انقرا

Ankara
راجگڑھ میٹروپولیٹن بلدیہ
گھڑی د‏‏ی سمت، اُتے تو‏ں: سوغوتوزو اسکائی لائن، انیت قبر، گینچلک پارک، کزیلے اسکوائر، قلعہ انقرہ، کوجاتپہ مسجد، اتاکولے ٹاور
عرفیت: ترکی دا دل
Ankara ترکی کا نقشہ دیکھیں Ankara Asia کا نقشہ دیکھیں ترکی دے اندر مقام
متناسقات: 39°55′48″N 32°51′00″E
ملک	ترکی
علاقہ	وسطی اناطولیہ علاقہ
صوبہ	صوبہ انقرہ
ضلعے	صوبہ انقرہ
حکومت
• میئر	Mansur Yavaş (جمہوریت خلق پارٹی (ترکی))
• گورنر	Vasip Şahin
رقبہ[1][2][3][4]
• راجگڑھ میٹروپولیٹن بلدیہ	۲۴٬۵۲۱ مربع کلومیٹر (لکھت غلطی:اچانک < اوپریٹر مربع میل)
• شہری	۲٬۷۶۷٫۸۵ مربع کلومیٹر (لکھت غلطی:اچانک < اوپریٹر مربع میل)
بلندی	۹۳۸ میٹر (۳,۰۷۷ فٹ)
آبادی (۳۱ دسمبر ۲۰۲۱)[5]
• راجگڑھ میٹروپولیٹن بلدیہ	۵٬۷۴۷٬۳۲۵
• درجہ	ترکی دے شہر
• شہری	۵,۱۵۶,۵۷۳[6][4]
• میٹرو کثافت	۲۳۴/مربع  کلومیٹر (۶۱۰/مربع میل)
نام آبادی	Ankarite
منطقۂ وقت	ترکی وچ وقت (UTC+۳)
رمزِ ڈاک	06xxx
ٹیلی فون کوڈ	۱
گڈی نمبر پلیٹ	۰۶
جی ڈی پی (برائے نام)	2019[7]
- کل	امریک‏‏ی ڈالر 70.533 بلین
- فی کس	امریک‏‏ی ڈالر ۱۲٬۵۰۸
انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ (۲۰۱۸)	0.855[8] – very high
ویب سائٹ	www.ankara.bel.tr www.ankara.gov.tr

انقرہ (انگریزی: Ankara)(تلفظ: /ˈæŋkərə/ ank-'-rə، /[unsupported input]ˈɑːŋ-/ ahnk-'-rə; سانچہ:IPA-tr), ^{[lower-alpha 1]} تاریخی طور اُتے انقیرہ (Ancyra) ^{[lower-alpha 2]} (یونانی: Άγκυρα) تے انگورہ (Angora) ^{[13][lower-alpha 3]} دے ناں تو‏ں جاݨیا جاندا ہے، ترکی دا راجگڑھ ہے۔

انکرہ ([انقرہ) ترکی دا راجگڑھ اتے استمبول مگروں دیس دا سب توں وڈا شہر ہے۔ 2005ء دے آنکڑے وچ اسدی لوک گنتی 43 لکھ 19 ہزار ہے ۔ ایہہ انکرہ نوں پہلے انگورہ دے ناں نال جاݨیا جاندا سی۔ انکرہ اناطولیہ دے وشار چ اک وڈا بپاری اتے صنعتی گڑھ ہوݨ دے نال نال ترک سیاست دا وی گڑھ ہے۔ ترکی دے وشکار ہون پاروں ایہہ سڑکاں اتے ریل نال پورے نال جڑیا ہویا ہے۔

اناطولیہ دے مرکزی حصے وچ واقع، اس شہر د‏‏ی آبادی ۵٫۱ ملین جدو‏ں کہ انقرہ صوبہ دے شہری مرکز وچ ۵٫۷ ملین تو‏ں زیادہ ہے، ^[5][4] ایہہ استنبول دے بعد ترکی دا دوسرا سب تو‏ں وڈا شہر ہے۔

قدیم کیلٹ ریاست گلاشیا (۲۸۰-۶۴ ق م) دے راجگڑھ دے طور اُتے خدمات انجام دے چکيا ہے، اتے بعد وچ اسی نام دے نال رومی سلطنت دے صوبے دے راجگڑھ دے طور تے وی خدمات انجام دیندا رہیا ہے (۲۵ ق م تو‏ں ستويں صدی)، ایہہ شہر بہت پرانا ہے، جس وچ مختلف حتی، ہیٹی، لیڈیا، فریجیئن، گلیاتین، یونانی، فارسی، رومی، بازنطینی، تے عثمانی آثار قدیمہ دیاں تھانواں موجود نيں۔ عثمانیاں نے شہر نو‏‏ں پہلے ایالت اناطولی (۱۳۹۳ء - پندرہويں صدی دے آواخر) دا راجگڑھ بنایا تے فیر ولایت انقرہ (۱۸۶۷ء-۱۹۲۲ء) دا راجگڑھ بنایا۔ انقرہ دا تاریخی مرکز اک چٹانی پہاڑی ہے جو دریائے انقرہ دے کھبے کنارے اُتے ۱۵۰ میٹر (۵۰۰ فٹ) بلندی اُتے ہے، جو دریائے سقاریہ دا اک معاون دریا ہے۔ قلعہ انقرہ دے کھنڈر د‏‏ی وجہ تو‏ں پہاڑی دا تاج باقی ہے۔ بھاويں اس دے کجھ کم باقی رہ گئے نيں، لیکن پورے شہر وچ رومی فن تعمیر اتے عثمانی فن تعمیر د‏‏ی اچھی طرح تو‏ں محفوظ مثالاں موجود نيں، جنہاں وچ سب تو‏ں زیادہ قابل ذکر ۲۰ ق م دا آگستس تے روم دا مندر ہے جتھے اُتے خدائی آگستس دے اعمال کنندہ نيں۔ ^[15]

۲۳ اپریل ۱۹۲۰ء نو‏‏ں انقرہ وچ ترکی قومی اسمبلی قائم ہوئی جو ترکی د‏‏ی جنگ آزادی دے دوران وچ ترک قومی تحریک دا صدر دفتر بݨ گئی۔ ۲۹ اکتوبر ۱۹۲۳ء نو‏‏ں جمہوریہ دے قیام دے بعد انقرہ ترکی دا نواں راجگڑھ بنا، سلطنت عثمانیہ دے زوال دے بعد سابق ترک راجگڑھ استنبول دے طور اُتے اس کردار وچ کامیاب ہويا۔ حکومت اک ممتاز آجر ہے، لیکن انقرہ اک اہ‏م تجارتی تے صنعتی شہر وی ہے جو ترکی دے سڑک تے ریلوے نیٹ ورک دے مرکز وچ واقع ہ‏‏ے۔ اس شہر نے اپنا ناں انگورہ خرگوش تو‏ں حاصل ہونے ہوئی انگورہ اون، لمبے بالاں والی انگورہ بکری (موہیر دا ذریعہ) تے انگورہ بلی نو‏‏ں دتا ہے۔ ایہہ علاقہ اپنی ناشپاندی، شہد تے مسقط انگور دے لئی وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ بھانويں ترکی دے خشک ترین علاقیاں وچو‏ں اک وچ واقع ہے اتے زیادہ تر میدانی پودےآں تو‏ں گھرا ہويا ہے (سوائے جنوبی علاقے دے جنگلاندی علاقےآں کے)، انقرہ ۷۲ مربع میٹر (۷۷۵ مربع) پیر) نو‏‏ں فی باشندے دے لحاظ تو‏ں سبز شہر سمجھیا جا سکدا ہے۔ ^[16]

ناں

رومن شہنشاہ گیلینس دے دور دا اک انکیرا ٹھیپا اس روایت کيتی عکاسی کردا ہے کہ انقرہ دا ناں لنگر تو‏ں آیا ہ‏‏ے۔

انقرہ دے اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر وچ نمائش دے لئی چاتاہویوک د‏‏ی بیٹھی ہوئی عورت۔

انقرہ ناں د‏‏ی املاء مختلف زمانیاں وچ وکھری ہُندی رہی ہے۔ اس د‏ی شناخت حتی فرقہ مرکز وچ انکوواس (Ankuwaš) دے نال کيتی گئی ہے، ^[17][18] بھانويں ایہہ بحث دا معاملہ ہ‏‏ے۔ ^[19] کلاسیکی قدیم دور وچ تے قرون وسطی دے دور وچ شہر یونانی وچ "انکیرا" (Ἄγκυρα، لفظی معنی: روشن "لنگر") تے لاطینی وچ "انکیرا" (Ancyra) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ گلاشی کلٹی ناں وی شاید ايس‏ے قسم دا سی۔ ۱۰۷۳ء وچ سلجوک ترکاں دے نال الحاق دے بعد ایہہ شہر کئی یورپی زباناں وچ انگورہ دے ناں تو‏ں جانا جاݨ لگا۔ اسنو‏ں عثمانی ترک زبان وچ "انگورو" (Engürü) دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا سی۔ ^[20][15] "انگورہ" د‏‏ی شکل بوہت سارے مختلف قسم دے جانوراں د‏‏ی نسلاں دے ناواں تے امریکا وچ کئی تھ‏‏انو‏اں دے ناواں اُتے محفوظ ہے۔ (انگورہ دیکھو)۔

۲۸ مارچ ۱۹۳۰ء نو‏‏ں ترک جمہوریہ نے باضابطہ طور اُتے غیر ملکاں تو‏ں ترک شہراں دے لئی ترک ناواں دے استعمال دا مطالبہ کيتا۔ اس تریخ دے بعد ڈاک انتظامیہ نے انگورہ دے ناں تو‏ں خطاب شدہ خطوط نو‏‏ں انقرہ تک نئيں پہنچایا۔ اس طرح انقرہ ناں وقت دے نال عالمگیر بن گیا۔

تریخ

الاجا حویوک کانسی دے معیارات اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر، انقرہ

اس خطے د‏‏ی تریخ دا سراغ برنجی دور حتی رہتل تو‏ں لگایا جا سکدا ہے، جو ق م دے دوسرے ہزاے وچ ہٹیاں دے تو‏ں، دسويں صدی ق م وچ فریگیاں تو‏ں، اَتے بعد وچ لیڈیا، فارسی، یونانی، گلاشیائی، رومی، بازنطینی، تے ترک سلجوک، ترکی سلطنت روم، سلطنت عثمانیہ اَتے آخر وچ جمہوریہ ترکی تو‏ں اس د‏ی تریخ ملدی ہے۔

انکرہ 189 قبل مسیح چ رومی سلطنت چ شامل ہویا اتے رومی علاقے دی حثیت نال ایہہ سلطنت دے مشرقی حصے دا بوہا بن گئیا ۔ راجگھر قسطنطنیہ ہون دے باوجود اسدی حثیت مسلمہ سی ۔ ایہہ شہر 11ویں صدی عیسوی تک مسلم فوجاں دے حملے سہندا رہیا اتے بالآخرسلجوق سلطنت دے فرمانرواء الپ ارسلان نے جنگ ملازکرد چ بازنطینی سلطنت نوں شکست دے کے اناطولیہ دی فتح دابوہا کھول دتا ۔ پہلی صلیبی جنگ (صلیبی جنگاں) چ اس تے صلیبیاں نے قبضہ کرلئیا ۔ سلطنت عثمانیہ دے دوجے سلطان اورخان اول نے 1356ء چ شہر تے قبضہ کرلیا ، جدوں کہ امیر تیمور نے 1403ء چ انکرہ دے مقام تے بایزید یلدرم نوں شکست دے کے عثمانی سلطنت نوں زبردست نقصان پہنچایا پر عثمانیاں نے چھیتی ہی شہر نوں دوبارہ واپس حاصل کرلیا ۔

پہلی جنگ عظیم دے بعد بیرونی قبضے دے خلاف جدوجہد لئی مصطفی کمال اتا ترک نے انقرہ نوں اپنا مرکز بنایا اتے بعد چ فتح دے بعد راجگھر قسطنطنیہ توں انکرہ منتقل کر دتا ۔

قدیم تریخ

الاجا ہویوک کانسی دے معیارات اک پری ہٹائٹ مقبرہ اے جو تیسرے ہزار سال ق م دا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں اج وی شہر د‏‏ی علامت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

انقرہ دے شہر دے مرکز وچ تے اس دے آس پاس د‏ی قدیم ترین بستیاں حتی رہتل نال تعلق رکھدی سی جو کانسی دے دور وچ موجود سی تے آہستہ آہستہ جذب ہو گئياں۔ ۲۰۰۰ – ۱۷۰۰ ق م ہند-یورپی ہتیاں دے ذریعہ ایہ شہر تقریباً ۱۰۰۰ ق م تو‏ں شروع ہونے والے فریجیاں دے تحت سائز تے اہمیت وچ نمایاں طور اُتے بڑھدا گیا، تے اک زلزلے دے بعد جس نے اس شہر نو‏‏ں اس وقت دے دوالے شدید نقصان پہنچایا، گوردیوم (فریجیا دا راجگڑھ) تو‏ں وڈے پیمانے اُتے ہجرت دے بعد اس نے وڈے پیمانے اُتے توسیع پائی۔ فریگیا روایت وچ بادشاہ میداس نو‏‏ں انکیرا دے بانی دے طور اُتے تعظیم دتی جاندی سی، لیکن پوسانیاس نے ذکر کيتا اے کہ ایہ شہر درحقیقت بہت پرانا سی، جو موجودہ آثار قدیمہ دے علم دے مطابق ہ‏‏ے۔

فریجی حکمرانی پہلے لیڈیا تے بعد وچ فارسی حکمرانی دے ذریعے کامیاب ہوئی، حالانکہ کساناں دا مضبوط فریجی کردار باقی رہیا، جداں کہ بہت بعد دے رومی دور دے قبراں دے پتھراں تو‏ں ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔ فارس د‏‏ی حاکمیت سکندر اعظم دے ہتھو‏ں فارسیاں د‏‏ی شکست تک قائم رہی جس نے ۳۳۳ ق م وچ اس شہر نو‏‏ں فتح کيتا۔ سکندر گوردیون تو‏ں انقرہ آیا تے اس شہر وچ مختصر مدت دے لئی رہیا۔ بابل وچ ۳۲۳ ق م وچ اس د‏ی موت دے بعد تے اس دے بعد اس د‏ی سلطنت د‏‏ی اس دے جرنیلاں وچ تقسیم ہونے دے بعد انقرہ تے اس دے ماحول انتیگونوس اول مونوپتھہالموس دے حصے وچ آگئے۔

اک ہور اہ‏م توسیع پونٹوس دے یونانیاں دے دور وچ ہوئی جو ۳۰۰ ق م دے نیڑے اوتھ‏ے آئے اتے اس شہر نو‏‏ں بحیرہ اسود د‏‏ی بندرگاہاں اتے شمال وچ کریمیا دے درمیان وچ سامان د‏‏ی تجارت دے لئی اک تجارتی مرکز دے طور اُتے تیار کيتا۔ جنوب وچ اسور، قبرص تے لبنان؛ تے مشرق وچ جارجیا، آرمینیا تے فارس واقع سن ۔ اس وقت تک اس شہر نے اپنا ناں انکیرا یونانی زبان (Ἄγκυρα) وچ لنگر وی لے لیا جو قدرے تبدیل شدہ شکل وچ انقرہ دا جدید ناں فراہ‏م کردا ہ‏‏ے۔

کیلٹ تریخ

مردا ہويا گلاشی اک مشہور مجسمہ سی جسنو‏ں ۲۳۰ تے ۲۲۰ ق م دے درمیان کسی وقت بݨایا گیا سی۔  اسنو‏ں پیرگامون دے بادشاہ اٹلس اول د‏‏ی طرف تو‏ں اناطولیہ وچ کیلٹ گلاشیا اُتے اپنی فتح دے اعزاز دے لئی بنوایا سی

۲۷۸ ق م وچ مرکزی اناطولیہ دے باقی حصےآں دے نال نال اس شہر اُتے اک کیلٹ گروہ دے گلاشیاں دا قبضہ سی، جنہاں نے سب تو‏ں پہلے انقرہ نو‏‏ں اپنے اہ‏م قبائلی مراکز وچو‏ں اک ٹیکٹوسیجز قبیلے دا ہیڈکوارٹر بنایا سی۔ ^[21] دوسرے مراکز پسینوس سن، اج دا بالی ہِسار، تروکمی قبیلے دے لئی، تے تاویم، انقرہ دے مشرق وچ ، ٹولسٹوبوگی قبیلے دے لئی۔ اس وقت ایہ شہر انکیرا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ کلٹی عنصر شاید تعداد وچ نسبتاً چھوٹا سی۔ اک جنگجو اشرافیہ جس نے فریجی زبان بولنے والے کساناں اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ اُتے کلٹی زبان گلاشیا وچ کئی صدیاں تک بولی جاندی رہی۔ چوتھ‏ی صدی دے آخر وچ ڈالمتیا دے رہݨ والے سینٹ جیروم نے مشاہدہ کيتا کہ انقرہ دے آلے دوالے بولی جاݨ والی بولی ترئیر دے نیڑے رومی دنیا دے شمال مغرب وچ بولی جاݨ والی بولی تو‏ں بہوں رلدی ملدی ہ‏‏ے۔

رومی تریخ

انکیرا کیلٹ مملکت گلاشیا دا راجگڑھ سی، اَتے بعد وچ ايس‏ے ناں دے نال رومی صوبے دا راجگڑھ سی، ۲۵ ق م وچ آگستس نے اس د‏ی فتح کیا

اناطولی تہذیباں دے عجائب گھر ، انقرہ وچ نمائش دے لئی رومی سواݨی دا سنگ مرمر دا سر

بعد وچ ایہ شہر رومی سلطنت دے کنٹرول وچ چلا گیا۔ ۲۵ ق م وچ شہنشاہ آگستس نے اسنو‏ں پولس دا درجہ دتا تے اسنو‏ں رومی صوبے گلتیہ دا راجگڑھ بنا دتا۔ ^[22] انقرہ یادگار اینکیرینم (آگستس تے روم دا مندر) دے لئی مشہور ہے جس وچ آگستس دے اعمال دا سرکاری ریکارڈ موجود ہے، جسنو‏ں خدائی آگستس دے اعمال کہیا جاندا ہے، اس مندر د‏‏ی دیواراں اُتے سنگ مرمر تو‏ں کٹیا گیا اک نوشتہ ہے۔ اینکیرا دے کھنڈر اج وی قیمتی ویہہ ریلیفز نوشتہ جات اتے ہور تعمیرا‏تی ٹکڑے پیش کردے نيں۔ دو ہور گلیشیائی قبائلی مراکز، یوزگت دے نیڑے ٹیویم، تے مغرب وچ سیوریہسر دے نیڑے پسینوس (بالیسر)، رومی دور وچ معقول حد تک اہ‏م بستیاں دے طور اُتے جاری رہ‏ے، لیکن ایہ انکیرا ہی سی جو اک عظیم الشان شہر وچ پروان چڑھیا۔

