Święty Wojciech (wieś)

Święty Wojciech (niem. Georgsdorf^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Międzyrzecz^[4][5], na prawym brzegu Obry ok. 1,5 km na zachód od Międzyrzecza.

Zobacz też: Święty Wojciech w innych znaczeniach tej nazwy.

Święty Wojciech

wieś
Kościół pw. św. Wojciecha
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	międzyrzecki
Gmina	Międzyrzecz
Liczba ludności (2006)	200
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-300[1]
Tablice rejestracyjne	FMI
SIMC	0184276
Położenie na mapie Polski Święty Wojciech
Położenie na mapie województwa lubuskiego Święty Wojciech
Położenie na mapie powiatu międzyrzeckiego Święty Wojciech
Położenie na mapie gminy Międzyrzecz Święty Wojciech
52°26′54″N 15°33′16″E[2]

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Święty Wojciech^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0184282	Głębokie	kolonia
0183986	Jagielnik	osada
0184299	Kęszyca-Kolonia	przysiółek
0184307	Wojciechówek	przysiółek

Historia

Miejscowość pierwotna związana była z Wielkopolską i ma metrykę średniowieczną. Istniała co najmniej od XIII wieku. Wymieniona po raz pierwszy w dokumencie zapisanym po łacinie z 1259 jako "villa ecclesie sancti Adalberti, villa sancti Adalberti" (pol. wieś św. Wojciecha), w 1420 "Swathego Woczecha", 1420 "Swathy Woczech, Sanctus Albertus", 1475 "Swyanthy Woczyech", 1508 "Szwyanthi Voczyech". Podczas badań archeologicznych prowadzonych w XX wieku na terenie miejscowości odkryto cmentarz datowany na późne średniowiecze, fragmenty naczyń z XIII-XV wieku oraz wcześniejsze. Domniemane grodzisko umiejscowione na północny zachód od kościoła okazało się być formami ukształtowanymi naturalnie^[6] .

Historycy przypuszczają, że osada jest związana z kultem św. Wojciecha. Osada Święty Wojciech miała powstać wokół kościoła pod wyzwaniem tego świętego, który wniesiono w 1257, i który był najstarszym kościołem parafii międzyrzeckiej oraz jej siedzibą. Historycy uważają, że mógł on powstać w miejscu założenia przez Bolesława Chrobrego w 1001 r. pierwszego na ziemiach polskich klasztoru benedyktynów - (eremu) powstałego w miejscu męczeńskiej śmierci Pięciu Braci Męczenników w 1003 r. (por. Kazimierz Biskupi)^[6] .

Miejscowość była wsią biskupią. W 1259 książę wielkopolski Bolesław Pobożny zatwierdził ugodę pomiędzy Janem plebanem kościoła św. Wojciecha w Międzyrzeczu z Jakubem wójtem w Międzyrzecza w sprawie miejscowej kaplicy. Książę nadał kościołowi jeden łan roli leżący naprzeciw kościoła nad rzeką Obrą wraz z łąką oraz ziemię leżącą obok łąki. Bolesław Pobożny nadał także immunitet sądowy i ekononomiczny wsi, zezwalił także plebanowi łowić bobry w Obrze na odcinku od mostu aż do granicy z Gorzycą. Według dokumentu mieszkańcy mieli się cieszyć takimi samymi swobodami, jak ludzie biskupa poznańskiego z Pszczewa^[6] .

Wieś wspominały historyczne dokumenty prawne, własnościowe i podatkowe. W 1508 odnotowano pobór podatkowy od 5 łanów. W 1510 pobór z 5 łanów oraz z jednego łana sołtysiego. W 1538 Święty Wojciech został wymieniony wśród wsi, które nie zapłaciły podatku królewskiego i nie dopuścily do jego egzekucji. W 1563 odbył się pobór od 5 łanów, jednego łana sołtysiego, karczmy oraz od 4 komorników. W 1564 wieś miała 11 łanów osiadłych i z każdego płacono gotówką 2 złote oraz w naturze koguta i 15 jaj. Odnotowano wówczas także jeden łan należący do sołtysa, 8 zagrodników, z których każdy płacił 12 groszy oraz zamiast robocizny w naturze płacił koguta i 15 jaj. W okolicy wsi odnotowano także łąkę, bór należący do biskupstwa z barciami miodnymi, które co roku dawały beczkę miodu. W 1564 gród Międzyrzecz pobrał poradlne^[6] .

W 1580 r. położona była w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów^[7]. Do 1793 r. stanowiła jako dobra ziemskie własność biskupstwa poznańskiego. Po udanym powstaniu wielkopolskim z 1806 roku w latach 1807–1815 miejscowość należała do Księstwa Warszawskiego.

0d 2011 miejscowość ma własny hejnał, skomponowany przez Zdzisława Musiała^[8].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[9]:

• kościół filialny pod wezwaniem św. Wojciecha, szachulcowy z 1768 r. Jest to niewielka budowla wzniesiona na planie prostokąta, trójbocznie zamknięta od południa. Od północy dostawiono wieżę o kwadratowej podstawie, zwieńczoną hełmem z latarnią. Na wyposażeniu świątyni znajduje się dzwon z 1660 r. Kościół znajduje się w centrum wsi.

Przypisy

1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1274 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
2. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 138348
3. Georgsdorf (Posen). [dostęp 2023-02-21]. (niem.).
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. GUS. Rejestr TERYT
6. Gąsiorowski 1993 ↓.
7. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 22.
8. DariuszD. Brożek DariuszD., Zdzisław Musiał skomponował hejnał wsi Św. Wojciech [online], gazetalubuska.pl, 15 marca 2011 [dostęp 2024-09-22].
9. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 30. [dostęp 2013-01-27].

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III (L-Q), zeszyt 2, hasło „Święty Wojciech”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1993, s. 253–254.
• Jarosław Lewczuk, Błażej Skaziński, Bożena Grabowska: Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Gorzów Wlkp.: WUOZ, 2004, s. 113-114. ISBN 83-921289-0-7.

Linki zewnętrzne

• Święty Wojciech w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”