śmiertelny

śmiertelny (język polski)

wymowa:

IPA: [ɕmʲjɛrˈtɛlnɨ], AS: [śmʹi ̯ertelny], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j  ​^?/i

znaczenia:

przymiotnik relacyjny

(1.1) taki, który zabija, przynoszący śmierć (realnie lub potencjalnie)

(1.2) taki, który może umrzeć, który kiedyś umrze

(1.3) odnoszący się do śmierci, zapowiadający śmierć, związany z momentem umierania^[1]

przymiotnik jakościowy

(2.1) trudny do zniesienia^[2]

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

przypadek	liczba pojedyncza				liczba mnoga
	mos/mzw	mrz	ż	n	mos	nmos
mianownik	śmiertelny		śmiertelna	śmiertelne	śmiertelni	śmiertelne
dopełniacz	śmiertelnego		śmiertelnej	śmiertelnego	śmiertelnych
celownik	śmiertelnemu		śmiertelnej	śmiertelnemu	śmiertelnym
biernik	śmiertelnego	śmiertelny	śmiertelną	śmiertelne	śmiertelnych	śmiertelne
narzędnik	śmiertelnym		śmiertelną	śmiertelnym	śmiertelnymi
miejscownik	śmiertelnym		śmiertelnej	śmiertelnym	śmiertelnych
wołacz	śmiertelny		śmiertelna	śmiertelne	śmiertelni	śmiertelne
nie stopniuje się

przypadek	liczba pojedyncza				liczba mnoga
	mos/mzw	mrz	ż	n	mos	nmos
mianownik	śmiertelny		śmiertelna	śmiertelne	śmiertelni	śmiertelne
dopełniacz	śmiertelnego		śmiertelnej	śmiertelnego	śmiertelnych
celownik	śmiertelnemu		śmiertelnej	śmiertelnemu	śmiertelnym
biernik	śmiertelnego	śmiertelny	śmiertelną	śmiertelne	śmiertelnych	śmiertelne
narzędnik	śmiertelnym		śmiertelną	śmiertelnym	śmiertelnymi
miejscownik	śmiertelnym		śmiertelnej	śmiertelnym	śmiertelnych
wołacz	śmiertelny		śmiertelna	śmiertelne	śmiertelni	śmiertelne
stopień wyższy bardziej śmiertelny przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik bardziej śmiertelny bardziej śmiertelna bardziej śmiertelne bardziej śmiertelni bardziej śmiertelne dopełniacz bardziej śmiertelnego bardziej śmiertelnej bardziej śmiertelnego bardziej śmiertelnych celownik bardziej śmiertelnemu bardziej śmiertelnej bardziej śmiertelnemu bardziej śmiertelnym biernik bardziej śmiertelnego bardziej śmiertelny bardziej śmiertelną bardziej śmiertelne bardziej śmiertelnych bardziej śmiertelne narzędnik bardziej śmiertelnym bardziej śmiertelną bardziej śmiertelnym bardziej śmiertelnymi miejscownik bardziej śmiertelnym bardziej śmiertelnej bardziej śmiertelnym bardziej śmiertelnych wołacz bardziej śmiertelny bardziej śmiertelna bardziej śmiertelne bardziej śmiertelni bardziej śmiertelne
stopień najwyższy najbardziej śmiertelny przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mos/mzw mrz ż n mos nmos mianownik najbardziej śmiertelny najbardziej śmiertelna najbardziej śmiertelne najbardziej śmiertelni najbardziej śmiertelne dopełniacz najbardziej śmiertelnego najbardziej śmiertelnej najbardziej śmiertelnego najbardziej śmiertelnych celownik najbardziej śmiertelnemu najbardziej śmiertelnej najbardziej śmiertelnemu najbardziej śmiertelnym biernik najbardziej śmiertelnego najbardziej śmiertelny najbardziej śmiertelną najbardziej śmiertelne najbardziej śmiertelnych najbardziej śmiertelne narzędnik najbardziej śmiertelnym najbardziej śmiertelną najbardziej śmiertelnym najbardziej śmiertelnymi miejscownik najbardziej śmiertelnym najbardziej śmiertelnej najbardziej śmiertelnym najbardziej śmiertelnych wołacz najbardziej śmiertelny najbardziej śmiertelna najbardziej śmiertelne najbardziej śmiertelni najbardziej śmiertelne

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	śmiertelny	śmiertelni
dopełniacz	śmiertelnego	śmiertelnych
celownik	śmiertelnemu	śmiertelnym
biernik	śmiertelnego	śmiertelnych
narzędnik	śmiertelnym	śmiertelnymi
miejscownik	śmiertelnym	śmiertelnych
wołacz	śmiertelny	śmiertelni
depr. M. i W. lm: (te) śmiertelne

(3.1) człowiek jako istota podlegająca śmierci

odmiana:

(1.1-3)

 

(2.1)

 

(3.1)

 

przykłady:

(1.1) Wypadek był śmiertelny: zginęły trzy osoby.

(1.2) Człowiek jest śmiertelny, ale jego dusza – nie.

składnia:

kolokacje:

(1.1) śmiertelny cios / atak / strzał / wypadek / … • śmiertelna choroba

(1.3) śmiertelne drgawki / konwulsje • śmiertelna bladość

(2.1) śmiertelny strach • śmiertelna powaga

synonimy:

(1.1) zabójczy, morderczy

(1.3) przedśmiertny

(2.1) straszny

(3.1) śmiertelnik, człowiek

antonimy:

(1.1) bezpieczny

(1.2) nieśmiertelny, wieczny

(3.1) nieśmiertelny, bóg

hiperonimy:

hiponimy:

(1.1) nieuleczalny

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. śmierć ż, śmiertelność ż, śmiertelnik m, śmiertelniczka ż, uśmiercanie n, uśmiercenie n

czas. uśmiercać ndk., uśmiercić dk.

przym. śmiertelniczy

przysł. śmiertelnie

związki frazeologiczne:

śmiertelny wróg • śmiertelnie poważny

etymologia:

pol. śmierć

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) deadly, lethal; (1.2) mortal
• arabski: (1.1) مميت (mumiit), قاتل (qātil), قتال (qitāl)
• baskijski: (1.1) hilgarri; (1.2) hilkor
• białoruski: (1.1) смяротны; (1.2) смяротны; (1.3) смяротны, смертны; (2.1) смяротны
• duński: (1.1) dødelig; (1.2) dødelig
• esperanto: (1.1) przest. morta; (1.2) mortema, rzad. morta; (1.3) morta
• francuski: (1.1) mortel; (1.2) mortel
• gudźarati: (1.1) જીવલેણ (jīvalēṇa)
• hiszpański: (1.1) letal, mortal; (1.2) mortal
• łaciński: (1.1) mortifer; (1.2) mortalis
• niemiecki: (1.1) tödlich; (1.2) sterblich
• nowogrecki: (1.1) θανάσιμος, θανατηφόρος; (1.2) θνητός
• ormiański: (1.1) մահկանացու (mahkanacʿu)
• pali: (1.1) macca
• rosyjski: (1.1) смертельный; (1.2) смертный
• sanskryt: (1.2) नार (nāra), मर्त्य (martya)
• szwedzki: (1.1) dödlig
• ukraiński: (1.1) смертельний; (1.2) смертний
• węgierski: (1.1) halálos; (1.2) halandó

źródła:

1.  Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2.  Hasło „śmiertelny” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.