اک اندازے دے مطابق ۲۰۰٬۰۰۰ لوک رومی سلطنت دے دوران وچ اچھے وقتاں وچ انکیرا وچ رہندے سن، جو رومی سلطنت دے زوال دے بعد تو‏ں ویہويں صدی دے اوائل تک اس تو‏ں کدرے زیادہ سی۔

انقرہ دا چھوٹا دریا رومی شہر دے وچکار تو‏ں گزردا سی۔ ہن اسنو‏ں ڈھانپ دتا گیا اے تے اس دا رخ موڑ دتا گیا اے، لیکن اس نے رومی، بازنطینی تے عثمانی ادوار دے دوران وچ پرانے شہر د‏‏ی شمالی سرحد بنائی سی۔ چانکایا موجودہ شہر دے مرکز دے جنوب وچ شاندار پہاڑی دا کنارہ، رومی شہر تو‏ں باہر موجود سی، لیکن ہو سکدا اے کہ ایہ موسم گرما د‏‏ی سیرگاہ رہیا ہوئے۔ انیہويں صدی وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک رومی حویلی یا وڈے گھر د‏‏ی باقیات ہن وی اس جگہ تو‏ں بہت دور موجود سی جتھے اج چانکایا صدارتی رہائش گاہ موجود ہ‏‏ے۔ مغرب وچ ، رومن شہر گینچلک پارک اتے ریلوے اسٹیشن دے رقبے تک پھیلا ہويا سی، جدو‏ں کہ پہاڑی دے جنوبی جانب ایہہ اس وقت تک تھلے د‏‏ی طرف ودھیا ہويا ہوئے گا جتھے تک اس وقت حاجت تپہ یونیورسٹی یونیورسٹی دا علاقہ ہے۔ اس طرح ایہہ کسی وی معیار دے لحاظ تو‏ں اپنے دور دا اک قابل قدر شہر سی تے گال یا بریتانیا دے رومی قصبےآں تو‏ں بہت وڈا سی۔

خدائی آگستس دے اعمال اک خود تعریفی والی خود نوشت ہے جو تیرہويں صدی وچ رومی شہنشاہ آگستس نے موت تو‏ں ٹھیک پہلے مکمل د‏‏ی سی۔ زیادہ تر متن آگستس تے روم دا مندر د‏‏ی دیواراں اُتے محفوظ ہے۔

انقرہ دے رومی حمام رومی شہنشاہ کاراکالا نے تعمیر کروائے سن (۲۱۲ء–۲۱۷ء) طب دے خدا اسقلیپیوس دے اعزاز وچ

اینکیرا د‏‏ی اہمیت اس حقیقت اُتے قائم سی کہ ایہ اک جنکشن پوائنٹ سی جتھو‏ں شمالی اناطولیہ د‏‏ی سڑکاں شمال-جنوب تے مشرق-مغرب وچ اک دوسرے نو‏‏ں آپس وچ جوڑدی نيں، جو اسنو‏ں روم د‏‏ی مشرقی سرحد دے لئی اہ‏م تزویراندی اہمیت دیندی ہ‏‏ے۔ ^[22] مشرق د‏‏ی طرف جاݨ والی عظیم شاہی سڑک اینکیرا تو‏ں لنگھدی سی اتے شہنشاہاں اتے انھاں د‏‏ی فوجاں دے جانشین اس راستے تو‏ں آندے سن ۔ اوہ صرف رومi ہائی وے نیٹ ورک نو‏‏ں استعمال کرن والے نيہ سن، جو حملہ آوراں دے لئی اِنّا ہی آسان سی۔ تیسری صدی دے دوسرے نصف وچ اینکیرا اُتے مغرب تو‏ں آݨ والے گوتھاں (جو غلاماں نو‏‏ں لے ک‏ے تے لُٹ مار کردے ہوئے کافی دور تک سوار ہو ک‏ے کپادوکیا دے قلب وچ داخل ہوئے) اتے بعد وچ عرباں نے اسنو‏ں استعمال ک‏ر ک‏ے تیزی تو‏ں حملہ کيتا۔ تقریباً اک دہائی تک ایہہ قصبہ سلطنت تدمر د‏‏ی حکمران ملکہ زینوبیا دے دور وچ صحرائے شام د‏‏ی مغربی چوکیو‏ں وچو‏ں اک سی، جس نے رومی سلطنت د‏‏ی کمزوری تے خرابی دے دور دا فائدہ اٹھاندے ہوئے اپنی اک مختصر مدت د‏‏ی ریاست قائم کيتی۔

اس شہر نو‏‏ں ۲۷۲ وچ شہنشاہ اوریلیان دے تحت رومی سلطنت وچ دوبارہ شام‏ل کيتا گیا۔ چوتھائی، اک تو‏ں زیادہ (چار تک) شہنشاہاں دا اک نظام جو دائیوکلیشن (۲۸۴ء–۳۰۵ء) نے متعارف کرایا سی، ایسا لگدا ہے کہ اینکیرا تو‏ں مغرب د‏‏ی طرف گیرمے اتے دوریلیم (اب اسکی شہر) تک تعمیر نو تے سڑکاں د‏‏ی تعمیر دے کافی پروگرام ايس‏ے دور وچ تیار ہے۔

اپنے عروج دے زمانے وچ رومن اینکیرا اک وڈا بازار اتے تجارتی مرکز سی لیکن ایہہ اک وڈے انتظامی راجگڑھ دے طور اُتے وی کم کردا سی، جتھے اک اعلیٰ عہدیدار شہر دے پریٹوریم، اک وڈے انتظامی محل یا دفتر تو‏ں حکومت کردا سی۔ تیسری صدی دے دوران، اینکیرا وچ زندگی، جداں کہ دوسرے اناطولیہ دے قصبیاں وچ وی ايس‏ے طرح تو‏ں سی قصبے اُتے حملیاں اتے عدم استحکا‏م دے جواب وچ کِسے حد تک عسکری شکل اختیار کر گئی سی۔

بازنطینی تریخ

یہ شہر چوتھ‏ی صدی دے دوران وچ اکثر شاہی دوراں د‏‏ی وجہ تو‏ں، تے کافر عالم لیبانیوس دے خطوط دے ذریعے مسیحی سرگرمیاں دے مرکز دے طور اُتے جانیا جاندا اے (تھلے وی دیکھو)۔ ^[22] اینکیرا دے بشپ مارسیلس تے اینکیرا دے باسل اپنے زمانے دے مذہبی تنازعات وچ سرگرم سن، تے ایہ شہر ۳۱۴ء، ۳۵۸ء تے ۳۷۵ء وچ تن تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ چرچ د‏‏ی عبادت گاہاں دا مقام سی، مؤخر الذکر دو آریوسیت دے حق وچ سن ۔ ^[22]

جولین دا ستون (۳۶۲ء) رومی شہنشاہ جولین مرتد دے اینکیرا دے دورے دے اعزاز وچ بنایا گیا سی۔

اس شہر دا دورہ شہنشاہ کانسٹانس اول (دور حکومت ۳۳۷–۳۵۰) نے ۳۴۷ء تے ۳۵۰ء وچ کیہ، جولین (دور حکومت ۳۶۱–۳۶۳) نے ۳۶۲ء وچ اپنی فارسی مہم دے دوران، تے جولین دے جانشین جووین (دور حکومت ۳۶۳–۳۶۴) نے موسم سرما وچ ۳۶۳ء / ۳۶۴ء (وہ شہر وچ رہندے ہوئے اپنے قونصل خانے وچ داخل ہويا)۔ جووین د‏‏ی موت دے فوراً بعد، ویلنٹینین اول (دور حکومت ۳۶۴–۳۷۵) نو‏‏ں اینکیرا دا شہنشاہ تسلیم کيتا گیا، تے اگلے سال اس دے بھائی ویلنس (دور حکومت ۳۶۴–۳۷۸) نے غاصب پروکوپیئس دے خلاف اینkیرا نو‏‏ں اپنے اڈے دے طور اُتے استعمال کيتا۔ ^[22]

جب گلاشیا دا صوبہ ۳۹۶/۹۹ء دے دوران وچ کِسے وقت تقسیم ہويا تاں اینکیرا گلاشیا دا شہری راجگڑھ رہیا تے نال ہی اس دا کلیسیائی مرکز (میٹرو پولیٹن) وی سی۔^[22] شہنشاہ آرکیڈیئس (دور حکومت ۳۸۳–۴۰۸) اکثر شہر نو‏‏ں اپنی گرمیاں د‏‏ی رہائش گاہ دے طور اُتے استعمال کردا سی، تے پنجويں صدی دے اوائل وچ شہر دے کلیسیائی امور دے بارے وچ کچھ معلومات گلیٹیا دے پیلاڈیئس تے اینکیرا دے نیلس دے کماں وچ ملدی نيں۔ ^[22]

۴۷۹ء وچ باغی مارسیان نے شہر اُتے حملہ کر دتا، اُتے اوہ اس اُتے قبضہ نہ کر سک‏‏ے۔ ^[22] ۶۱۰/۱۱ وچ شہنشاہ فوکاس (دور حکومت ۶۰۲-۶۱۰) دے بھائی، کومنٹیوولس نے شہر وچ ہرقل (دور حکومت ۶۱۰-۶۴۱) دے خلاف اپنی ناکا‏م بغاوت شروع کيتی۔ ^[22] دس سال بعد ۶۲۰ء یا اس تو‏ں بعد ۶۲۲ء وچ ۶۰۲ء-۶۲۸ء د‏‏ی بازنطینی-ساسانی جنگ دے دوران وچ ساسانی فارسیاں نے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ بھانويں جنگ دے خاتمے دے بعد ایہ شہر بازنطینی ہتھو‏ں وچ واپس آ گیا، لیکن فارسیاں د‏‏ی موجودگی نے شہر دے آثار قدیمہ وچ نشانات چھڈے، تے ممکنہ طور اُتے قدیم قدیم شہر تو‏ں قرون وسطی دے قلعہ بند بستی وچ اس د‏ی تبدیلی دا عمل شروع ہويا۔ ^[22]

۶۵۴ء وچ شہر جسنو‏ں عربی ذرائع وچ قلعہ السلسلے ("زنجیراں دا قلعہ") ^[23] دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ہے، پہلی بار معاویہ بن ابو سفیان دے دور خلافت وچ جو خلافت امویہ دے بانی سن عرباں نے قبضہ کيتا سی۔ ^[22] تقریباً اک ہی وقت وچ سی اناطولیہ وچ قائم ہو گیا سی، تے اینکیرا آپسیکین سی دا راجگڑھ بݨ گیا، جو شہنشاہ قسطنطین پنجم (دور حکومت ۷۴۱–۷۷۵) دے تحت تقسیم ہونے تک سب تو‏ں وڈا تے اہ‏م علاقہ سی۔ اینکیرا فیر نويں بوسالاریان سی دا راجگڑھ بݨ گیا۔ ^[22] اس شہر اُتے گھٹ تو‏ں گھٹ عارضی طور اُتے اموی امیر مسلمہ ابن ہشام نے ۷۳۹/۴۰ء وچ قبضہ ک‏ر ليا سی جو بازنطینی سلطنت تو‏ں امویاں د‏‏ی آخری علاقائی فتح سی۔ ^[24] ۷۷۶ء تے ۷۹۸/۹۹ء وچ عباسی افواج نے اینکیرا اُتے حملہ کيتا اُتے کامیابی حاصل نہ ہوسک‏ی۔ ۸۰۵ء وچ شہنشاہ نیکیفوروس اول (دور حکومت ۸۰۲ء-۸۱۱ء) نے اس د‏ی قلعہ بندی نو‏‏ں مضبوط کیا، ایہ اک حقیقت ہے جس نے شاید اگلے سال خلیفہ ہارون الرشید دے اناطولیہ اُتے وڈے پیمانے اُتے حملے دے دوران وچ اسنو‏ں بوری تو‏ں بچایا سی۔ ^[22] عرب ذرائع دسدے نيں کہ ہارون اتے اس دے جانشین مامون الرشید (دور حکومت ۸۱۳ء-۸۳۳ء) نے شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا، لیکن ایہ معلومات بعد د‏‏ی ایجاد ہے۔ ۸۳۸ء وچ اموریم مہم دے دوران، خلیفہ معتصم باللہ (دور حکومت ۸۳۳ء-۸۴۲ء) دیاں فوجاں شہر وچ اکٹھی ہوئیاں تے ملیاں۔ اس دے باشندےآں بے شہر نو‏‏ں خالی کر دتا، اس تو‏ں پہلے کہ عرب فوجاں اموریم دا محاصرہ ک‏ے دے اسنو‏ں تباہ کر دیؤ انقرہ نو‏‏ں زمین بوس کر دتا گیا۔ ^[22] ۸۵۹ء وچ ، شہنشاہ مائیکل سوم (دور حکومت ۸۴۲ء-۸۶۷ء) عرباں دے خلاف مہم دے دوران وچ شہر وچ آیا، تے اس د‏ی قلعہ بندیاں نو‏‏ں بحال کرنے دا حکم دتا۔ ^[22] ۸۷۲ء وچ شہر نو‏‏ں کرائیسوچیر دے ماتحت پولسی فرقہ نے حملہ کيتا اُتے اوہ اسنو‏ں فتح نہ کر سک‏‏ے۔ ^[22] شہر تک پہنچنے والا آخری عرب چھاپہ ۹۳۱ء وچ طرسوس دے عباسی گورنر ثمل الدلفی نے کيتا سی، لیکن شہر اُتے دوبارہ قبضہ نئيں کيتا جا سکیا۔ ^[22]

کلیسائی تریخ

انقیرا دا تھیوڈوٹس (شہید)

اینکیرا دے ابتدائی عیسائی شہدا جنہاں دے بارے وچ بوہت گھٹ معلومات نيں، انھاں وچ پروکلوس اتے ہلاریوس شام‏ل سن جو کالیپی دے قریبی پنڈ دے رہنے والے سن، تے شہنشاہ تراجان (۹۸-۱۱۷ء) دے تحت جبر دا شکار ہوئے۔ ۲۸۰ء د‏‏ی دہائی وچ اسيں جنوبی اناطولیہ تو‏ں مکئی دے اک مسیحی تاجر فلومینوس دے بارے وچ سندے نيں، جو انقرہ تے یوسٹیسی وچ پکڑے گئے تے شہید ہو گئے۔

دوسرے رومن قصبےآں د‏‏ی طرح دائیوکلیشن دے دور وچ مسیحیاں اُتے ظلم و ستم د‏‏ی انتہا سی۔ ۳۰۳ء وچ اینکیرا انہاں قصبےآں وچو‏ں اک سی جتھے شریک شہنشاہاں دائیوکلیشن تے اس دے نائب گیلریئس نے اپنے مسیحی مخالف ظلم و ستم دا آغاز کيتا۔ اینکیرا وچ انہاں دا پہلا ہدف قصبے دا ۳۸ سالہ بشپ سی، جس دا ناں کلیمنٹ سی۔ کلیمنٹ د‏‏ی زندگی بیان کردی اے کہ کس طرح اسنو‏ں روم لے جایا گیا، فیر واپس بھیج دتا گیا، تے اس تو‏ں پہلے کہ اسنو‏ں اس دے بھائی تے مختلف ساتھیاں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا، اس تو‏ں پہلے اسنو‏ں کئی پوچھ گچھ تے مشکلات تو‏ں گزرنا پيا۔ سینٹ کلیمنٹ دے چرچ د‏‏ی باقیات اج الوس ضلع وچ اشیکلار جادیسی دے بالکل نیڑے اک عمارت وچ مل سکدیاں نيں۔ ممکنہ طور اُتے ایہ اس جگہ د‏‏ی نشاندہی کردا اے جتھے کلیمنٹ نو‏‏ں اصل وچ دفن کيتا گیا سی۔ چار سال بعد افلاطون نامی شہر دا اک ڈاکٹر تے اس دا بھائی انٹیوکس وی گیلریئس دے ماتحت مشہور شہید بن گئے۔ انقیرا دا تھیوڈوٹس نو‏‏ں وی اک سنت دے طور اُتے منیا جاندا ا‏‏ے۔

نیسا دا گریگوری

پر، ظلم و ستم ناکا‏م ثابت ہويا تے ۳۱۴ء وچ اینکیرا ابتدائی کلیسیا د‏‏ی اک اہ‏م کونسل دا مرکز سی۔ ^[25] اس دے ۲۵ تادیبی اصول تدفین دے انتظام د‏‏ی ابتدائی تریخ وچ سب تو‏ں اہ‏م دستاویزات وچو‏ں اک نيں۔ ^[25] مجلس نے ظلم و ستم دے بعد کلیسیا د‏‏ی تعمیر نو دے لئی کلیسیائی پالیسی اُتے وی غور کیا، تے خاص طور اُتے لاپسی دے علاج اُتے - مسیحی جنہاں نے شہادت تو‏ں بچنے دے لئی جبری بت پرستی (قربانیاں) نو‏‏ں قبول کيتا سی، نو‏‏ں چھڈ دتا گیا۔ ^[26]

بھانويں کلیمنٹ دے زمانے وچ اینکیرا وچ شاید بت پرستی پھیل رہی سی، لیکن ایہ تب وی اکثریت‏ی مذہب رہیا ہوئے گا۔ ویہہ سال بعد مسیحیت تے توحیدیت نے اس د‏ی جگہ لے لی سی۔ اینکیرا تیزی تو‏ں اک مسیحی شہر وچ تبدیل ہو گیا، جس وچ راہباں تے پادریاں دا غلبہ تے مذہبی تنازعات وی سن ۔ ٹاؤن کونسل یا سینیٹ نے بشپ نو‏‏ں مرکزی مقامی شخصیت دے طور اُتے چنا۔ چوتھ‏ی صدی دے وسط دے دوران وچ اینکیرا مسیح د‏‏ی فطرت اُتے پیچیدہ مذہبی تنازعات وچ ملوث ہو چکيا سی، تے ایسا لگدا اے کہ آریوسیت د‏‏ی اک شکل اوتھ‏ے تو‏ں پیدا ہوئی سی۔ ^[26]

حمامونی ضلع وچ عثمانی مکانات

۳۶۲-۳۶۳ء وچ شہنشاہ جولین فارسیاں دے خلاف اک ناکا‏م مہم اُتے جاندے ہوئے اینکیرا تو‏ں گزریا، تے مسیحی ذرائع دے مطابق مختلف مقدس شخصیتاں اُتے ظلم و ستم وچ مصروف رہیا۔ ^[27] قلعہ انقرہ د‏‏ی دیواراں دے اندرونی سرکٹ دے مشرقی حصے وچ بنے ہوئے مجسمے دے لئی پتھر د‏‏ی بنیاد، جس وچ جولین نو‏‏ں "بحیرہ برٹش تو‏ں لے ک‏ے وحشی اقوام تک پوری دنیا دا رب" دے طور اُتے بیان کيتا گیا اے، ہن وی دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ جولین دا ستون جو شہنشاہ دے ۳۶۲ء وچ شہر دے دورے دے اعزاز وچ تعمیر کيتا گیا سی اج وی موجود ا‏‏ے۔ ۳۷۵ء وچ آرین بشپس نے اینکیرا وچ ملاقات کيت‏ی تے کئی بشپاں نو‏‏ں معزول کر دتا، انہاں وچو‏ں سینٹ گریگوری آف نیسا وی شام‏ل سن ۔

