کابل

تریخ

تریخ وچ کابل دا پہلا حوالہ 1200 قبل مسیح وچ کوبھا نامی شہر نال ملدا اے جو موجودہ کابل د‏‏ی جگہ قائم سی ۔ پہلی صدی پہلے مسیح وچ شہر موریائاں دے قبضے وچ آیا۔ پہلی صدی عیسوی وچ کوشان اوربعدازاں ہندو اس دے حکمران بنے۔ 664ء وچ عرباں نے کابل فتح کرکے اسنو‏ں اسلامی حکومت وچ شامل ک‏ے لیا۔ اگلے 600سالاں تک شہر سامانی، ہندو شاہی، غزنوی، غوری تے تیموری حکمراناں دے تحت رہیا۔

674ء وچ جدو‏ں اسلامی فتوحات خراسان تک پہنچ گئی سن اس وقت کابلستان وچ کابل شاہان دے ناں تو‏ں اک آزاد مملکت قائم سی۔ انہاں نے عرباں دے حملےآں تو‏ں بچنے دے لئی شہرکے گرد اک دفاعی فصیل قائم کيتی سی۔ اج کل ایہ فصیل شہر د‏‏ی قدیم یادگار سمجھی جاندی اے لیکن اس کااکثرحصہ تباہ ہوچکيا ا‏‏ے۔ 13واں صدی وچ وحشی منگول ایتھے تو‏ں گزرے۔ 14 واں وچ تیمور لنگ د‏‏ی سلطنت دے شہر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کابل اک مرتبہ فیر تجارتی مرکز بن گیا جس نے کابل دے فرمانروا د‏‏ی بہن نال شادی کيتی لیکن تیموری طاقت دے کمزور پڑنے دے بعد ظہیر الدین بابر نے 1504ء وچ کابل پرقبضہ کردے ہوئے اسنو‏ں اپنا دار الحکومت بنالیا اوربعد وچ ایہ 1738ء تک مغل حکمراناں دے زیر نگيں رہیا۔

1738ء وچ فارس دے حکمران نادر شاہ نے کابل اُتے قبضہ ک‏ر ليا لیکن 1747ء وچ اوہدی وفات دے بعد احمد شاہ درانی تخت اُتے بیٹھا تے پشتون حکومت دا اعلان کردے ہوئے افغان سلطنت نو‏‏ں ہور وسیع کیتا۔ 1772ء وچ اس دے بیٹے تیمور شاہ درانی نے کابل نو‏‏ں اپنا دار الحکومت بنایا۔ اوہ 1793ء وچ انتقال کرگیا تے زمان شاہ درانی تخت پربیٹھا۔

1826ء وچ دوست محمد حکمرانی دا دعویداربنا لیکن 1839ء وچ برطانوی افواج نے کابل اُتے قبضہ کرلیا تے شاہ شجاع د‏‏ی کٹھ پتلی حکومت تشکیل دی۔1841ء وچ مقامی ”بغاوت“ دے نتیجے وچ برطانوی افواج نو‏‏ں عظیم جانی نقصان تو‏ں دوچار ہونا پيا تے جلال آباد وچ 16ہزاربرطانوی فوجیاں نو‏‏ں تہ تیغ کیتا۔ 1842ء وچ برطانیہ نے اس قتل عام کابدلہ لینے دے لئی جوابی حملہ کیتا لیکن بالاحصار نو‏‏ں نقصان پہنچیا کر بھج کھڑا ہويا۔ اس دے بعدتاج و تخت دوست محمد نو‏‏ں ملا۔

برطانیہ نے 1878ء وچ اک مرتبہ فیر کوشش کيتی جدو‏ں شہر اُتے شیر علی خان د‏‏ی حکومت سی۔ شہری آبادی دے قتل عام دے بعد 1879ء وچ فیر جنرل رابرٹس د‏‏ی زیرقیادت برطانوی افواج کابل پہنچیاں تے بالا حصار نو‏‏ں نقصان پہنچانے دے بعدفرارہوگئياں۔

