofronijević, muzičar
• Dragan Todorić, košarkaš Sloge i Partizana, kasnije dugogodišnji direktor kluba KK Partizan
• Aleksandar Trifunović, fudbaler Sloge i Partizana.
• Aleksandar Luković, fudbalski reprezentativac i bivši fudbaler Crvene zvezde
• Dragan Mladenović, bivši fudbaler Crvene zvezde i reprezentacije
• Nenad Kovačević, bivši fudbaler Crvene zvezde
• Ivan i Milan Dudić, bivši fudbaleri Crvene zvezde
• Vladimir Bogdanović, fudbaler Crvene zvezde
• Dejan Lekić, fudbaler Crvene zvezde
• Ljubiša Milojević, fudbaler Sloge i Crvene zvezde.
• Dejan Brđović, srpski odbojkaš i reprezentativac Jugoslavije
• Nikola Kovačević, odbojkaški reprezentativac
• Uroš Kovačević, odbojkaški reprezentativac
• Vlado Petković, odbojkaški reprezentativac
• Nenad Krstić, srpski košarkaš
• Radivoje Stefanović, rok muzičar
• Vlado Dašić, poznati košarkaš Sloge
• Vojislav "Voja" Blagojević, novinar
• Savatije Božić, kraljevački prota
• Peđa Nerić, modni kreator
• Gordana Dančetović, novinarka i manekenka
• Mira Trailović, reditelj
• Dragana Varagić, glumica
• Kosta Cukić, ministar finansija u Vladi kneza Mihaila
• Dragoslav Račić, artiljerijski kapetan prve klase jugoslovenske vojske u Kraljevini Jugoslaviji i komandant Cersko-majevičke grupe korpusa Jugoslovenske vojske u otadžbini tokom Drugog svetskog rata
• Tomislav Čolović, je bio srpski pevač narodne muzike.
• Nikola Peković, poznati svirač harmonike
• Branislav "Bane" Mojićević, pevač zvezda granda
• Srećko Lisinac, odbojkaški reprezentativac
• Goran Nikolić, atletski radnik
• Snežana Špica, novinarka
• Đorđe Gudžulić, košarkaški radnik
• Slavoljub "Slavko" Panović, predsednik Srpske Narodne Odbrane u Americi
• Milovan "Kimi" Bogojević, košarkaški trener
• Bojan Otašević, umetnik
• Dragan Bajović, novinar

Učesnici olimpijskih igara iz Kraljeva

• Sreten Dragojlović (1938) — košarka, SFRJ, LOI Rim 1960.
• Miodrag Todosijević (1941—1982) — atletika, LOI Meksiko siti 1968.
• Radoš Čubrić (1934) — biciklizama, SFRJ, LOI Minhen 1972.
• Ljubodrag Simonović (1949) — košarka, SFRJ, LOI Minhen 1972.
• Biljana Petrović - Bojović (1961) — atletika, SFRJ, LOI Seul 1988.
• Radiša Čubrić (1962) — biciklizam, Nezavisni olimpijski učesnici, LOI Barselona 1992.
• Dejan Brđović (1966) — odbojka, SR Jugoslavija, LOI Atlanta 1996.
• Nenad Krstić (1983) — košarka, Srbija i Crna Gora, LOI Atina 2004.
• Nikola Kovačević (1983) — odbojka, Srbija, LOI 2008. Peking i LOI 2012. London
• Vlado Petković (1983) — odbojka, Srbija, LOI 2008. Peking i LOI 2012. London
• Uroš Kovačević (1993) — odbojka, Srbija, LOI 2012. London

Galerija

• 
  Trg Jovana Sarića
• 
  Pogled sa Kraljevačke terase
• 
  Pešačka zona i hotel Turist
• 
  Crkva Svete Trojice
• 
  Crkva Svete Trojice
• 
  Manastir Studenica
• 
  Manastir Studenica
• 
  Manastir Studenica
• 
  Manastir Žiča
• 
  Tvrđava Maglič
• 
  Manastir Žiča
• 
  Spomenik srpskom vojniku u Kraljevu
• 
  SOS dečje selo Beranovac
• 
  Obala Ibra u Mataruškoj Banji
• 
  Jezero na Goču

Naseljena mesta

Gradska naselja

Adrani Šumarice Vitanovac Vrba Grdica Žiča Zaklopača

Zelengora Jarčujak Konarevo Kovanluk Mataruge Mataruška Banja Metikoš

Ratina Ribnica Stara Čaršija Higijenski zavod Centar Čibukovac

Prigradska naselja

Bapsko Polje Bare Bzovik Bogutovac Bojanići Borovo Brezna Brezova Bresnik Bukovica Vitkovac

Vrdila Vrh Gledić Godačica Gokčanica Dedevci Dolac Dragosinjci Dražiniće Drakčići Drlupa

Đakovo Zakuta Zamčanje Zasad Kamenica Kamenjani Kovači Lađevci Lazac Leševo

Lozno Lopatnica Maglič Međurečje Meljanica Milavčići Milakovac Miliće Miločaj Mlanča Mrsać

Musina Reka Obrva Oplanići Orlja Glava Pekčanica Petropolje Pečenog Plana Polumir Popovići Predole

Progorelica Ravanica Reka Roćevići Rudno Rudnjak Savovo Samaila Sibnica Sirča Stanča

Stubal Tavnik Tadenje Tepeče Tolišnica Trgovište Ušće Cvetke Cerje Čukojevac

Reference

1. Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
2. Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7

Vanjske veze

Kraljevo na Wikimedijinoj ostavi

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• kraljevo.com
• kraljevo.org
• Narodni muzej Kraljevo
• Kraljevo Online Arhivirano 2019-12-16 na Wayback Machine-u
• Best Televizija Arhivirano 2014-05-03 na Wayback Machine-u
• Kraljevački novosti