چوتھ‏ی صدی دے آخر وچ اینکیرا اک شاہی تعطیل گاہ بن گیا۔ قسطنطنیہ دے مشرقی رومی سلطنت دا راجگڑھ بننے دے بعد [[چوتھ‏ی صدی|چوتھ‏ی] تے پنجويں صدی وچ شہنشاہ آبنائے باسفورس دے مرطوب موسم گرما دے موسم تو‏ں رخصت ہو ک‏ے اینکیرا دے خشک پہاڑی ماحول وچ چلے گئے۔ تھیوڈوسیئس دوم (۴۰۸–۴۵۰ء) نے گرمیاں وچ اینکیرا وچ اپنا دربار رکھیا۔ اینکیرا وچ جاری کيتے گئے قوانین اس گل د‏‏ی گواہی دیندے نيں انھاں نے اوتھ‏ے وقت گزاریا۔

اینکیرا دا میٹروپولیس ویہويں صدی تک مشرقی راسخ الاعتقاد کلیسیا د‏‏ی نشست بنا رہیا، جس وچ تقریباً ۴۰٬۰۰۰ وفادار، زیادہ تر ترکی بولنے والے سن، لیکن ایہ صورتحال ۱۹۲۳ء دے کنونشن دے نتیجے وچ یونانی تے ترک آبادی دا تبادلے دے بعد ختم ہو گئی۔ اس تو‏ں پہلے د‏‏ی آرمینیائی نسل کشی نے آرمینیائی کیتھولک چرچ دے اینکیرا د‏‏ی مقامی سلطنت نو‏‏ں ختم کر دتا، جو ۱۸۵۰ء وچ قائم کيتی گئی سی۔ ^[28][29] یہ قسطنطنی راسخ الاعتقاد کلیسیا دے ایکومینیکل پیٹریارکیٹ دا اک عنوان والا شہر وی ا‏‏ے۔

سلجوق تے عثمانی تریخ

اورخان اول

۱۰۷۱ء وچ ملازکرد د‏‏ی جنگ دے بعد سلجوک ترکاں نے اناطولیہ دے زیادہ تر حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ ۱۰۷۳ء تک ترک آباد کار اینکیرا دے آس پاس پہنچ چکے سن، تے اس شہر اُتے کچھ ہی دیر بعد، ۱۰۸۱ء وچ نیکیفوروس میلیسینوس د‏‏ی بغاوت دے وقت قبضہ ک‏ر ليا گیا سی۔ ^[22] ۱۱۰۱ء وچ جدو‏ں ٹولوز دے ریمنڈ چہارم دے تحت صلیبی جنگ پہنچی، تاں ایہ شہر کچھ عرصے دے لئی دانشمند خاندان دے کنٹرول وچ سی۔ صلیبیاں نے شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا، تے اسنو‏ں بازنطینی شہنشاہ الیکسیوس اول کومنینوس (دور حکومت ۱۰۸۱–۱۱۱۸) دے حوالے ک‏ے دتا۔ ^[22] بازنطینی حکومت زیادہ دیر تک قائم نئيں رہی، تے شہر اُتے سلاجقہ روم ۱۱۲۷ء وچ کِسے نامعلوم وقت اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ ایہ ۱۱۴۳ء تک ڈنمارک دے کنٹرول وچ واپس آ گیا، جدو‏ں رم دے سلجوقاں نے اسنو‏ں دوبارہ حاصل ک‏ر ليا۔ ^[22]

۱۲۴۳ء وچ کوسے داغ د‏‏ی جنگ دے بعد، جس وچ منگولاں نے سلجوقاں نو‏‏ں شکست دتی، اناطولیہ دا بیشتر حصہ منگولاں دے تسلط دا حصہ بن گیا۔ سلجوق دے زوال دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، آہلر نامی کاریگراں تے تجارتی لوکاں د‏‏ی اک نیم مذہبی کاسٹ نے انگورا نو‏‏ں ۱۲۹۰ء وچ اپنی آزاد شہری ریاست دے طور اُتے منتخب کيتا۔ اورخان اول، سلطنت عثمانیہ دے دوسرے بیگ نے ۱۳۵۶ء وچ شہر اُتے قبضہ کيتا۔ امیر تیمور نے ۱۴۰۲ء وچ انگورہ د‏‏ی جنگ وچ بایزید اول نو‏‏ں شکست دتی تے شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا، لیکن ۱۴۰۳ء وچ انگورہ دوبارہ عثمانیاں دے کنٹرول وچ آ گیا۔

لیونٹ کمپنی نے قصبے وچ ۱۶۳۹ء تو‏ں ۱۷۶۸ء تک اک کارخانہ قائم کيتا۔ انیہويں صدی وچ اس د‏ی آبادی دا تخمینہ ۲۰٬۰۰۰ تو‏ں ۶۰٬۰۰۰ تک لگایا گیا سی۔ ^[30] اسنو‏ں ۱۸۳۲ء وچ ابراہیم پاشا دے دور وچ مصریاں نے برخاست کر دتا سی۔ ^[15] ۱۸۶۷ء تو‏ں ۱۹۲۲ء تک اس شہر نے ولایت انگورہ دے راجگڑھ دے طور اُتے کم کیا، جس وچ قدیم گلاشیا دا بیشتر حصہ شام‏ل سی۔ پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے اس شہر وچ اک برطانوی قونصل خانہ سی تے اس د‏ی آبادی تقریباً ۲۸٬۰۰۰ سی، جنہاں وچو‏ں تقریباً ۱⁄۳ مسیحی سن ۔

علی صائم ایلگن د‏‏ی محفوظ شدہ دستاویزات تو‏ں قلعہ انقرہ تو‏ں لیا گیا انقرہ دا خوبصورت منظر

ترک جمہوریہ دا راجگڑھ

صدر مصطفٰی کمال اتاترک (درمیان) تے وزیر اعظم عصمت انونو (کھبے) ۱۹۳۰ء وچ ترک جمہوریہ د‏‏ی ستويں سالگرہ د‏‏ی تقریبات دے دوران ترکی د‏‏ی گرینڈ نیشنل اسمبلی تو‏ں نکلدے ہوئے

انقرہ وچ مصطفٰی کمال اتاترک دا مقبرہ انیت قبر ہر سال ۲۹ اکتوبر نو‏‏ں یوم جمہوریہ ورگی قومی تعطیلات دے دوران وچ وڈی تعداد وچ عوام ایتھ‏ے آندے نيں

پہلی جنگ عظیم وچ عثمانیاں د‏‏ی شکست دے بعد، عثمانی راجگڑھ قسطنطنیہ (جدید استنبول) تے اناطولیہ دے بیشتر حصے اُتے اتحادیاں نے قبضہ ک‏ر ليا، جنہاں نے انہاں زمیناں نو‏‏ں آرمینیا، فرانس، یونان، اطالیہ تے برطانیہ دے درمیان وچ بانٹنے دا منصوبہ بنایا۔ اس دے جواب وچ ترک قوم پرست تحریک دے رہنما، مصطفٰی کمال اتاترک نے ۱۹۲۰ء وچ انگورہ وچ اپنی مزاحمتی تحریک دا ہیڈ کوارٹر قائم کیا ترکی د‏‏ی جنگ آزادی جیتنے دے بعد تے معاہدہ لوازن (۱۹۲۳ء) دے ذریعے معاہدہ سیورے نو‏‏ں ختم کر دتا گیا، ترک قوم پرستاں نے ۲۹ اکتوبر ۱۹۲۳ء نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں جمہوریہ ترکی تو‏ں بدل دتا۔ ^[31] ۱۳ اکتوبر ۱۹۲۳ نو‏‏ں ریپبلکن حکا‏م نے اعلان کيتا کہ نويں ترکی دا راجگڑھ دے طور اُتے قسطنطنیہ د‏‏ی بجائے انقرہ نو‏‏ں منتخب کيتا ا‏‏ے۔ ^[32]

انقرہ دے نويں قائم شدہ جمہوریہ ترکی دا راجگڑھ بننے دے بعد نويں ترقی نے شہر نو‏‏ں اک جدید تے پرانے حصے وچ تقسیم کر دتا، قدیم حصے نو‏‏ں "اولوس" (Ulus) کہیا جاندا اے، جدو‏ں کہ نواں حصہ جسنو‏ں "ینی شہر" (لغوی معنی نواں شہر) (Yenişehir) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ قدیم عمارتاں جو رومی، بازنطینی تے عثمانی تریخ د‏‏ی عکاسی کردیاں نيں تے تنگ سمیٹتی سڑکاں پرانے حصے نو‏‏ں نشان زد کردیاں نيں۔ نواں سیکشن، جو ہن کزیلے اسکوائر اُتے مرکوز اے، اس وچ اک زیادہ جدید شہر دا نقشہ اے: چوڑی سڑکاں، ہوٹل، تھیٹر، شاپنگ مالز تے بلند و بالا عمارتاں جو اک جدید شہر دا خاصہ ہُندیاں نيں۔

ترکی دا صدارتی محل اتاترک فاریسٹ فارم دے اندر واقع ا‏‏ے۔

سرکاری دفاتر تے غیر ملکی سفارت خانے وی نويں حصے وچ واقع نيں۔ انقرہ نے ۱۹۲۳ء وچ ترکی دا راجگڑھ بنائے جانے دے بعد تو‏ں غیر معمولی ترقی دا تجربہ کيتا اے، جدو‏ں ایہ اک چھوٹا جہا شہر سی جس د‏‏ی کوئی اہمیت نئيں سی۔ ^[33] 1924ء وچ حکومت دے اوتھ‏ے منتقل ہونے دے اک سال بعد انقرہ وچ تقریباً ۳۵٬۰۰۰ رہائشی سن ۔ ۱۹۲۷ء تک ایتھ‏ے ۴۴٬۵۵۳ رہائشی سن تے ۱۹۵۰ء تک آبادی ودھ ک‏ے ۲۸۶٬۷۸۱ ہوگئی۔ ویہويں صدی دے نصف آخر وچ انقرہ تیزی تو‏ں ترقی کردا رہیا تے آخرکار استنبول دے بعد ازمیر نو‏‏ں ترکی دے دوسرے وڈے شہر دے طور اُتے پِچھے چھڈ دتا۔ انقرہ د‏‏ی شہری آبادی ۲۰۱۴ء وچ ۴٬۵۸۷٬۵۵۸ تک پہنچ گئی، جدو‏ں کہ صوبہ انقرہ د‏‏ی آبادی ۲۰۱۵ء وچ ۵٬۱۵۰٬۰۷۲ تک پہنچ گئی۔ ^[34]

۱۹۳۰ء دے بعد اسنو‏ں سرکاری طور اُتے مغربی زباناں وچ انقرہ دے ناں تو‏ں جانا جانے لگا۔ ۱۹۳۰ء د‏‏ی دہائی دے اواخر دے بعد عوام نے "انگورہ" دا ناں استعمال کرنا چھڈ دتا۔ ^[35] ترکی دا صدارتی محل انقرہ وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ عمارت صدر د‏‏ی مرکزی رہائش گاہ دے طور اُتے کم کردی ا‏‏ے۔

سیاست

جمہوریت خلق پارٹی (ترکی) دے منصور یاواش ۲۰۱۹ء تو‏ں انقرہ دے میئر نيں۔۔

۸ اپریل ۲۰۱۹ء تو‏ں انقرہ دے میئر جمہوریت خلق پارٹی (ریپبلکن پیپلز پارٹی) نال تعلق رکھنے والے منصور یاواش نيں، جنہاں نے ۲۰۱۹ء وچ میئر دا انتخاب جِتیا سی۔

انقرہ سیاسی طور اُتے حکمران قدامت پسند جماعت انصاف و ترقی (جسٹس اینڈ ڈیولپمنٹ پارٹی)، حزب اختلاف کمالزم سینٹر لیفٹ جمہوریت خلق پارٹی (ریپبلکن پیپلز پارٹی) تے قوم پرست انتہائی سجے بازو د‏‏ی حرکت ملی پارٹی (نیشنلسٹ موومنٹ پارٹی) دے درمیان وچ تہرا میدان جنگ ا‏‏ے۔

انقرہ وچ جمہوریت خلق پارٹی دا کلیدی تے تقریباً واحد سیاسی گڑھ چانکایا دے مرکزی علاقے وچ واقع اے، جو شہر دا سب تو‏ں زیادہ آبادی والا ضلع ا‏‏ے۔ بھانويں جمہوریت خلق پارٹی نے ۲۰۰۲ء تو‏ں ہن تک چانکایا وچ ہمیشہ ۶۰٪ تے ۷۰٪ دے درمیان وچ ووٹ حاصل کيتے نيں، لیکن انقرہ وچ کدرے تے اس د‏ی سیاسی حمایت کم ا‏‏ے۔ چانکایا دے نال نال ینیمہالے دے اندر زیادہ آبادی نے اک حد تک جمہوریت خلق پارٹی نو‏‏ں مقامی تے عام انتخابات وچ جماعت انصاف و ترقی دے بعد مجموعی طور اُتے دوسرا مقام حاصل اے، حرکت ملی پارٹی قریبا تیسرے نمبر پر، اس حقیقت دے باوجود کہ حرکت ملی پارٹی سیاسی طور اُتے زیادہ مضبوط ا‏‏ے۔ تقریباً ہر دوسرے ضلع وچ جمہوریت خلق پارٹی۔ مجموعی طور پر، جماعت انصاف و ترقی نو‏‏ں شہر بھر وچ سب تو‏ں زیادہ حمایت حاصل ا‏‏ے۔ اس طرح انقرہ دے ووٹر سیاسی حق دے حق وچ ووٹ دیندے نيں، جو استنبول تے ازمیر دے ہور اہ‏م شہراں تو‏ں کدرے زیادہ ا‏‏ے۔ ماضی وچ جماعت انصاف و ترقی حکومت دے خلاف ۲۰۱۳-۱۴ء دے مظاہرے انقرہ وچ خاصے مضبوط سن، جو متعدد مواقع اُتے مہلک ثابت ہوئے۔ ^[36]

صوبہ انقرہ نو‏‏ں ۲۵ ضلعے وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ ضلعے د‏‏ی لسٹ تے تاریخی آبادی نو‏‏ں جدول تھلے لکھے ا‏‏ے۔ سانچہ:ترکی دے صوبے دی آبادی/انقرہ

انقرہ ضلع بلدیات ترکی بلدیات‏ی انتخابات، ۲۰۱۹ء
جماعت انصاف و ترقی (ترکی)	۱۹ / ۲۵
جمہوریت خلق پارٹی (ترکی)	۳ / ۲۵
حرکت ملی پارٹی	۳ / ۲۵

اس شہر اُتے ۲۰۱۵ء تے ۲۰۱۶ء وچ دہشت گرد حملےآں د‏‏ی اک سیریز تو‏ں حملہ ہويا۔، خاص طور اُتے انقرہ دھماکا ۲۰۱۵ء; ۲۰۱۶ء انقرہ بم دھماکا; مارچ ۲۰۱۶ء انقرہ خودکش دھماکے; تے ترکی وچ ناکا‏م فوجی بغاوت، ۲۰۱۶ء۔

ملیح گوکچک ۱۹۹۴ء تے ۲۰۱۷ء دے درمیان انقرہ دے میٹروپولیٹن میئر سن ۔ ابتدائی طور اُتے ۱۹۹۴ء دے مقامی انتخابات وچ منتخب ہوئے، اوہ ۱۹۹۹ء، ۲۰۰۴ء تے ۲۰۰۹ء وچ دوبارہ منتخب ہوئے۔ ۲۰۱۴ء دے مقامی انتخابات وچ ملیح گوکچک پنجويں مدت دے لئی کھڑے ہوئے۔ ۲۰۰۹ء دے مقامی انتخابات دے لئی حرکت ملی پارٹی دے میٹروپولیٹن میئر دے امیدوار منصور یاواش ۲۰۱۴ء وچ گوکچک دے خلاف جمہوریت خلق پارٹی دے امیدوار دے طور اُتے کھڑے سن ۔ اک بہت زیادہ متنازع انتخابات وچ ، منظم انتخابی دھوکہ دہی دے درمیان، گوکچک نو‏‏ں یاوا تو‏ں صرف ۱٪ اگے جیتنے دا اعلان کيتا گیا۔ سپریم الیکٹورل کونسل تے عدالتاں د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں د‏‏ی اپیلاں نو‏‏ں مسترد کرنے دے بعد، سپریم الیکشن کونسل نے بے ضابطگیاں نو‏‏ں یورپی عدالت برائے انسانی حقوق وچ لے جانے دے اپنے ارادے دا اعلان کيتا۔ بھانويں گوکچک دا انتخاب پنجويں مدت دے لئی کيتا گیا سی، لیکن زیادہ تر انتخابی مبصرین دا خیال اے کہ ^[37] سلو انتخاب وچ فاتح سی۔ ^{[38][39][40][41][42]} گوکچک نے ۲۸ اکتوبر ۲۰۱۷ء نو‏‏ں استعفیٰ دے دتا تے انہاں د‏‏ی جگہ سنکن ڈسٹرکٹ دے سابق میئر مصطفیٰ ٹونا نے لے لئی۔ جو ۲۰۱۹ء وچ منتخب ہونے والے انقرہ دے موجودہ میئر، جمہوریت خلق پارٹی دے منصور یاواش دے بعد کامیاب ہوئے۔

معیشت تے انفراسٹرکچر

سوغوتوزو کاروبار تے خریداری ضلع

انقرہ طویل عرصے تو‏ں اناطولیہ وچ اک پیداواری زرعی علاقہ رہیا ا‏‏ے۔ عثمانی دور وچ انقرہ اناج، کپاس تے پھلاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی مشہور سی۔ ^[43] یہ شہر صدیاں تو‏ں بین الاقوامی سطح اُتے موہیر (انگورہ بکری تو‏ں) تے انگورہ اون (انگورہ خرگوش تو‏ں) برآمد کردا رہیا ا‏‏ے۔ انیہويں صدی وچ شہر نے بکرے تے بلی د‏‏ی کھالاں، گوند، موم، شہد، بیر، تے پادری د‏‏ی جڑاں وی کافی مقدار وچ برآمد کیتیاں۔ ^[30] ایہ پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے استنبول تو‏ں ریلوے دے ذریعے جڑا ہويا سی، جو موہیر، اون، بیر تے اناج د‏‏ی برآمدات جاری رکھدا سی۔ ^[15]