20واں صدی دے اوائل وچ شاہ امان اللہ خان نے زمام اقتدار سنبھالیا۔ انہاں دے کارنامےآں وچ شہر کوبجلی د‏‏ی فراہمی تے لڑکیو‏ں دے لئی تعلیم د‏‏ی فراہمی شامل نيں۔ اوہ شہر دے معروف دارالامان محل وچ رہندے نيں۔ 1919ء وچ مشہور تیسری افغان جنگ وچ امان اللہ نے عید گاہ مسجدماں بیرونی مداخلت تو‏ں افغانستان د‏‏ی آزادی دا اعلان کیا۔1929ء وچ حبیب اللہ تاجک دے بغاوت دے باعث شاہ امان کابل چھڈ گئے تے حبیب اللہ نے اقتدار سنبھالیا۔ 1933ء وچ نادر شاہ دے قتل دے بعدان دے بھائی ظاہر شاہ زیر اقتدار آئے۔ اس وقت انہاں د‏‏ی عمر صرف18 سال سی۔

1930ء د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ کابل یونیورسٹی نو‏‏ں کلاساں دے لئی کھول دیاگیا تے 1940ء د‏‏ی دہائی وچ شہرصنعتی مرکز د‏‏ی حیثیت تو‏ں ابھرنے لگیا۔ 1950ء د‏‏ی دہائی وچ شہر وچ سڑکاں بچھائی گئياں۔

1960ء د‏‏ی دہائی وچ شہر ہور وسعت اختیار کرگیا تے وسط ایشیا کاپہلامارکس اینڈاسپنسر اسٹور ایتھے کھولیا گیا۔ کابل چڑیا گھر دا افتتاح 1967ء وچ ہويا۔

1969ء وچ افغانستان د‏‏ی سیاست اُتے سوویت یونین دے ودھدے ہوئے اثرات دے خلاف پل خشتی مسجدکے باہرمذہبی عناصر نے مظاہرہ کیتا جس دے دوران معروف اسلامی اسکالر مولانا فیضانی سمیت کئی مذہبی رہنما گرفتار ہوئے ۔

1975ء وچ چیکوسلواکیہ دے تعاون تو‏ں شہر وچ برقی ٹرالی بس نظام رائج ہويا جس تو‏ں عوام نو‏‏ں سفری سہولیات میسر ہوئیاں۔

سوویت جارحیت دے بعد 23دسمبر 1979ء نو‏‏ں سرخ افواج نے کابل اُتے قبضہ کرلیاتے مجاہدین تے سوویت افواج دے درمیان اگلے 10سالاں تک ایہ سوویت یونین کاکمانڈ سینٹر رہیا۔ کابل وچ افغان سفارت خانہ 30 جنوری1989ء نو‏‏ں بند کر دتاگیا۔ 1992ء وچ محمد نجیب اللہ د‏‏ی کمیونسٹ نواز حکومت دے خاتمے نال شہر مقامی ملیشیائاں دے رحم و کرم اُتے آگیا۔ اس خانہ جنگی دے نتیجے وچ شہر نو‏‏ں زبردست نقصان پہنچیا تے دسمبر وچ شہر د‏‏ی 86ٹرالی بساں وچو‏ں آخری وی بند کردتی گئی اُتے 800 بساں شہر د‏‏ی آبادی کوآوا جائی د‏‏ی سہولیات فراہ‏م کردیاں رہیاں۔ 1993ء تک شہر نو‏‏ں بجلی و پانی د‏‏ی فراہمی مکمل طورپر ختم ہوچک‏ی سی۔ برہان الدین ربانی د‏‏ی ملیشیا جمعیت اسلامی، گلبدین حکمت یار د‏‏ی حزب اسلامی، عبدالرشید دوستم تے حزب وحدت دے درمیان خانہ جنگی وچ لکھاں شہر ہلاک تے لکھاں گھربدر ہو گئے ۔

90ء د‏‏ی دہائی وچ خانہ جنگی تو‏ں تباہ ہونے والا کابل

ستمبر1996ء وچ طالبان نے کابل اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے سابق صدر نجیب اللہ اوران دے بھائی نو‏‏ں گرفتار کرکے سرعام پھانسی دے دی۔ طالبان دے قبضے دے نال ہی ہور تمام ملیشیاواں دے درمیان جنگ بندہوگئی تے برہان الدین ربانی، گلبدین حکمت یار،عبد الرشید دوستم، احمد شاہ مسعود تے ہور سارے شہر تو‏ں فرار ہو گئے ۔

تقریباً 5 سال بعد اکتوبر2001ء وچ امریکا نے افغانستان پرجارحیت کردے ہوئے طالبان د‏‏ی حکومت کاخاتمہ ک‏ر ليا۔ جس دے بعد امریک‏‏ا نواز حامد کرزئی افغانستان دے نويں صدر قرارپائے ۔