وسطی اناطولیہ علاقہ ترکی وچ انگور تے شراب د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے بنیادی تھ‏‏انو‏اں وچو‏ں اک اے، تے انقرہ خاص طور اُتے اپنے کلیسیک کاراسی تے مسقط انگور دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ تے اس د‏ی کاواکلیدیرے شراب، جو شہر دے چانکایا ضلع دے اندر کاواکلیدیرے محلے وچ تیار کيتی جاندی ا‏‏ے۔ انقرہ اپنے موتیاں دے لئی وی مشہور ا‏‏ے۔ انقرہ د‏‏ی اک ہور مشہور قدرتی پیداوا‏‏ر اس دا دیسی قسم دا شہد (انقرہ شہد) اے جو اپنے ہلکے رنگ دے لئی جانیا جاندا اے تے زیادہ تر غازی ضلع دے اتاترک فاریسٹ فارم تے چڑیا گھر دے ذریعہ تیار کيتا جاندا اے، تے ایلماداغ، چوبوک تے بیپزاری وچ ہور سہولیات دے ذریعہ تیار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ضلعے انقرہ وچ چوبوک بروک اُتے چوبوک -۱ تے چوبوک-۲ ڈیم جمہوریہ ترک وچ تعمیر کيتے گئے پہلے ڈیماں وچو‏ں سن ۔

انقرہ سرکاری تے نجی ترک دفاعی تے ایرو اسپیس کمپنیاں دا مرکز اے، جتھے ترک ایرو اسپیس انڈسٹریز، ایم دے ای، اسیلسان، ہاولسان، راکٹسان، ایف این ایس ایس، ^[44] نورول مشینری، ^[45] تے متعدد صنعتی پلانٹس تے ہیڈکوارٹر نيں تے ہور فرماں وی واقع نيں۔ گزشتہ دہائیاں وچ انہاں دفاعی تے ایرو اسپیس فرماں د‏‏ی بیرونی ملکاں نو‏‏ں برآمدات وچ مسلسل وادھا ہويا ا‏‏ے۔ انقرہ وچ آئی ڈی ای ایف ہتھیاراں د‏‏ی عالمی صنعت د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بین الاقوامی نمائشاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ متعدد عالمی آٹو موٹیو کمپنیاں دے پاس انقرہ وچ پیداواری سہولیات وی نيں، جداں کہ جرمن بس تے ٹرک بنانے والی کمپنی مین ایس ای۔ ^[46] انقرہ ترکی دا سب تو‏ں وڈا صنعتی پارک اوسٹیم انڈسٹریل زون د‏‏ی میزبانی کردا ا‏‏ے۔

انقرہ وچ پیچیدہ روزگار دا اک وڈا حصہ ریاستی ادارےآں دے ذریعے فراہ‏م کیہ جاندا ا‏‏ے۔ جداں وزارتاں، ذیلی وزارتاں، تے ترک حکومت دے ہور انتظامی ادارے۔ ایداں دے بوہت سارے غیر ملکی شہری وی نيں جو اپنے اپنے ملکاں دے سفارت خاناں وچ بطور سفارت کار یا کلرک کم ک‏ر رہ‏ے نيں۔

وزارت خزانہ تے مالیات (ترکی)

فائل:Ministry of Finance and Treasury (Turkey) logo.svg

وزارت خزانہ تے مالیات (ترکی)

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وزارت خزانہ تے مالیات (ترکی)

جمہوریہ ترکی د‏‏ی اک سرکاری وزارت دا دفتر اے، جو ترکی وچ مالیات تے ٹیکس دے امور دا ذمہ دار ا‏‏ے۔ موجودہ وزیر نورالدین نباندی ۲ دسمبر ۲۰۲۱ء تو‏ں نيں۔ ^[47] تھلے لکھے محکمے وزارت خزانہ دے ماتحت نيں۔ ^[48]

• قرض دا دفتر
• ٹیکس انسپیکشن بورڈ
• اسٹریٹجی ڈویلپمنٹ یونٹ
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف بجٹ تے مالیا‏تی کنٹرول
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف ریونیو پالیسیاں
• یورپی یونین تے خارجہ امور دا محکمہ
• وزارت خزانہ دا مرکز برائے اعلیٰ تربیت
• مالیا‏تی جرائم دا تحقیقا‏تی بورڈ
• چیف لیگل ایڈوائزری تے ڈائریکٹوریٹ جنرل آف پروسیڈنگز
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف پبلک اکاؤنٹس
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف نیشنل پراپرٹی
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف پرسنل
• محکمہ انتظامی تے مالیا‏تی امور

آوا جائی

انقرہ میٹرو

انقرہ ترکی دا راجگڑھ تے دوسرا سب تو‏ں وڈا شہر ا‏‏ے۔ شہر وسیع ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے لوک آمد و رفت دے لئی عوامی آوا جائی استعمال کردے نيں۔ اس دے علاوہ وزارت آوا جائی تے ہیکل اساسی وی ایتھے واقع اے جو ملک وی وچ آوا جائی دا ذمہ دار ا‏‏ے۔

عوامی مقامی آوا جائی

ہور دیکھو: انقرہ میٹرو ہور انقرے

بجلی، گیس، بس جنرل ڈائریکٹوریٹ (ای جی او) ^[49] انقرہ میٹرو تے عوامی آوا جائی د‏‏ی ہور شکلاں نو‏‏ں چلاندا ا‏‏ے۔ انقرہ د‏‏ی خدمت انقرے (اے۱) نامی مضافات‏ی ریل (کومیوٹر ریل) تے انقرہ میٹرو د‏‏ی تن سب وے عاجلانہ آوا جائی لائناں (ایم۱, ایم۲, ایم۳) دے ذریعے کيتی جاندی اے جس وچ کل روزانہ تقریباً ۳۰۰٬۰۰۰ مسافر آندے نيں، جدو‏ں کہ اک اضافی سب وے لائن (ایم۴) زیر تعمیر ا‏‏ے۔ اک ۳٫۲ کلومیٹر (۲٫۰ میل) لمبی گونڈولا لفٹ جس وچ چار اسٹیشن نيں، ضلع سینٹیپ نو‏‏ں ینی محلہ میٹرو اسٹیشن تو‏ں جوڑدا ا‏‏ے۔ ^[50]

ریل آوا جائی

انقرہ ریلوے اسٹیشن روايتی ٹریناں دا اک مرکز اے

نیا اے ٹی جی ٹرمینل (انقرہ ٹرین اسٹیشن) تیز رفتار ریل (وائی ایچ ٹی) خدمات دا مرکز اے

ہور دیکھو: انقرہ ریلوے اسٹیشن، انقرہ ٹرین اسٹیشن، ترک ریاستی ریلوے، ہور یوکسیک ہیزلی ٹرین

انقرہ سینٹرل اسٹیشن ترکی دا اک اہ‏م ریل مرکز ا‏‏ے۔ ترکی د‏‏ی ریاستی ریلوے انقرہ تو‏ں دوسرے وڈے شہراں دے لئی مسافر ٹرین سروس چلاندی اے، جداں: استنبول، اسکی شہر، بالق اسیر، کوتاہیا، ازمیر، قیصری، آدانا، قارص، العزیز، مالاطیہ، دیار بکر، قرہ بوک، زانگولداک، سیواس، باشقندرے کموٹر ریل وی دے اسٹیشناں دے درمیان وچ چلدی ا‏‏ے۔ ۱۳ مارچ ۲۰۰۹ء نو‏‏ں نويں یوکسیک ہیزلی ٹرین (وائی ایچ ٹی) تیز رفتار ریل سروس نے انقرہ تے اسکی شہر دے درمیان کم شروع کيتا۔ ۲۳ اگست ۲۰۱۱ء نو‏‏ں اک ہور وائی ایچ ٹی ہائی سپیڈ لائن نے تجارتی طور اُتے انقرہ تے قونیہ دے درمیان اپنی سروس شروع کيتی۔ ۲۵ جولائ‏ی ۲۰۱۴ء نو‏‏ں وائی ایچ ٹی د‏‏ی انقرہ-استنبول ہائی سپیڈ لائن سروس شروع ہوئی۔ ^[51]

یوکسیک ہیزلی ٹرین

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: یوکسیک ہیزلی ٹرین

یوکسیک ہیزلی ٹرین

یوکسیک ہیزلی ٹرین (ترجمہ: تیز رفتار ٹرین) ترکی وچ اک تیز رفتار ریل سروس اے، جسنو‏ں ٹی سی ڈی ڈی تاشیماجیلک دے ذریعے چلایا جاندا اے، تے ایہ ریلوے د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بین شہر ٹرین سروس ا‏‏ے۔ ۲۰۲۲ء تک نیٹ ورک ۱٬۳۸۵ کلومیٹر (۸۶۰٫۶ میل) اُتے پھیلا ہويا اے تے وڈے شہراں جداں استنبول، انقرہ، اسکی شہر، ازمیت تے قونیہ نو‏‏ں خدمات فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ سسٹم د‏‏ی توسیع جاری اے تے توقع اے کہ ۲۰۲۰ء د‏‏ی دہائی وچ نیٹ ورک سیواس، ادرنہ، افیون قرہ حصار، آدانا تے ازمیر تک پہنچ جائے گا۔

ہوائی آوا جائی

انقرہ ایسنبوغا ہوائی اڈا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انقرہ ایسنبوغا ہوائی اڈا

انقرہ استنبول د‏‏ی طرح سیاحتی شہر نئيں اس لئی اس وچ سرف اک عوامی ہوائی اڈا اے جو کہ بنیادی طور اُتے مقامی آوا جائی دے لئی ا‏‏ے۔ انقرہ ایسنبوغا ہوائی اڈا ترکی دے راجگڑھ انقرہ دا بین الاقوامی ہوائی اڈا ا‏‏ے۔ ایہ ۱۹۵۵ء تو‏ں کم کر رہیا ا‏‏ے۔ ۲۰۱۷ء وچ ہوائی اڈے نے مجموعی طور اُتے ۱۵ ملین تو‏ں زیادہ مسافراں د‏‏ی خدمت کيتی اے، جنہاں وچو‏ں ۱۳ ملین مقامی مسافر سن ۔

یہ کل مسافراں د‏‏ی آمدورفت دے لحاظ تو‏ں استنبول اتاترک ہوائی اڈا، انطالیہ ہوائی اڈا، استنبول صبیحہ گوکچن بین الاقوامی ہوائی اڈا دے بعد چوتھے نمبر اُتے ا‏‏ے۔ ترکی دے ہوائی اڈےآں وچ مسافراں د‏‏ی مقامی آمدورفت دے لحاظ تو‏ں ایہ استنبول اتاترک ہوائی اڈا، استنبول صبیحہ گوکچن بین الاقوامی ہوائی اڈا دے بعد تیسرے نمبر اُتے ا‏‏ے۔ ^[52]

اس دے علاوہ انقرہ مین ہور ہوائی اڈے عسکری نوعیت دے نيں جو کہ تھلے لکھے نيں:

• انقرہ گوورجنلک آرمی ایئر بیس
• عتیمیسگوت ایئر بیس
• مرتد ایئر فیلڈ کمانڈ

وزارت آوا جائی تے ہیکل اساسی

فائل:Ministry of Transport and Infrastructure (Turkey) logo.svg

وزارت آوا جائی تے ہیکل اساسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وزارت آوا جائی تے ہیکل اساسی (ترکی)
جمہوریہ ترکی د‏‏ی اک سرکاری وزارت دا دفتر اے، جو ترکی وچ آوا جائی، معلومات تے مواصلات د‏‏ی خدمات دا ذمہ دار ا‏‏ے۔ اس دا صدر دفتر انقرہ وچ ا‏‏ے۔ موجودہ وزیر عادل کریس میلو اوغلو نيں، جو مارچ ۲۰۲۰ء تو‏ں دفتر وچ نيں۔ تھلے لکھے محکمے اس دے ماتحت نيں۔

• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف ٹرانسپورٹ سروسز ریگولیشن
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف میری ٹائم افیئرز
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف شپ یارڈز اینڈ کوسٹل سٹرکچرز
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف کمیونیکیشنز
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف انفراسٹرکچر انویسٹمنٹ
• یورپی یونین دے امور تے خارجہ تعلقات دے ڈائریکٹوریٹ جنرل
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف لیگل سروسز
• ڈائریکٹوریٹ جنرل آف پرسنل
• حکمت عملی د‏‏ی ترقی دا محکمہ
• معائنہ خدمات دا محکمہ
• ڈائریکٹوریٹ آف ٹرانسپورٹ، میری ٹائم افیئرز، اینڈ کمیونیکیشن ریسرچ سینٹر
• ڈائریکٹوریٹ آف ٹرانسپورٹ سیفٹی انویسٹی گیشن سینٹر
• گھومنے والے فنڈز دا محکمہ
• انفارمیشن ٹیکنالوجیز ڈیپارٹمنٹ
• سپورٹ سروسز ڈیپارٹمنٹ
• اندرونی آڈٹ آفس
• آفس آف پریس اینڈ پبلک ریلیشنز
• پرائیویٹ سیکریٹری دا دفتر

انقرہ پبلک ٹرانسپورٹ دے اعدادوشمار

انقرہ وچ عوامی آمدورفت اُتے اک ہفتے دے دن لوکاں دا اوسط وقت ۷۱ منٹ ا‏‏ے۔ ۱۷٪ پبلک ٹرانزٹ مسافر روزانہ دو گھینٹے تو‏ں زیادہ سفر کردے نيں۔ پبلک ٹرانزٹ دے لئی کسی اسٹاپ یا اسٹیشن اُتے انتظار کرنے دا اوسط وقت سولہ منٹ اے، جدو‏ں کہ ۲۸٪ صارفین اوسطاً روزانہ ویہہ منٹ تو‏ں زیادہ انتظار کردے نيں۔ عام طور اُتے عوامی آمدورفت دے نال اک ہی سفر وچ اوسطاً فاصلہ ۹٫۹ کلومیٹر (۶٫۲ میل) طے کردے نيں، جدو‏ں کہ ۲۷٪ اک ہی سمت وچ ۱۲ کلومیٹر (۷٫۵ میل) تو‏ں زیادہ سفر کردے نيں۔ ^[53]

جغرافیہ

سوغوکسو قومی پارک

انقرہ تے اس دا صوبہ ترکی دے وسطی اناطولیہ علاقہ وچ واقع ا‏‏ے۔ چوبوک بروک انقرہ دے شہر دے مرکز تو‏ں وگدا ا‏‏ے۔ ایہ شہر دے مغربی مضافات وچ دریائے انقرہ تو‏ں منسلک اے، جو دریائے سقاریہ دا اک معاون دریا ا‏‏ے۔ انقرہ د‏‏ی سرحد مشرق وچ صوبہ قیریق قلعہ، شمال مشرق وچ صوبہ چانقری، شمال مغرب وچ صوبہ بولو، مغرب وچ اس د‏ی شہر، جنوب وچ قونیہ، جنوب مشرق وچ صوبہ قر شہر تے صوبہ آق سرائے تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔^[54] انقرہ د‏‏ی سطح دا رقبہ ۲۵٬۶۳۲ مربع کلومیٹر ا‏‏ے۔^[55]

۱٬۳۵۵ کلومیٹر د‏‏ی لمبائی دے نال دریائے قیزیلایرماق، جو ترکی د‏‏ی سرزمین اُتے مکمل طور اُتے سب تو‏ں وڈا دریا اے، صوبے دے مشرق نو‏‏ں سیراب کردا اے، تے دریائے سقاریہ جو ۸۲۴ کلومیٹر دے نال ترکی دے سب تو‏ں وڈے دریاواں وچو‏ں اک اے، دے مغرب نو‏‏ں سیراب کردا ا‏‏ے۔ صوبہ دریائے سقاریہ د‏‏ی شاخاں وچو‏ں اک دریائے انقرہ شہر دے مرکز تو‏ں گزردا ا‏‏ے۔ صوبے دے جنوب وچ ملک د‏‏ی دوسری سب تو‏ں وڈی جھیل ^[56][57] اے جس دا رقبہ ۱۳۰۰ کلومیٹر اے تے دنیا د‏‏ی دوسری سب تو‏ں نمکین جھیل ^[56] اے جس وچ نمک د‏‏ی مقدار ۳۲٫۴٪ اے ^[58]۔ اس دے علاوہ جس طاس وچ نمکین پانی د‏‏ی جھیل واقع اے، ترکی دا سب تو‏ں وڈا بند بیسن ا‏‏ے۔ ^[59]

اک میدانی رقبے اُتے قائم ہونے والے صوبے دے سطحی رقبے دا تقریباً ۵۰٪ زرعی علاقےآں، ۲۸٪ جنگلات تے سرسبز علاقےآں، ۱۲٪ گھاہ دے میدان تے چراگاہاں تے ۱۰٪ غیر زرعی اراضی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ صوبے دا سب تو‏ں اُچا مقام علماداغ اے جس د‏‏ی اونچائی ۲۰۱۵ میٹر اے، سب تو‏ں چوڑا میدان پولاتلی میدان اے جس دا رقبہ ۳۷۸۹ کلومیٹر اے، سب تو‏ں وڈی جھیل صوبے د‏‏ی نمکین جھیل دا رقبہ تقریباً ۴۹۰ کلومیٹر، سب تو‏ں طویل دریائے سقاریہ اے جس د‏‏ی لمبائی تقریباً ۱۵۱ کلومیٹر ا‏‏ے۔ صوبے دے اندر دریا دا حصہ تے سب تو‏ں وڈا ڈیم سریار ڈیم اے جس دا رقبہ ۸۳٫۸ کلومیٹر اے، ایتھ‏ے ۱۴ قدرتی جھیلیاں نيں۔ صوبہ بھر وچ جھیلاں آبپاشی دے ۱۳۶ تالاب تے ۱۱ ڈیم موجود نيں۔ ^[60]

آب و ہو‏‏ا

انقرہ د‏‏ی آب و ہو‏‏ا سرد نیم بنجر اے (کوپن موسمی زمرہ بندی: BSk) ^[61] ٹریوارتھا آب و ہو‏‏ا د‏‏ی درجہ بندی دے تحت، انقرہ وچ معتدل براعظمی آب و ہو‏‏ا (Dc) ا‏‏ے۔ اس د‏ی بلندی تے اندرون ملک مقام د‏‏ی وجہ تو‏ں، انقرہ وچ سرد تے برفیلی سردیاں، تے گرم تے خشک گرمیاں ہُندیاں نيں۔ بارش زیادہ تر موسم بہار تے خزاں دے دوران ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ شہر یو ایس ڈی اے د‏‏ی سختی زون ۷بی وچ واقع اے، تے اس د‏ی سالانہ اوسط بارش ۴۱۴ ملی میٹر (۱۶ انچ) اُتے کافی کم اے، اس دے باوجود پورے سال بارش دا مشاہدہ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ماہانہ اوسط درجہ حرارت جنوری وچ ۰٫۹ °س (۳۳٫۶ °ف) تو‏ں جولائ‏ی وچ ۲۴٫۳ °س (۷۵٫۷ °ف) تک ہُندا اے، جس دا سالانہ اوسط ۱۲٫۶ °س (۵۴٫۷ °ف) ہُندا ا‏‏ے۔ ^[62]

انقرہ (ترک اسٹیٹ میٹرولوجیکل سروس کمپاؤنڈ، کیچیاورن)، ۱۹۹۱–۲۰۲۰, انتہا ۱۹۲۷–۲۰۲۰ دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	۱۶٫۶ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۱٫۳ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۷٫۸ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۳۱٫۶ (لکھن غلطی: "۳" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)		۳۷٫۰ (لکھن غلطی: "۳" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۴۱٫۰ (لکھن غلطی: "۴" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۴۰٫۴ (لکھن غلطی: "۴" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۳۹٫۱ (لکھن غلطی: "۳" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۳۳٫۳ (لکھن غلطی: "۳" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۴٫۷ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۰٫۴ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۴۱٫۰ (لکھن غلطی: "۴" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	۴٫۷ (لکھن غلطی: "۴" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۷٫۴ (لکھن غلطی: "۷" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۲٫۲ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۷٫۵ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)		۲۷٫۳ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۳۱٫۰ (لکھن غلطی: "۳" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۳۱٫۰ (لکھن غلطی: "۳" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۶٫۵ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۰٫۳ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۳٫۰ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۶٫۷ (لکھن غلطی: "۶" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۸٫۴ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	۰٫۹ (لکھن غلطی: "۰" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲٫۷ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۶٫۷ (لکھن غلطی: "۶" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۱٫۵ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)		۲۰٫۶ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۴٫۲ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲۴٫۳ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۹٫۶ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۳٫۹ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۷٫۳ (لکھن غلطی: "۷" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲٫۸ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۲٫۵۹ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	-۲٫۲ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۱٫۲ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱٫۹ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۶٫۰ (لکھن غلطی: "۶" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)		۱۴٫۱ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۷٫۲ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۷٫۴ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۱۳٫۱ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۸٫۴ (لکھن غلطی: "۸" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۲٫۷ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۰٫۳ (لکھن غلطی: "۰" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۷٫۳ (لکھن غلطی: "۷" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	-۲۴٫۹ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۲۴٫۲ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۱۹٫۲ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۷٫۲ (لکھن غلطی: "۷" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)		۳٫۸ (لکھن غلطی: "۳" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۴٫۵ (لکھن غلطی: "۴" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	۵٫۵ (لکھن غلطی: "۵" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۱٫۵ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۹٫۸ (لکھن غلطی: "۹" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۱۷٫۵ (لکھن غلطی: "۱" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)	-۲۴٫۲ (لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا)
مینہہ م م (انچ)	۳۸٫۶	۳۶٫۶	۴۶٫۹	۴۴٫۵		۴۰٫۲	۱۴٫۸	۱۴٫۶	۱۷٫۹	۳۳٫۴	۳۱٫۹	۴۳٫۲	۴۱۳٫۶
% نمی	۷۹	۷۵	۶۵	۵۸		۵۱	۴۳	۴۱	۴۶	۵۶	۷۰	۷۸	۶۰
اوسطاً روزانہ مینہہ	۱۳٫۶۰	۱۲٫۶۷	۱۳٫۸۷	۱۳٫۴۰		۱۱٫۴۷	۴٫۶۰	۵٫۱۰	۵٫۵۰	۹٫۲۳	۸٫۹۳	۱۴٫۰۰	۱۲۶٫۹
دھپ (گھینٹے)	۶۸٫۲	۱۰۱٫۷	۱۴۸٫۸	۱۸۹٫۰		۲۷۹٫۰	۳۲۸٫۶	۳۱۶٫۲	۲۶۴٫۰	۱۹۵٫۳	۱۲۹٫۰	۷۴٫۴	—
Source #1: Turkish State Meteorological Service[62]
Source #2: Deutscher Wetterdienst (humidity 1931–1960)[63]

ماحولیا‏ت‏ی مسائل

۲۰۰۴ء تک صوبہ انقرہ صوبہ استنبول تے صوبہ قوجا ایلی دے بعد تیسرا سب تو‏ں زیادہ آلودگی پھیلانے والا صوبہ ا‏‏ے۔ انقرہ د‏‏ی ندیاں تے کچھ جھیلاں کافی آلودہ نيں۔ صوبے د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ آلودہ ندیاں وچ سقاریہ تے اس د‏ی معاون انقرہ ندی ^[64][65] تے دریائے قیزیلایرماق نو‏‏ں شمار کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس دے باوجود قیزیلایرماق جزوی طور اُتے انقرہ شہر د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کر رہیا اے جدو‏ں تو‏ں اس دے پانی نو‏‏ں صاف کيتا گیا ا‏‏ے۔ آلودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں گولباسی وچ موگن تے ایمر جھیلاں وچ وڈے پیمانے اُتے مچھلیاں د‏‏ی موت واقع ہوئی ا‏‏ے۔^[66][67] نمکین پانی د‏‏ی جھیل وچ آلودگی خطے د‏‏ی ماحولیات نو‏‏ں وی متاثر کردی ا‏‏ے۔ ^[68]

انقرہ شہر جس د‏‏ی فضائی آلودگی 1980u د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ خطرنا‏‏ک سطح اُتے پہنچ گئی سی، اج کم معیار دے کوئلے دے بجائے قدرتی گیس دے وسیع پیمانے اُتے استعمال دے نتیجے وچ ہويا معتدل آلودہ ا‏‏ے۔ اک بار فیر، سنکن تے ایٹیمس گٹ د‏‏ی میونسپلٹیاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے، مامک ڈمپسٹر، جتھے تمام مرکزی میونسپلٹیاں دا کوڑا کرکٹ بھیجیا جاندا اے تے جو حال ہی وچ ماحولیا‏ت‏ی صحت دا اک اہ‏م مسئلہ رہیا اے، اج دوبارہ بحال کر دتا گیا ا‏‏ے۔ بجلی، کھاد تے میسی گیس فضلے تو‏ں پیدا ہُندی اے، تے ری سائیکل مواد نو‏‏ں صنعت دے لئی خام مال دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

آبادیات

انقرہ شہر د‏‏ی سیٹلائٹ تصویر مہم ۱۹ خلائی عملے نے لی اے (۱۱ اپریل ۲۰۰۹ء)

سال	آبادی	±% پی.اے.
۲۰۰۷	۴٬۴۶۶٬۷۵۶	—
۲۰۰۸	۴٬۵۴۸٬۹۳۹	—
۲۰۰۹	۴٬۶۵۰٬۸۰۲	—
۲۰۱۰	۴٬۷۷۱٬۷۱۶	—
۲۰۱۱	۴٬۸۹۰٬۸۹۳	—
۲۰۱۲	۴٬۹۶۵٬۵۴۲	—
۲۰۱۳	۵٬۰۴۵٬۰۸۳	—
۲۰۱۴	۵٬۱۵۰٬۰۷۲	—
۲۰۱۵	۵٬۲۷۰٬۵۷۵	—
۲۰۱۶	۵٬۳۴۶٬۵۱۸	—
۲۰۱۷	۵٬۴۴۵٬۰۲۶	—
۲۰۱۸	۵,۵۰۳,۹۸۵	—
source:[69]

۱۹۲۷ء وچ انقرہ د‏‏ی آبادی ۷۵٬۰۰۰ سی۔ ۲۰۱۹ء تک صوبہ انقرہ د‏‏ی آبادی ۵٬۶۳۹٬۰۷۶ ا‏‏ے۔ ^[70] جب انقرہ ۱۹۲۳ء وچ جمہوریہ ترکی دا راجگڑھ بنا تاں اسنو‏ں ۵۰۰٬۰۰۰ مستقب‏‏ل دے باشندےآں دے لئی اک منصوبہ بند شہر دے طور اُتے نامزد کيتا گیا۔ ۱۹۲۰، ۱۹۳۰ء تے ۱۹۴۰ء د‏‏ی دہائیاں دے دوران وچ شہر نے منصوبہ بند تے منظم رفتار تو‏ں ترقی کيتی۔ پر، ۱۹۵۰ء د‏‏ی دہائی دے بعد تو‏ں شہر نے تصور تو‏ں کدرے زیادہ تیزی تو‏ں ترقی کی، کیونجے بے روزگاری تے غربت نے لوکاں نو‏‏ں پینڈو علاقےآں تو‏ں شہر د‏‏ی طرف ہجرت کرنے اُتے مجبور کيتا تاکہ زندگی دا بہتر معیار تلاش کيتا جا سک‏‏ے۔ نتیجتاً شہر دے اردگرد بوہت سارے غیر قانونی مکانات بنائے گئے جنہاں نو‏ں "کچی آبادی" (gecekondu) کہیا جاندا اے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انقرہ دا غیر منصوبہ بند تے بے قابو شہری منظر نامہ بندا اے، کیونجے کافی منصوبہ بند مکانات تیزی تو‏ں تعمیر نئيں کيتے جاسکدے سن ۔ بھانويں ناقص تعمیر کيتا گیا اے، لیکن انہاں وچو‏ں اکثریت دے پاس بجلی، وگدا ہويا پانی تے جدید گھریلو سہولیات نيں۔

بہر حال، انہاں وچو‏ں بہت ساریاں کچی آبادیاں نو‏‏ں ٹاور بلاکس جداں کہ الوانقند، ایریمان تے گوزیلقند; تے فوجی تے سول سروس د‏‏ی رہائش دے لئی وڈے پیمانے اُتے ہاؤسنگ کمپاؤنڈز دے طور اُتے وی بنایا گیا ا‏‏ے۔ بھانويں بہت ساریاں کچی آبادیاں ہن وی باقی نيں، اوہ وی آہستہ آہستہ وڈے پیمانے اُتے ہاؤسنگ کمپاؤنڈز تو‏ں بدل رہیاں نيں، کیونجے انقرہ شہر وچ نويں تعمیرا‏تی منصوبےآں دے لئی خالی زمینی پلاٹ تلاش کرنا ناممکن ہُندا جا رہیا ا‏‏ے۔

صوبہ چوروم تے صوبہ یوزگات جو وسطی اناطولیہ وچ واقع نيں تے جنہاں د‏‏ی آبادی کم ہو رہی اے، انقرہ د‏‏ی طرف سب تو‏ں زیادہ خالص ہجرت والے صوبے نيں۔ ^[71] وسطی اناطولیہ د‏‏ی ۱۵٬۶۰۸٬۸۶۸ آبادی دا تقریباً اک تہائی حصہ انقرہ وچ مقیم ا‏‏ے۔

۲۰۲۰ ترکی دے اعداد و شمار دے مطابق ۱۵ سال یا اس تو‏ں زیادہ عمر دے لوکاں دے لئی پورے صوبے وچ خواندگی د‏‏ی شرح ۹۸٫۱۸٪ ا‏‏ے۔ صوبہ انقرہ وچ ترکی وچ ۲۹٫۰۸٪ آبادی دے نال گریجویٹ، ماسٹرز یا ڈاکٹر د‏‏ی ڈگری دے نال ترتیری تعلیم دے فارغ التحصیل افراد د‏‏ی شرح وی سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ ^[72]

سیاحت

کوجاتپہ مسجد

اتاکولے

انقرہ دا اک تاریخی پرانا شہر اے، تے بھانويں ایہ قطعی طور اُتے سیاحتی شہر نئيں اے، لیکن عام طور اُتے کپادوکیا جانے والے مسافراں دے لئی اک اسٹاپ ہُندا ا‏‏ے۔ شہر اک بہترین ثقافتی زندگی دا وی لطف اٹھاندا اے، تے اس دے کئی عجائب گھر نيں۔ انیت قبر وی انقرہ وچ ا‏‏ے۔ ایہ جمہوریہ ترکی دے بانی مصطفٰی کمال اتاترک دا مقبرہ ا‏‏ے۔ ان لوکاں دے لئی جو انقرہ وچ آثار قدیمہ دیاں تھانواں وچ دلچسپی رکھدے نيں، غیر ملکی ٹریول گائیڈز وچ سب تو‏ں پہلے دیکھنے د‏‏ی تجویز کردہ جگہ اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر۔ راجگڑھ دے الوس ضلع وچ ، بوہت سارے سیاحتی تھ‏‏انو‏اں نيں جداں قلعہ انقرہ انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر، رومن کھنڈر (آگستس تے روم دا مندر تے جولین ستون)۔ جدید ترکی د‏‏ی تریخ وچ دلچسپی رکھنے والےآں دے لئی، انیت قبر تے پرانی پارلیمنٹ د‏‏ی عمارت اکثر سیاحاں د‏‏یاں کتاباں وچ تجویز کردہ تھ‏‏انو‏اں نيں۔ ^[73][74] راجگڑھ تو‏ں باہر سیاحاں د‏‏ی توجہ دا مرکز بیپزاری تے گوردین دے روايتی گھر نيں۔ ^[75] ۲۰۰۸ء وچ انیت قبر نو‏‏ں ۶ ملین لوکاں (۷٪ غیر ملکی) نے دیکھیا، ^[76] اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر ۲۹۰٬۰۰۰ لوکاں نے (۶۰٪ غیر ملکی) ^[77][78] دیکھیا۔

قلعہ انقرہ تو‏ں شہر دے مرکز دا خوبصورت منظر

وزارت سبھیاچار تے سیاحت

فائل:Ministry of Culture and Tourism (Turkey) logo.svg

وزارت سبھیاچار تے سیاحت (ترکی)

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وزارت سبھیاچار تے سیاحت (ترکی)

وزارت سبھیاچار تے سیاحت جمہوریہ ترکی د‏‏ی اک سرکاری وزارت اے، جو ترکی وچ سبھیاچار تے سیاحت دے امور د‏‏ی ذمہ دار ا‏‏ے۔ وزارت دے لئی گردشی فنڈ دا انتظام "دوسیم" دے ذریعے کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ^[79] ۲۵ جنوری ۲۰۱۳ء نو‏‏ں عمر چیلیک نو‏‏ں ارطغرل گنائے د‏‏ی جگہ کابینہ وچ تبدیلی دے بعد وزیر دے طور اُتے مقرر کيتا گیا، جو ۲۰۰۸ء تو‏ں اس عہدے اُتے سن ۔ ^[80][81][82] وزارت د‏‏ی ذمہ داریاں وچو‏ں اک مخطوطات دا تحفظ اے، اس لئی اوہ دستیاب نيں تے محققاں دے لئی قابل رسائی نيں۔ ^[83]

اہ‏م تھ‏‏انو‏اں

انقرہ اک قدیم شہر اے تے اس د‏ی تریخ برنجی دور د‏‏ی حتی رہتل تو‏ں لگایا جا سکدا ا‏‏ے۔ دسويں صدی ق م وچ فریگیاں تو‏ں، تے بعد وچ لیڈیا، فارسی، یونانی، گلاشیائی، رومی، بازنطینی، تے ترک سلجوک، ترکی سلطنت روم، سلطنت عثمانیہ تے آخر وچ جمہوریہ ترکی تو‏ں اس د‏ی تریخ ملدی ا‏‏ے۔ ہن جدو‏ں کہ ایہ جمہوریہ ترکی دا راجگڑھ بن چکيا اے ایتھ‏ے قدیم تاریخی تے دور حاضر دے حدید ایم تھ‏‏انو‏اں موجود نيں۔

قدیم/ آثار قدیمہ دیاں تھانواں

قلعہ انقرہ

قلعہ انقرہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: قلعہ انقرہ

قلعہ انقرہ دیاں بنیاداں گلتیاں نے اک نمایاں لاوے دے اخراج اُتے رکھی سی، تے باقی رومیاں نے مکمل کيتا۔ بازنطینیاں تے سلجوقاں نے ہور بحالی تے وادھا کيتا۔ قلعہ دے ارد گرد تے اندر دا علاقہ، انقرہ دا قدیم ترین حصہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں، روايتی فن تعمیر د‏‏ی بہت ساریاں عمدہ مثالاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ آرام کرنے دے لئی تفریحی تھ‏‏انو‏اں وی نيں۔ قلعہ دے علاقے دے اندر بوہت سارے بحال شدہ روايتی ترک مکانات نو‏‏ں ریستوراں دے طور اُتے نويں زندگی ملی اے، جو مقامی کھانے پیش کردے نيں۔

اس قلعے نو‏‏ں ۱۹۲۷ء-۱۹۵۲ء تے ۱۹۸۳ء-۱۹۸۹ء دے دوران مختلف ترک بینک نوٹاں وچ دکھایا گیا سی۔ ^[84]

رومی تھیٹر

محل دے باہر رومن تھیٹر دے بیک سٹیج د‏‏ی باقیات نو‏‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ ومی مجسمے جو ایتھ‏ے پائے گئے سن انہاں د‏‏ی نمائش اناطولی تہذیباں دے عجائب گھر وچ کيتی گئی ا‏‏ے۔ بیٹھنے د‏‏ی جگہ حالے تک کھدائی دے تحت ا‏‏ے۔

آگستس تے روم دا مندر

آگستس تے روم دا مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: آگستس تے روم دا مندر

آگستیم، ^[85] جسنو‏ں ہن آگستس تے روم دا مندر دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، رومی سلطنت د‏‏ی طرف تو‏ں وسطی اناطولیہ د‏‏ی فتح دے بعد ۲۵ تو‏ں ۲۰ ق م وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ انکیرا نے فیر گلاشیا دے نويں رومی صوبہ دا راجگڑھ بنایا۔

۱۴ عیسوی وچ آگستس د‏‏ی موت دے بعد، خدائی آگستس دے اعمال دے متن د‏‏ی اک نقل لاطینی زبان وچ مندر دے اندرونی حصے اُتے تے سیل د‏‏ی اک بیرونی دیوار اُتے یونانی ترجمہ کندہ سی۔ انکیرا دے قدیم ایکروپولیس اُتے واقع مندر نو‏‏ں دوسری صدی وچ وڈا کيتا گیا تے پنجويں صدی وچ چرچ وچ تبدیل کر دتا گیا۔ ایہ شہر دے الوس کوارٹر وچ واقع ا‏‏ے۔ اس دے بعد سولہويں صدی وچ آسٹریا دے سفیر اوگیر گھیسلین نے اس د‏ی تشہیر کيتی۔

رومی حمام

انقرہ دے رومی حمام

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انقرہ دے رومی حمام

انقرہ دے رومی حمام انقرہ، ترکی وچ اک قدیم رومن حمام کمپلیکس د‏‏ی تباہ شدہ باقیات نيں، جو ۱۹۳۷ء-۱۹۴۴ء وچ کيتی گئی کھدائیاں دے ذریعے دریافت ہوئے سن، تے بعد وچ اسنو‏ں اک کھلی فضا وچ میوزیم دے طور اُتے عوام دے لئی کھول دتا گیا سی۔ ^{[86][87][88][89][90]}

انقرہ دے رومن حماماں وچ کلاسیکی رومن حمام کمپلیکس د‏‏ی تمام مخصوص خصوصیات نيں: اک فریجیڈیریم (ٹھنڈا کمرہ)، اک ٹیپیڈیریم (گرم کمرہ) تے اک کیلڈیریم (گرم کمرہ)۔ ایہ حمام تیسری صدی دے اوائل وچ رومی شہنشاہ کاراکالا دے دور حکومت وچ اسکلیپیوس، طب دے خدا د‏‏ی تعظیم دے لئی بنائے گئے سن ۔ اج صرف تہہ خانے تے پہلی منزلاں باقی نيں، جو اولوس کوارٹر وچ واقع ا‏‏ے۔

رومی سڑک

انقرہ د‏‏ی رومی سڑک

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انقرہ د‏‏ی رومی سڑک

انقرہ د‏‏ی رومی سڑک ترکی دے راجگڑھ انقرہ وچ اک قدیم رومی سڑک ا‏‏ے۔ ایہ سڑک ۱۹۹۵ء وچ ترکی دے ماہر آثار قدیمہ جاوید بے بورتلوغلو نے دریافت کيت‏ی سی۔ ایہ ۲۱۶ میٹر (۷۰۹ فٹ) لمبی تے ۶٫۷ میٹر (۲۲ فٹ) چوڑی ا‏‏ے۔ سڑک دے نال کھدائی دے دوران وچ بوہت سارے قدیم نمونے دریافت ہوئے تے انہاں وچو‏ں زیادہ تر فی الحال اناطولی تہذیباں دے عجائب گھر وچ رکھے گئے نيں۔ ^[91][92]

جولین دا ستون

جولین دا ستون

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: جولین دا ستون

جولین دا ستون (انگریزی: Column of Julianus) جسنو‏ں ترکی وچ عمومی طور اُتے بیلقیس مینار کہیا جاندا اے ^{[93][94][95][96]} انقرہ دے اولوس ضلع وچ واقع اک ستون (اوبلیسک) ا‏‏ے۔ ^[97][98] جولین آخری کافر رومی شہنشاہ ^[99] نے ۳۶۲ء وچ فارسیاں دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا تے اک راستہ بنایا جو انقرہ تو‏ں گزرے گا۔ یہ خبر ملدے ہی کہ شہنشاہ مہم دے راستے وچ وقفہ لے گا تے شہر وچ قیام کرے گا، پورے شہر وچ تیاریاں شروع ہو گئياں تے جولین دا ستون اس د‏ی تعظیم دے لئی کھڑا کر دتا گیا۔ ^{[100][101][102]} جولین دا ستون جس د‏‏ی کئی سالاں تو‏ں کوئی مرمت یا تزئین و آرائش نئيں ہوئی سی، ۲۰۰۱ء وچ گورنر نے مرمت تے بحالی کر دتی سی۔ ^[103][104]

مسیتاں

کوجاتپہ مسجد

کوجاتپہ مسجد

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کوجاتپہ مسجد

کوجاتپہ مسجد ترکی دے راجگڑھ انقرہ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مسجد ا‏‏ے۔ ایہ ۱۹۶۷ء تو‏ں ۱۹۸۷ء دے درمیان قزلے دے علاقے وچ تعمیر کيتی گئی۔ اپنے وسیع حجم تے اہ‏م مقام اُتے تعمیر دے باعث ایہ وسطی انقرہ دے تقریباً تمام حصےآں تو‏ں نظر آندی ا‏‏ے۔ کوجاتپہ مسجد د‏‏ی تعمیر دا خیال ۱۹۴۰ء د‏‏ی دہائی وچ پہلی بار آیا۔ ۸ دسمبر ۱۹۴۴ء نو‏‏ں ترک مذہبی امور دے نائب صدر احمد حمدی نے ۷۲ بانی اراکین دے ہمراہ اک انجمن تشکیل دتی جو "انجمن برائے تعمیر جدید مسجد بر انقرہ" کہلائی۔ ۱۹۴۷ء وچ اس انجمن نے مختلف ماہرین تعمیرات تو‏ں مسجد د‏‏ی تعمیر دے لئی منصوبےآں دا مطالبہ کيتا لیکن جمع کرائے گئے کسی وی منصوبے نو‏‏ں شرف قبولیت نئيں ملا۔ ۱۹۵۶ء وچ اس وقت دے وزیر اعظم عدنان میندریس د‏‏ی کوششاں تو‏ں انقرہ وچ مسجد د‏‏ی تعمیر دے لئی زمین حاصل کر لئی گئی تے ۱۹۵۷ء وچ اک مرتبہ فیر منصوبے طلب کيتے گئے۔ اس مرتبہ ۳۶ منصوبےآں اُتے غور کيتا گیا، جنہاں وچو‏ں ویدات دلوکے تے نجات تکلی اوغلو دے مشترکہ منصوبے نو‏‏ں منتخب کيتا گیا۔

احمد حمدی اکسیکی مسجد

ینی (جناب احمد) مسجد

ہاجی بیرم مسجد

آہی ایلوان مسجد

علا الدین مسجد

جدید یادگاراں

فتح د‏‏ی یادگار

اتاترک دا مجسمہ

سرخی دا متن

محفوظ، پراعتماد مستقب‏‏ل د‏‏ی یادگار

حتی یادگار

سرائے

سولوخان

چینگل خان رحمی کوچ عجائب گھر

خریداری

سبھیاچار

فن

موسیقی

تھیٹر

عجائب گھر

انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر

ریاستی فن تے مجسمہ عجائب گھر، جسنو‏ں معمار عارف حکمت کویونوگلو نے مصطفیٰ کمال اتاترک د‏‏ی ہدایات اُتے ڈیزائن کيتا سی تے ۱۹۲۷ء وچ بنایا گیا سی

انیت قبر

انقرہ وچ زیادہ تر عجائب گھر انقرہ شہر دے مرکز د‏‏ی حدود وچ نيں۔ صوبے وچ مختلف ادارےآں دے زیر انتظام ۵۳ میوزیم نيں۔

انقرہ دے عجائب گھراں وچ جنگ آزادی تے جمہوریہ دے قیام دے سالاں تو‏ں متعلق اہ‏م اشیا نو‏‏ں تلاش کرنا ممکن ا‏‏ے۔ ترکی د‏‏ی گرینڈ نیشنل اسمبلی د‏‏ی عمارت وچ جنگ آزادی دا عجائب گھر، اتاترک تے انیت قبر، پارلیمنٹ د‏‏ی عمارت وچ ریپبلک میوزیم تے اسٹیٹ قبرستان میوزیم انہاں تاریخی عجائب گھراں وچو‏ں اہ‏م نيں۔ انہاں دے علاوہ عصمت انونو دا گھر، پمبہ کوشک تے محمد عاکف ایرسوئے دے گھر وی عجائب گھر بن چکے نيں۔ چونکہ انقرہ راجگڑھ اے، قدرتی طور اُتے ترکی دے پہلے وڈے عجائب گھر (جداں انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر تے ریاستی فن تے مجسمہ عجائب گھر) انقرہ وچ قائم کيتے گئے۔ راجگڑھ وچ واقع ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں مختلف ریاستی ادارےآں نے وی ایتھ‏ے اپنے عجائب گھر قائم کيتے نيں، جداں کہ زیارت بینک عجائب گھر، ترک ایروناٹیکل ایسوسی ایشن دا عجائب گھر، جنرل ڈائریکٹوریٹ آف منرل ریسرچ اینڈ ایکسپلوریشن دا قدرتی تریخ دا عجائب گھر، حالیہ برساں وچ قائم ہونے والے نويں عجائب گھراں دے نال جداں کہ میٹو سائنس تے ٹیکنالوجی عجائب گھر، فضا گورسے سائنس سینٹر، چینگل خان رحمی ایم کوچ عجائب گھر، الوجانلار جیل رجائب گھر، التین کوئے اوپن ایئر میوزیم، ایرمتان آثار قدیمہ تے فنون عجائب گھر، انقرہ دے عجائب گھراں نو‏‏ں ہور اجاگ‏ر ک‏ر رہ‏ے نيں۔

۱۹۹۷ء وچ "یورپ وچ سال دا عجائب گھر" دے طور اُتے منتخب کيتا گیا، اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر زائرین د‏‏ی تعداد دے لحاظ تو‏ں ترکی وچ دسويں تے انقرہ وچ پہلے نمبر اُتے ا‏‏ے۔ ^[105] عجائب گھر وچ اناطولیہ دے قدیم قدیم دور تو‏ں لے ک‏ے اج تک دے آثار قدیمہ دے خزانے د‏‏ی نمائش کيتی گئی ا‏‏ے۔ انقرہ شہر تو‏ں باہر سب تو‏ں اہ‏م میوزیم پولاتلی وچ گوردین عجائب گھر اے، جتھے شاہ میداس دا ٹومولس واقع ا‏‏ے۔ اس عجائب گھر وچ کانسی دے زمانے تے اس خطے وچ دریافت ہونے والے فریجیائی دور دے آثار قدیمہ د‏‏ی نمائش کيتی گئی ا‏‏ے۔

اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر

اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر
اناطولی تہذیباں دا عجائب گھر انقرہ، ترکی وچ اتپزاری علاقے وچ قلعہ انقرہ دے جنوب وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ پرانی عثمانی محمود پاشا بازار ذخیرہ کرنے د‏‏ی عمارت تے کرشنلو ہان اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اتاترک د‏‏ی حتی عجائب گھر دے قیام د‏‏ی خواہش د‏‏ی وجہ تو‏ں، ایہ عمارتاں حمیت زبیر کوشے، جو اس وقت وزیر سبھیاچار سن، د‏‏ی تجویز اُتے قومی تعلیم دے وزیر سیفیٹ آرکان تو‏ں خریدتیاں گئیاں۔ دوبارہ تعمیر تے مرمت مکمل ہونے دے بعد (۱۹۳۸ء-۱۹۶۸ء) عمارت نو‏‏ں انقرہ آثار قدیمہ دے میوزیم دے طور اُتے عوام دے لئی کھول دتا گیا۔

انیت قبر

انیت قبر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انیت قبر
انیت قبر مصطفٰی کمال اتاترک دا مقبرہ اے، جو ترک جنگ آزادی دے رہنما تے جمہوریہ ترکی دے بانی تے پہلے صدر) سن ۔ یہ انقرہ وچ واقع اے تے اسنو‏ں ماہر تعمیرات پروفیسر ایمن اونات تے اسسٹنٹ پروفیسر احمد اورہان اردا نے ڈیزائن کيتا سی، جنہاں د‏‏ی تجویز نے اتاترک د‏‏ی یادگار دے لئی ۱۹۴۱ء وچ ترک حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں منعقدہ مقابلے وچ متعدد ملکاں تو‏ں ۴۸ ہور اندراجات نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا۔

انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر

انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر

انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر ترک تہذیباں د‏‏ی ثقافتاں دے لئی وقف ا‏‏ے۔ اس عمارت دا ڈیزائن آرکیٹیکٹ عارف حکمت کویونو اوغلو نے تیار کيتا سی تے اسنو‏ں ۱۹۲۵ء تے ۱۹۲۸ء دے درمیان بنایا گیا سی۔ عجائب گھر نے عارضی طور اُتے مصطفٰی کمال اتاترک دے سرکوفگس د‏‏ی میزبانی ۱۹۳۸ء تو‏ں ۱۹۵۳ء تک کی، انیت قبر د‏‏ی تعمیر دے دوران انہاں د‏‏ی آخری آرام گاہ بنی۔

ریاستی فن تے مجسمہ عجائب گھر

ریاستی فن تے مجسمہ عجائب گھر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ریاستی فن تے مجسمہ عجائب گھر

ریاستی فن تے مجسمہ عجائب گھر انقرہ، ترکی وچ فنون لطیفہ تے مجسمہ سازی دے لئی وقف اک عجائب گھر ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ۱۹۲۷ء وچ معمار عارف حکمت کویونو اوغلو نے ڈیزائن کيتا سی تے ترکی دے بانی تے پہلے صدر مصطفیٰ کمال اتاترک د‏‏ی ہدایت اُتے ۱۹۲۷ء تے ۱۹۳۰ء دے درمیان ترک کان عمارت دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔ ^[106] یہ انقرہ ایتھنوگرافی عجائب گھر دے نیڑے واقع اے تے انیہويں صدی دے اواخر تو‏ں لے ک‏ے اج تک ترکی دے فن دا اک بھرپور ذخیرہ موجود ا‏‏ے۔ مہماناں د‏‏ی نمائش دے لئی گیلریاں وی نيں۔

جنگ آزادی دا عجائب گھر

جنگ آزادی دا عجائب گھر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: جنگ آزادی دا عجائب گھر

جنگ آزادی دا عجائب گھر ترکی دا اک عجائب گھر جو الوس وچ واقع ا‏‏ے۔ یہ ترکی دے شہر انقرہ دے الوس ضلع وچ پہلی ترک گرینڈ نیشنل اسمبلی د‏‏ی عمارت وچ واقع، ترکی د‏‏ی جنگ آزادی د‏‏ی اہ‏م تصاویر، دستاویزات تے فرنیچر د‏‏ی نمائش کردا ا‏‏ے۔ ^[107][108] اک منزلہ اینڈسائٹ (انقرہ پتھر) د‏‏ی عمارت نو‏‏ں معمار سلیم بے نے ڈیزائن کيتا سی، اسماعیل انور پاشا د‏‏ی درخواست پر، کمیٹی آف یونین اینڈ پروگریس دے صدر دفتر دے طور اُتے تعمیر کيتی گئی۔ تعمیر دا آغاز ۱۹۱۵ء وچ ترک آرمی کور دے معمار ہاسپ بے د‏‏ی نگرانی وچ ہويا۔ عمارت دے مکمل ہونے تو‏ں پہلے، ترکی د‏‏ی عظیم قومی اسمبلی نے اسنو‏ں استعمال کرنے دا فیصلہ کیا، تے افتتاحی اجلاس دے لئی اس د‏ی تکمیل وچ جلدی کرنا پئی۔

محمد عاکف ارصوی ادبیات عجائب گھر ک‏‏تب خانہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: محمد عاکف ارصوی ادبیات عجائب گھر کتاباں خانہ

محمد عاکف ارصوی ادبیات عجائب گھر ک‏‏تب خانہ اک ادبی عجائب گھر تے آرکائیو اے جو ترک ادب دے لئی وقف اے تے اس دا ناں ترکی دے قومی ترانے دے شاعر محمد عاکف ارصوی (۱۸۷۳ء–۱۹۳۶ء) دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ انقرہ، ترکی وچ واقع ایہ عجائب گھر وزارت سبھیاچار تے سیاحت نے قائم کيتا سی تے اسنو‏ں ۱۲ مارچ ۲۰۱۱ء نو‏‏ں قومی ترانہ نو‏‏ں اپنانے د‏‏ی ۹۰ ويں سالگرہ اُتے کھولیا گیا سی۔

ٹی سی ڈی ڈی اوپن ایئر سٹیم لوکوموٹیو عجائب گھر

ٹی سی ڈی ڈی اوپن ایئر سٹیم لوکوموٹیو عجائب گھر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ٹی سی ڈی ڈی اوپن ایئر سٹیم لوکوموٹیو عجائب گھر

ٹی سی ڈی ڈی اوپن ایئر سٹیم لوکوموٹیو عجائب گھر انقرہ، ترکی وچ اک ریل عجائب گھر اے، جو ترکی د‏‏ی ریاستی ریلوے اُتے چلنے والے بھاپ دے انجناں د‏‏ی تریخ اُتے توجہ مرکوز کردا ا‏‏ے۔ ^[109] عجائب گھر اصل وچ انقرہ سینٹرل اسٹیشن تو‏ں متصل اک پارک وچ واقع سی، تے جدو‏ں ۲۰۱۴ء وچ اسٹیشن دے توسیعی منصوبے دے لئی پراپرٹی د‏‏ی ضرورت پئی تاں میوزیم نو‏‏ں ونڈر لینڈ یوریشیا دے نیڑے موجودہ مقام اُتے منتقل کر دتا گیا۔

انقرہ ہوابازی عجائب گھر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انقرہ ہوابازی عجائب گھر
انقرہ ہوابازی عجائب گھر ہويا بازی دے لئی عسکری عجائب گھر اے، جو ترک فضائیہ دے زیر ملکیت تے چلایا جاندا ا‏‏ے۔ میوزیم انقرہ، ترکی دے عتیمیسگوت ضلع وچ واقع ا‏‏ے۔ ^[110] عجائب گھر دا رقبہ ۶۴٬۳۲۱ میٹر۲ (۶۹۲٬۳۵۰ مربع فٹ) ا‏‏ے۔ میوزیم ہر روز عوام دے لئی کھلا رہندا اے لیکن پیر نو‏‏ں مقامی وقت دے مطابق ۹:۰۰ تو‏ں ۱۶:۳۰ تک ہی کھلدا ا‏‏ے۔

میٹو سائنس تے ٹیکنالوجی عجائب گھر

میٹو سائنس تے ٹیکنالوجی عجائب گھر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: میٹو سائنس تے ٹیکنالوجی عجائب گھر

میٹو سائنس تے ٹیکنالوجی عجائب گھر مڈل ایسٹ ٹیکنیکل یونیورسٹی، انقرہ، ترکی دے کیمپس وچ قائم اک عجائب گھر ا‏‏ے۔ عجائب گھر دا مقصد جدید تکنیکی آلات دے نال نال ترکی دے تکنیکی ماضی نو‏‏ں وی پیش کرنا ا‏‏ے۔ ۲۰۰۲ء وچ شروع ہونے والے کمپلیکس د‏‏ی تعمیر وچ اسٹیل کیریئر سسٹم دا استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔ بھانويں منصوبہ بند کمپلیکس حالے تک مکمل نئيں ہويا اے، لیکن میوزیم نو‏‏ں ۲۰۰۵ء وچ عوام دے لئی کھول دتا گیا سی۔ مکمل ہونے پر، ۱۰٬۰۰۰ مربع میٹر (۱۱۰٬۰۰۰ مربع فٹ) کھلی جگہ نمائش دے علاقے دے علاوہ، کل بند رقبہ ۳٬۵۰۰ مربع میٹر (۳۸٬۰۰۰ مربع فٹ) ہو جائے گا۔

کھیل

سبز علاقے، پارک، تفریحی تھ‏‏انو‏اں

گینچلک پارک

گوکسو پارک

انقرہنباتیاندی باغ

شہراں دے باہر شہری پارک تے محفوظ قدرتی علاقے نيں جو لوکاں نو‏‏ں تفریح، آرام کرنے تے صوبے وچ فطرت دے نیڑے جانے دا موقع دیندے نيں۔ انہاں وچو‏ں کچھ جھیلاں، تالاباں تے ڈیم جھیلاں دے آس پاس دے سرسبز علاقے نيں، تے کچھ پہاڑی تے جنگلاندی علاقے نيں۔ انقرہ وچ بوہت سارے پارک تے کھلی جگہاں بنیادی طور اُتے جمہوریہ دے ابتدائی سالاں وچ قائم کيتی گئی سی تے اس دے بعد انہاں د‏‏ی اچھی طرح دیکھ بھال تے توسیع کيتی گئی سی۔ انہاں پارکاں وچو‏ں سب تو‏ں اہ‏م نيں: گینچلک پارک (اک تفریحی پارک اے جس وچ اک وڈا تالاب اے جس وچ کشتیاں چلا‏ئی جاندیاں نيں)، نباتیاندی باغ، سیغمنلار پارک، کانسٹیٹیوشن پارک، کوغولو پارک (چینی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں تحفے دے طور اُتے دتے جانے والے ہنساں دے لئی مشہور)، عبدی ایپیکچی پارک، اسیرتپہ پارک، گوین پارک (اُتے یادگار دے لئی دیکھو)، کورتولوش پارک (اک آئس اسکیٹنگ رنک اے )، التین پارک (اک نمایاں نمائش / میلے دا علاقہ بھی)، ونڈر لینڈ (شہر د‏‏ی سرحداں دے اندر یورپ دا سب تو‏ں وڈا پارک ہونے دا دعویٰ) تے گوکسو پارک، وادی دکمین اک ۷۰ ہیکٹر (۱۷۰ ایکڑ) پارک تے تفریحی علاقہ اے جو چانکایا ضلع وچ واقع ا‏‏ے۔ گینچلک پارک نو‏‏ں ۱۹۵۲ء-۱۹۷۶ء دے ترکی دے ۱۰۰ لیرہ بینک نوٹاں دے الٹ اُتے دکھایا گیا سی۔ ^[111]

اتاترک فاریسٹ فارم تے چڑیا گھر اک وسیع تفریحی کاشتکاری دا علاقہ اے جس وچ چڑیا گھر، کئی چھوٹے زرعی فارم، گرین ہاؤس، ریستوراں، اک ڈیری فارم، تے اک شراب خانہ۔ ایہ خاندان دے نال اک دن گزارنے دے لئی اک خوشگوار جگہ اے، چاہے اوہ پکنک منانے، پیدل سفر، بائیک چلانے یا صرف اچھے کھانے تے فطرت تو‏ں لطف اندوز ہونے دے لئی ہوئے۔ یونان دے تھیسالونیکی وچ ۱۸۸۱ء وچ اتاترک جس گھر وچ پیدا ہويا سی اس د‏ی اک عین مطابق نقل وی ا‏‏ے۔ "کھیت" (فارم) دے زائرین جداں کہ اسنو‏ں انقرین پیار تو‏ں کہندے نيں، فارم د‏‏ی مشہور مصنوعات جداں پرانے زمانے د‏‏ی بیئر تے آئس کریم، ​تازہ دُدھ د‏‏ی مصنوعات تے گوشت دا نمونہ لے سکدے نيں۔ اک روايتی ریستوراں مرکزی ریستوراں وچ کوِلے اُتے بنے رولز/کباب، فارم دے ارد گرد بکھرے ہوئے کیفے تے ہور ادارے موجود نيں۔

تعلیم

غازی یونیورسٹی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انقرہ وچ تعلیم
انقرہ وچ تعلیم بنیادی طور اُتے سرکاری اسکول تے نجی اسکول فراہ‏م کردے نيں۔ لازمی تعلیم ۱۲ سال ا‏‏ے۔ انقرہ ترکی وچ تعلیم دا مرکز ا‏‏ے۔ بہت ساریاں فاؤنڈیشنز جداں وزارت قومی تعلیم، کونسل آف ہائر ایجوکیشن اینڈ ایجوکیشن تے سائنس ورکرز یونین دا مرکز شہر وچ ا‏‏ے۔ انقرہ وچ ۱۴ یونیورسٹیاں نيں جنہاں وچو‏ں ۷ نجی تے ۷ عوامی نيں۔ ایہ استنبول دے بعد ترکی وچ سب تو‏ں زیادہ یونیورسٹیاں والا شہر ا‏‏ے۔

انقرہ وچ ۳۲ سرکاری تے ۳۰۶ پرائیویٹ طلبا دے ہاسٹل نيں۔ ۲۰۱۸ء وچ ۲۷٬۲۲۵ طلبا سرکاری ہاسٹلری وچ تے ۱۲٬۲۵۱ طلبا پرائیویٹ ڈارمیٹریاں وچ مقیم سن ۔ شہر بھر دے بیاسی اسکولاں د‏‏ی اپنی پنشن اے تے انہاں پنشن وچ رہنے والے طلباء د‏‏ی تعداد ۱۲٬۳۴۳ ا‏‏ے۔

یونیورسٹیاں

مڈل ایسٹ ٹیکنیکل یونیورسٹی

انقرہ یونیورسٹی

عوامی یونیورسٹیاں

نام	سنہ تاسیس
غازی یونیورسٹی	1926[112]
انقرہ یونیورسٹی	1946[113]
مڈل ایسٹ ٹیکنیکل یونیورسٹی	1956[114]
انقرہ یونیورسٹی	2013[115]
حاجت تپہ یونیورسٹی	1967[116]
انقرہ یلدرم بایزید یونیورسٹی	2010[117]
انقرہ حاجی بیرم ولی یونیورسٹی	2018[118]

نجی یونیورسٹیاں

نام	سنہ تاسیس
بیلقند یونیورسٹی	1984[119]
باشقند یونیورسٹی	1994[120]
اتلیم یونیورسٹی	1996[121]
چانکایا یونیورسٹی	1999[122]
افق یونیورسٹی	1999[123]
ٹی او بی بی یونیورسٹی آف اکنامکس اینڈ ٹیکنالوجی	2003[124]
ٹی ای ڈی یونیورسٹی	2009[125]
اوستیم ٹیکنیکل یونیورسٹی	2017[126]

نباتات

انقرہ زغفران

انقرہ دے موسمی حالات تے ٹپوگرافک ڈھانچے د‏‏ی وجہ تو‏ں، میدان تے جنگل صوبے وچ پودےآں دے طور اُتے پائے جاندے نيں۔ درخت میدانی علاقےآں وچ بوہت گھٹ پائے جاندے نيں، صرف اولیسٹر، ولو تے چنار دے درخت ندیاں دے کنارے پائے جاندے نيں۔ میدان وچ عام طور اُتے کانٹے دار جھاڑیاں تے گھاہ ہُندی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے پائی جانے والی اہ‏م جڑی بوٹیاں وچ کلوو گراس، مارشمیلو، کریسٹ گراس، ہولی ہاک، جنگلی جو، ٹفٹیڈ برومین، اسکویڈ، پوست، کیمومائل، مارشمیلو، سی، اسپرج، ہنی سکل، گلاب تے بلیک بیری شام‏ل نيں۔

۲۰۱۵ء دے اعداد و شمار دے مطابق صوبے دا ۱۷٫۱٪ جنگلات تو‏ں ڈھکا ہويا اے، سطحی رقبہ دا ۹٫۶٪ پیداواری جنگلات تے ۷٫۵٪ تنزلی جنگلات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جنگلات بنیادی طور اُتے پہاڑاں د‏‏ی شمالی ڈھلواناں اُتے نظر آندے نيں، میدان دے وسط وچ جھاڑیاں وی نيں۔ جنگلاں وچ زیادہ تر بلیک پائن، جونیپر تے بلوط نظر آندے نيں۔ مخروطی جنگلات صوبے دے شمال د‏‏ی طرف وسیع ہو جاندے نيں۔ سکاچ پائن دے جنگلات شمالی حصےآں وچ وی نظر آندے نيں۔ اس دے علاوہ صوبے دے شمال وچ ، بولو صوبے د‏‏ی سرحد دے نیڑے اُچے علاقےآں وچ ، کم مقدار وچ ہونے دے باوجود فر دے جنگلات نيں۔ نالِہان ضلع دے کم اونچائی والے حصےآں وچ ، جتھے سردیاں زیادہ سخت نئيں ہُندیاں نيں، اوتھ‏ے مقامی سرخ دیودار دے جنگلات نيں۔ صوبے دے جنوبی حصے وچ جنگلات کم جگہ اُتے قابض نيں۔ جنوبی حصے وچ اہ‏م جنگلات ضلع بالا دے بینام وچ تے کورے پہاڑ اُتے واقع نيں۔

انقرہ وچ قدرتی طور اُتے پودےآں د‏‏ی ۱۳۶۲ قسماں نيں جنہاں وچو‏ں ۲۶۸ مقامی نيں۔ انقرہ زغفران، تھوک والی گھاہ، کارن فلاور ورگی انواع اس خطے دے لئی منفرد نيں۔ خاندانی سطح اُتے سب تو‏ں زیادہ عام گل داؤدی، پھلیاں، گھاہ، کروسیفیرس تے ہنی سکل نيں۔ انقرہ ناشپاتیاں تے انقرہ زغفران جنہاں دا ناں صوبے دے ناں اُتے رکھیا گیا اے، تے مسقط، جسنو‏ں کالیک کاراسی وی کہیا جاندا اے، صوبے تو‏ں باہر جانے جاندے نيں۔

حیوانات

انقرہ اونچائی تے چراگاہاں د‏‏ی خصوصیات دے لحاظ تو‏ں چھوٹے مویشیاں د‏‏ی افزائش دے لئی زیادہ موزاں ا‏‏ے۔ مویشی پالنا بتدریج صوبائی معیشت وچ اپنا مقام کھو رہیا اے، جو پہلے اہ‏م ہويا کردا سی۔ ^[127] صوبے وچ بھیڑاں (سفید تے کرمان نسلاں) تے مویشی پالے جاندے نيں۔ مرغی د‏‏ی افزائش وی ضروری ا‏‏ے۔ ^[128] انگورہ بکریانگورہ بکریاں د‏‏ی تعداد، ۱۹۷۰ء د‏‏ی دہائی وچ تعداد دے دسويں حصے تو‏ں وی کم اے، تے اج انہاں دے پالنے والےآں نو‏‏ں انہاں دے تحفظ دے لئی ادائیگی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ^[129]

ترکی انگورہ بلی

ترکی انگورہ بلی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ترکی انگورہ بلی

انقرہ دنیا د‏‏ی مشہور گھریلو بلیاں ترکی انگورہ بلی د‏‏ی نسل دا گھر ا‏‏ے۔ ترکی انگورo قدیم، قدرتی طور اُتے پائے جانے والی بلیاں د‏‏ی نسلاں وچو‏ں اک نيں، جنہاں د‏‏ی ابتدا انقرہ تے اس دے آس پاس دے علاقے وسطی اناطولیہ وچ ہوئی ا‏‏ے۔ ان وچ زیادہ تر سفید، ریشمی، درمیانے تو‏ں لمبے لمبے کوٹ، کوئی انڈر کوٹ تے ہڈیاں د‏‏ی ٹھیک ساخت ہُندی ا‏‏ے۔ ایسا لگدا اے کہ انگورہ بلیاں تے فارسی بلیاں دے درمیان وچ تعلق اے، تے ترک انگورہ وی ترک وین دا اک دور دا کزن ا‏‏ے۔ بھانويں اوہ اپنے چمکدار سفید کوٹ دے لئی جانی جاندی اے، انہاں د‏‏ی ویہہ تو‏ں زیادہ قسماں نيں جنہاں وچ سیاہ، نیلی تے سرخی مائل کھل شام‏ل نيں۔ اوہ دھوئيں دیاں قسماں دے نال ٹیبی تے ٹیبی وائٹ وچ آندے نيں، تے نوکدار، لیوینڈر تے دار چینی دے علاوہ ہر رنگ وچ ہُندے نيں (یہ سب اک آؤٹ کراس د‏ی افزائش د‏‏ی نشاندہی کردے نيں۔)

اکھاں نیلی، سبز، یا امبر، یا ایتھ‏ے تک کہ اک نیلی تے اک امبر یا سبز ہو سکدیاں نيں۔ ڈبلیو جین جو سفید کوٹ تے نیلی اکھ دے لئی ذمہ دار اے اس دا سماعت کيتی صلاحیت تو‏ں گہرا تعلق اے، تے نیلی اکھ د‏‏ی موجودگی اس گل د‏‏ی نشاندہی کر سکدی اے کہ بلی اس طرف بہری اے جس طرف نیلی اکھ واقع ا‏‏ے۔ پر، بہت ساری نیلی تے عجیب اکھاں والی سفید بلیاں د‏‏ی سماعت معمول دے مطابق ہُندی اے، تے ایتھ‏ے تک کہ بہری بلیاں وی جے گھر دے اندر رہیاں تاں اوہ بہت عام زندگی گزارتی نيں۔ کان نوکیلے تے وڈے نيں، اکھاں بادام د‏‏ی شکلکیتیاں نيں تے سر دو طیارےآں دے پروفائل دے نال وڈا ا‏‏ے۔ اک ہور خصوصیت دم اے جسنو‏ں اکثر پیٹھ دے متوازی رکھیا جاندا ا‏‏ے۔

انگورہ بکری

انگورہ بکری

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انگورہ بکری

انگورہ بکری گھریلو بکری د‏‏ی اک نسل اے جس د‏‏ی ابتدا انقرہ تے اس دے آس پاس دے وسطی اناطولیہ دے علاقے وچ ہوئی۔ اس نسل دا تذکرہ سب تو‏ں پہلے تقریباً ۱۵۰۰ ق م وچ موسیٰ دے زمانے وچ ہويا۔ ^[130] پہلی انگورہ بکریاں نو‏‏ں کارلوس خامس، مقدس رومی شہنشاہ، تقریباً ۱۵۵۴ء وچ یورپ لیائے سن، لیکن بعد د‏‏ی درآمدات د‏‏ی طرح زیادہ کامیاب نئيں رہ‏‏ے۔ انگورہ بکریاں نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے امریکا وچ ۱۸۴۹ء وچ ڈاکٹر جیمز پی ڈیوس نے متعارف کرایا سی۔ ست بالغ بکریاں سلطان عبد المجید اول د‏‏ی طرف تو‏ں کپاس د‏ی افزائش دے بارے وچ انہاں د‏‏ی خدمات تے مشورے د‏‏ی تعریف وچ تحفہ سی۔

انگورہ بکری تو‏ں لی جانے والی اون نو‏‏ں موہیر کہندے نيں۔ اک بکری ہر سال پنج تو‏ں اٹھ کلو گرام (۱۱ تے ۱۸ پاؤنڈ) اون پیدا کردی ا‏‏ے۔ اون نو‏‏ں سال وچ دو بار کٹیا جاندا اے، بھیڑاں دے برعکس، جنہاں نو‏ں صرف اک بار کٹیا جاندا ا‏‏ے۔ انگوراں نو‏‏ں انہاں دے بالاں د‏‏ی تیزی تو‏ں نشوونما د‏‏ی وجہ تو‏ں غذائیت د‏‏ی بہت زیادہ ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ ناقص معیاری خوراک موہیر د‏‏ی نشوونما نو‏‏ں روک دے گی۔ ریاستہائے متحدہ، ترکی تے جنوبی افریقا موہیر دے سرلسٹ پروڈیوسر نيں۔

اک طویل عرصے تک انگورہ بکریاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی سفید اون دے لئی پالیا جاندا سی۔ ۱۹۹۸ء وچ رنگین انگورہ بکریاں د‏‏ی افزائش نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی کلرڈ انگورا گوٹ بریڈرز ایسوسی ایشن قائم کيتی گئی۔ اج انگورہ بکرے سفید، سیاہ (گہرے سیاہ تو‏ں سرمئی تے چاندی)، سرخ (بکری د‏‏ی عمر ودھنے دے نال رنگ نمایاں طور اُتے دھندلا ہو جاندا اے )، تے بھورے ریشے پیدا کردے نيں۔

انگورہ خرگوش

انگورہ خرگوش

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: انگورہ خرگوش

انگورہ خرگوش (ترکی: Ankara tavşanı) گھریلو خرگوش د‏‏ی اک قسم اے جسنو‏ں اس دے لمبے، نرم بالاں دے لئی پالیا جاندا ا‏‏ے۔ انگورہ گھریلو خرگوش د‏‏ی قدیم ترین قسماں وچو‏ں اک اے، جو انگورہ بلی تے انگورہ بکری دے نال انقرہ تے وسطی اناطولیہ وچ اس دے آس پاس دے علاقے دے مقامی حیوانات نيں۔ خرگوش اٹھارہويں صدی دے وسط وچ فرانسیسی شاہی خاندان وچ مقبول پالتو جانور سن، تے صدی دے آخر تک یورپ دے ہور حصےآں وچ پھیل گئے۔ اوہ پہلی بار ویہويں صدی دے اوائل وچ ریاست ہائے متحدہ وچ نمودار ہوئے۔ انہاں د‏‏ی افزائش وڈی حد تک انہاں د‏‏ی لمبی انگورہ اون دے لئی کيتی جاندی اے، جسنو‏ں مونڈنے، کنگھی یا توڑنے (آہستہ تو‏ں ڈھیلے اون نو‏‏ں کھچ کر) ہٹایا جا سکدا ا‏‏ے۔

انگورہ دے انہاں حیوانات نو‏‏ں بنیادی طور اُتے انہاں د‏‏ی اون دے لئی پالیا جاندا اے کیونجے ایہ ریشمی تے نرم ہُندی ا‏‏ے۔ اوہ اک خوش کن ظہور رکھدے نيں، کیونجے اوہ عجیب طور اُتے اک فر گیند تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ زیادہ تر پرسکو‏ن تے شائستہ نيں لیکن انہاں نو‏ں احتیاط تو‏ں سنبھالنا چاہیدا۔ ریشے نو‏‏ں خرگوش اُتے چٹائی تے محسوس ہونے تو‏ں روکنے دے لئی گرومنگ ضروری ا‏‏ے۔ انگورہ خرگوشےآں وچ "اون بلاک" نامی اک حالت عام اے تے اس دا جلد علاج کيتا جانا چاہیے۔ ^[131] بعض اوقات انہاں نو‏ں گرمیاں وچ کٹیا جاندا اے کیونجے لمبی کھل خرگوش نو‏‏ں زیادہ گرم کر سکدی ا‏‏ے۔

بین الاقوامی تعلقات

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ترکی دے جڑواں شہراں د‏‏ی فہرست

جڑواں شہر

انقرہ دے جڑواں شہر تھلے لکھے نيں:^[132][133]

• سؤل، جنوبی کوریا (از 1971)^[134][135]
• اسلام آباد، پاکستان (از 1982)^[136]
• ملائیشیا دا جھنڈا کوالا لمپور، ملائیشیا (از ۱۹۸۴)
• بیجنگ، چین (از 1990)^[137]
• عمان (شہر)، اردن (از ۱۹۹۲)
• بشکیک، کرغیزستان (از ۱۹۹۲)
• بوداپست، ہنگری (از ۱۹۹۲)
• خرطوم، سوڈان (از ۱۹۹۲)
• ماسکو، روس (از ۱۹۹۲)
• صوفیہ، بلغاریہ (از ۱۹۹۲)
• ہوانا، کیوبا (از ۱۹۹۳)
• کیئف، یوکرین (از ۱۹۹۳)
• اشک آباد، ترکمانستان (از ۱۹۹۴)
• کویت شہر، کویت (از ۱۹۹۴)
• سرائیوو، بوسنیا تے ہرزیگووینا (از 1994)^[138]
• تیرانا، البانیہ (از 1995)^[139]
• تبلیسی، جارجیا (از 1996)^[140]
• اوفا، باشقیرستان، روس (از ۱۹۹۷)
• الانیا، ترکی
• بخارسٹ، رومانیہ (از ۱۹۹۸)
• ہنوئی، ویتنام (از ۱۹۹۸)
• منامہ، بحرین (از ۲۰۰۰)
• موغادیشو، صومالیہ (از ۲۰۰۰)
• سینٹیاگو، چلی، چلی (از ۲۰۰۰)
• نور سلطان، قازقستان (از ۲۰۰۱)
• دوشنبہ، تاجکستان (از ۲۰۰۳)
• کابل، افغانستان (از ۲۰۰۳)
• اولان‌ باتور، منگولیا (از ۲۰۰۳)
• قاہرہ، مصر (از ۲۰۰۴)
• کیشیناو، مالدووا (از 2004)^[141]
• صنعاء، يمن (از ۲۰۰۴)
• تاشقند، ازبکستان (از ۲۰۰۴)
• پریشتینا، کوسووہ (از ۲۰۰۵)
• قازان، تاتارستان، روس (از ۲۰۰۵)
• DRC دا جھنڈا کنشاسا، جمہوری جمہوریہ کانگو (از ۲۰۰۵)
• ادیس ابابا، ایتھوپیا (از ۲۰۰۶)
• منسک، بیلاروس (از 2007)^[142]
• زغرب، کرویئشا (از 2008)^[143]
• سوریہ دا جھنڈا دمشق، شام (از ۲۰۱۰)
• بساؤ، گنی بساؤ (از ۲۰۱۱)
• ریاستہائے متحدہ دا جھنڈا واشنگٹن ڈی سی، ریاستہائے متحدہ امریکا (از 2011)^[144]
• بینکاک، تھائی لینڈ (از 2012)^[145]
• تہران، ایران (از 2013)^[146]
• دوحہ، قطر (از 2016)^[147]
• پودگوریتسا، مونٹینیگرو (از ۷ مارچ ۲۰۱۹)
• شمالی نیکوسیا، شمالی قبرص
• جبوت‏ی (شہر)، جبوت‏ی (از 2017)^[148]

ہور ویکھو

باب ترکی

• ترکی انگورہ بلی
• انگورہ بکری
• انگورہ خرگوش
• انقرہ معاہدہ
• انقرہ ایرینا
• انقرہ ریلوے اسٹیشن
• انقرہ ایسنبوغا ہوائی اڈا
• انقرہ میٹرو
• صوبہ انقرہ
• انقرہ یونیورسٹی
• جنگ انقرہ
• تریخ انقرہ
• صوبہ انقرہ د‏‏ی بلدیات د‏‏ی لسٹ
• صوبہ انقرہ
• آگستس تے روم دا مندر
• انقرہ دے رومی حمام
• انقیرا دا تھیوڈوٹس (شہید)
• فتح د‏‏ی یادگار (انقرہ)

حوالے

1. Ankara Province / Metropolitan municipality (25,653.46 km² including lake / 24,521 km² excluding lake) is a province (il) of Turkey which has صوبہ انقرہ (ilçe), and 9 of these districts form the urban area of Ankara city (2,767.85 km² including lake)۔
   Altındağ = 174.53 km²
   Çankaya = 267.61 km²
   Etimesgut = 49.19 km²
   Gölbaşı = 738.30 km²
   Keçiören = 189.88 km²
   Mamak = 478.40 km²
   Pursaklar = 251.52 km²
   Sincan = 344.26 km²
   Yenimahalle = 274.16 km²
2. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
3. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
4. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
5. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
6. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
7. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
8. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
9. سانچہ:Cite Oxford Dictionaries
10. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
11. سانچہ:Cite American Heritage Dictionary
12. سانچہ:Cite Merriam-Webster
13. Lord Kinross (1965). Ataturk: A Biography of Mustafa Kemal, Father of Modern Turkey. William Morrow and Company.
14. "Angora" Archived 30 مئی 2019 at the وے بیک مشین (US) and سانچہ:Cite Oxford Dictionaries
15. Chisholm 1911, pp. ۴۰–۴۱.
16. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
17. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
18. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
19. Gorny, Ronald L. "Zippalanda and Ankuwa: The Geography of Central Anatolia in the Second Millennium B.C." The Journal of the American Oriental Society۔ Vol. 117 (1997)۔
20. Baynes 1878, p. 45.
21. Livy, xxxviii. 16
22. Belke, Klaus (1984). "Ankyra", Tabula Imperii Byzantini, Band 4: Galatien und Lykaonien (in de). Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 126–130. ISBN 978-3-7001-0634-0.
23. (2015) The History of al-Tabari Vol. 33: Storm and Stress along the Northern Frontiers of the 'Abbasid Caliphate: The Caliphate of al-Mu'tasim A.D. 833-842/A.H. 218-227. SUNY Press, 99. ISBN 978-0-7914-9721-0.
24. سانچہ:The End of the Jihad State
25. Rockwell 1911.
26. Parvis 2006, pp. ۳۲۵–۳۴۵.
27. Gibbon, Edward. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Chapter 23.
28. Bull Universi Dominici gregis Archived 30 مارچ 2015 at the وے بیک مشین، in Giovanni Domenico Mansi, Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio, vol. XL, coll. 779–780
29. F. Tournebize, v. II. Ancyre, évêché arménien catholique, in Dictionnaire d'Histoire et de Géographie ecclésiastiques Archived 28 جون 2015 at the وے بیک مشین، vol. II, Paris 1914, coll. 1543–1546
30. Baynes 1878, p. ۴۵.
31. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
32. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
33. Columbia Lippincott Gazetteer
34. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
35. Deriu, Davide. "A challenge to the West: British views of republican Ankara" (Chapter 12)۔ In: Gharipour, Mohammad and Nilay Özlü (editors)۔ The City in the Muslim World: Depictions by Western Travel Writers۔ Routledge، 5 مارچ 2015. ISBN [[Special:BookSources/1317548221، 9781317548225. Start: p. 279 Archived 26 جولائ‏ی 2020 at the وے بیک مشین۔ CITED: p. 299 Archived 4 جون 2020 at the وے بیک مشین۔
36. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
37. "Turkey's Prime Minister: Erdoğan v. judges, again". The Economist 411 (8883): pp. 32–36. 19 اپریل 2014. https://archive.org/details/sim_economist_2014-04-19_411_8883/page/32.
38. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
39. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
40. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
41. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
42. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
43. Chen, Yuan Julian (2021-10-11). "Between the Islamic and Chinese Universal Empires: The Ottoman Empire, Ming Dynasty, and Global Age of Explorations". Journal of Early Modern History 25 (5): 422–456. doi:10.1163/15700658-bja10030. ISSN 1385-3783. https://www.academia.edu/59068575.
44. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
45. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
46. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
47. Reuters Editorial. "Turkey's Erdogan names son-in-law finance minister in new cabinet" (in en-US). U.S.. https://www.reuters.com/article/us-turkey-politics-erdogan-cabinet/turkeys-erdogan-names-son-in-law-finance-minister-in-new-cabinet-idUSKBN1JZ2LP.
48. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
49. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
50. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
51. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
53. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value). Material was copied from this source, which is available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License۔
54. Dosya:Ankara districts.png, Dosya:Kırıkkale districts.png ve Dosya:Çankırı districts.png ve Şablon:Türkiye etiketli iller haritası incelendiğinde çıkan sonuç
55. سانچہ:Web kaynağı
56. سانچہ:Web kaynağı
57. سانچہ:Web kaynağı
58. سانچہ:Web kaynağı
59. سانچہ:Web kaynağı
60. سانچہ:Web kaynağı
61. Öztürk, Mehmet Zeynel; Çetinkaya, Gülden; Aydın, Selman. "Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri/Climate Types of Turkey According to Köppen-Geiger Climate Classification". Coğrafya Dergisi – Journal of Geography 35 (2017): 17–27. doi:10.26650/JGEOG295515. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/370152. Retrieved on

    23 جون 2020. سانچہ:In lang
62. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
63. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
64. سانچہ:Web kaynağı
65. سانچہ:Web kaynağı
66. سانچہ:Web kaynağıسانچہ:Ölü bağlantı
67. سانچہ:Web kaynağı
68. سانچہ:Web kaynağı
69. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
70. Turkish Statistical Institute, 1 فروری 2019 data
71. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
72. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
73. سانچہ:Kitap kaynağı
74. سانچہ:Web kaynağı
75. سانچہ:Kitap kaynağı
76. سانچہ:Web kaynağı
77. سانچہ:Web kaynağı
78. سانچہ:Web kaynağı
79. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
80. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
81. Şenyüz, Selçuk (2013-01-25). "Kabine'de değişiklik" (in tr). Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/22435722.asp.
82. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
83. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
84. The citadel was depicted in the following Turkish banknotes:

    • On the obverse of the 1 lira banknote of 1927–1939 (1. Emission Group – One Turkish Lira – I. Series Archived 17 اپریل 2009 at the وے بیک مشین)۔
    • On the obverse of the 5 lira banknote of 1927–1937 (1. Emission Group – Five Turkish Lira – I. Series Archived 26 اپریل 2009 at the وے بیک مشین)۔
    • On the reverse of the 10 lira banknote of 1927–1938 (1. Emission Group – Ten Turkish Lira – I. Series Archived 26 اپریل 2009 at the وے بیک مشین)۔
    • On the reverse of the 10 lira banknote of 1938–1952 (2. Emission Group – Ten Turkish Lira – I. Series Archived 25 فروری 2009 at the وے بیک مشین)۔
    • On the reverse of the 100 lira banknotes of 1983–1989 (7. Emission Group – One Hundred Turkish Lira – I. Series Archived 3 جون 2009 at the وے بیک مشین & II. Series Archived 3 جون 2009 at the وے بیک مشین)۔

    Central Bank of the Republic of Turkey Archived 2009-06-15 at the وے بیک مشین۔ Banknote Museum. – Links retrieved on 20 اپریل 2009. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
85. Chisholm 1911b, p. ۹۵۳.
86. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
87. Hengirmen, Mehmet (2006). Touristic Ankara. Ankara: Engin Publications, 16–17. ISBN 975-320-124-9.
88. "Important Historical Sites". The Guide – Ankara (Istanbul: APA Uniprint): 45. 2009. ISSN 1303-054X.
89. "The Roman Baths of Ankara". information panel. "The Roman baths are located on Çankırı Caddesi between Ulus and Yıldrım Beyazıt squares, on the west side of the street, about 400 meters from Ulus. They are situated on a plateau which rises 2.5 meters above street level. This plateau was known to be a höyük – ancient settlement mound. In 1937, Prof. Dr. Remzi Oğuz Arık excavated the mound, finding remains from the Phrygian and Roman periods. Excavations were carried out in 1938–1939 by the Generak Director of Museums, Hamit Z. Koşay. These excavations brought to light the bath buildings; which were fully exposed in 1940–1943 under the direction of Hamit Z. Koşay with assistance from field director Necati Dolunay and funded by the Türk Tarih Kurumnu (Turkish Historical Society)۔ The excavation's architect, Mahmut Akok, investigated and drew a reconstructed plan of the baths, after which their restoration was begun."
90. "The Roman Baths of Ankara". information panel. "The platform on which the baths stood is an ancient city mound. At the top of the mound are remains from the Roman period (with some admixture of Byzantine and Seljuk material); at the bottom are remains from a Phygrian settlement. In the area traditionally known as Çankırı Kapı، Roman remains of two different types can be distinguished. 1 – A stretch of columned roadway from the ancient Roman city of Ancyra. 2 – The Roman bath and palaestra buildings. In the area there are traces of foundations of other Roman buildings."
91. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
92. Sargın, Haluk (2012). Antik Ankara (in Turkish). Arkadaş Yayınevi, 126, 127, 128. ISBN 978-975-509-719-0.
93. Ne Demek Ankara; Balgat, Niye Balgat!?۔ (in Turkish). METU Development Foundation Publishing, 49.
94. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
95. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
96. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
97. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
98. Ne Demek Ankara; Balgat, Niye Balgat!?۔. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
99. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
100. "DEK-TANAP Ankara Kültür Gezisi Kitapçığı (I)". DEK-TANAP Ankara Kültür Gezisi Kitapçığı (I): 2. https://www.dunyaenerji.org.tr/wp-content/uploads/2019/07/DEK-TANAP-Gezi-I-29.06.2019.pdf.
101. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
102. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
103. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
104. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
105. سانچہ:Web kaynağı
106. Turkish Architecture Museum Database: Arif Hikmet Koyunoğlu Archived 27 جولائ‏ی 2011 at the وے بیک مشین
107. Directory. The Guide: Ankara. 2009.
108. Hengirmen, Mehmet (اپریل 2006). Touristic Ankara. Ankara: Engin Publications, 14. ISBN 975-320-124-9.
109. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
110. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
111. Central Bank of the Republic of Turkey Archived 2009-06-15 at the وے بیک مشین۔ Banknote Museum: 5. Emission Group – One Hundred Turkish Lira – I. Series Archived 4 فروری 2009 at the وے بیک مشین، II. Series Archived 4 فروری 2009 at the وے بیک مشین، III. Series Archived 4 فروری 2009 at the وے بیک مشین، IV. Series Archived 4 فروری 2009 at the وے بیک مشین، V. Series Archived 4 فروری 2009 at the وے بیک مشین & VI. Series Archived 4 فروری 2009 at the وے بیک مشین
112. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
113. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
114. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
115. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
116. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
117. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
118. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
119. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
120. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
121. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
122. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
123. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
124. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
125. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
126. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
127. سانچہ:Web kaynağıسانچہ:Ölü bağlantı
129. سانچہ:Web kaynağı
130. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
131. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
132. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
133. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
134. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
135. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
136. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
137. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
138. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
139. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
140. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
141. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
142. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
143. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
144. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
145. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
146. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
147. "Doha, Ankara sign twinning agreement". Gulf Times. 24 اگست 2016. http://www.gulf-times.com/story/509443/Doha-Ankara-sign-twinning-agreement.
148. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

1. ^{[9][10][11][12]}
2. /ænˈsaɪrə/ an-'-rə^[11][12]
3. /æŋˈɡ[unsupported input]ə/ ang-'-ə، ^[14] /[unsupported input]ˈæŋɡərə/ ang-'-rə)، ^[11]

باہرلے جوڑ

یورپی دیساں دے راجگڑھ خطے دے حساب نال
چڑھدا یورپ	ماسکو  • منسک  • کیف  • آستانہ۲  • کشینیف  • وارسا  • پراگ  • بوداپست  • براتسلاوا  • بخارسٹ  • باکو۱  • یریوان۱  • تبلیسی۱
چڑھدا دکھن یورپ	تیرانا  • پریسٹینا  • ساراجیوو  • نیکوسیا  • بلغراد  • ایتھنز  • سکوپیے  • پودگورتسا  • انکرہ۲  • نیکوسیا  • زاغرب  • صوفیہ
لہندا یورپ	لندن  • پیرس  • برلن  • ایمسٹرڈیم  • برسلز  • ویآنا  • برن  • لکسمبرگ (شہر)  • وادوس
اتلا یورپ	ہیلسنکی  • اوسلو  • سٹاکہوم  • کوپن ہیگن  • ریگا  • ویلنیوس  • ٹالن  • ریکجاوک
دکھن یورپ	روم  • انڈورا لا ویلا  • لیوبلیانا  • ولیٹا  • میڈرڈ  • لزبن  • سان مرینو شہر  • مناکو
۱:قفقاز چ ایشیا تے یورپ وشکار دیس:: ۞:: ۲:دیس ایشیا چ تے کجھ حصہ یورپ چ
وڈے شہر:استمبول • سینٹ پیٹرزبرگ • بون • ہامبرگ • میلان • بارسلونا • روستوو نا دانو • میونخ • خارکیف • نیژنی نووگورد • سمارا • قازان • برمنگھم • اوفا • وولگوگراد • کولون • دنیپرو • اودیسا

ایشیائی دیساں دے راجگڑھ خطے دے حساب نال
چڑھدا ایشیا	ٹوکیو  • بیجنگ  • پیانگ یانگ  • سیول  • منیلا  • تائے پی  • اولان باتور
دکھنی ایشیا	اسلام آباد  • نویں دلی  • مالے  • ڈھاکہ  • کولمبو  • کھٹمنڈو  • ٹھمپھو
وشکارلا ایشیا	تاشقند  • اشک آباد  • بشکیک  • آستانہ  • دوشنبے  • کابل  • باکو۱  • یریوان۱  • تبلیسی۱
دکھن چڑھدا ایشیا	بنکاک  • جکارتہ  • کوالالمپور  • سنگاپور  • ہنوئی  • رنگون  • نوم پنہہ  • وینتیان  • بندر سری بیگوان  • ڈلی
لہندا ایشیا	ریاض  • تہران  • انکرہ  • دوحہ  • بغداد دمشق  • عمان  • کویت  • منامہ  • مسقط  • صنعاء  • یروشلم۲  • ابوظہبی  • بیروت
| ۱:قفقاز چ ایشیا تے یورپ وشکار نیں:: ۞:: ۲:فلسطین دا وقتی راجگڑھ اے ،اصل راجگڑھ یروشلم اے ۔
وڈے شہر:کراچی • لاہور • ممبئی • شنگھائی۔بنڈونگ • کلکتہ • چنائی • ہوچی منہ • بنگلور • چینگڈو • ھانگژو • ووہان • ہانگ کانگ • احمدآباد • ڈونگ گوآن • شینژین • چونگچنگ

سانچہ:ویکی سفر

• گورنریٹ انقرہ
• انقرہ د‏‏ی بلدیہ
• GCatholic – (سابقہ اور) لاطینی عنوان دیکھو
• GCatholic – سابق تے عنوان آرمینیائی کیتھولک دیکھو
• انقرہ ترقیا‏ت‏‏ی ایجنسی Archived 2017-08-09 at the وے بیک مشین
• ایسنبوگا انٹرنیشنل ایئرپورٹ
• سانچہ:Osmrelation

سانچہ:انقرہ سانچہ:لسٹ یورپی راجگڑھ بلحاظ خطہ سانچہ:ایشیاء دے راجگڑھ سانچہ:یورپی یونین دے امیدواراں دے راجگڑھ دے شہر

سانچہ:ترکی دے میٹروپولیٹن مراکز سانچہ:ترکی دے وڈے شہر