Zefir

Zefir (gr. Ζέφυρος Zéphyros, łac. Zephyrus ‘wiatr zachodni’, Favonius ‘wiatr zachodni’) – w mitologii greckiej bóg i uosobienie wiatru zachodniego, utożsamiany z rzymskim Fawoniuszem^[a][1][2][3].

Zobacz też: inne postacie o imieniu „Zefir”.

Zefir

Ζέφυρος

bóg wiatru zachodniego
Zefir (Fawoniusz), jedna z rzeźb ogrodzenia pałacu Pod Czterema Wiatrami w Warszawie
Występowanie	mitologia grecka
Atrybuty	skrzydła u ramion
Teren kultu	starożytna Grecja
Odpowiednik	Fawoniusz (rzymski)
Rodzina
Ojciec	Astrajos
Matka	Eos
Żona	Chloris
Rodzeństwo	Apeliotes, Boreasz, Euros, Notos, Kajkias, Lips, Skiron, Fosforos (Hesperos)
Dzieci	Karpos, Ksantos, Balios

Zefir i Hiacynt, malowidło na attyckim kyliksie czerwonofigurowym, V wiek p.n.e., Museum of Fine Arts w Bostonie

Opis

Uosabiał łagodny, ciepły, wilgotny wiatr, wiejący z zachodu^[4][3][5]. Wiosną budził do życia przyrodę, a upalnym latem przynosił orzeźwiające ochłodzenie. W starożytnej Grecji jego imieniem oznaczano jedną ze stron świata – zachód^[3].

Uchodził za syna tytana Astrajosa i tytanidy Eos oraz za brata Fosforosa (Hesperosa; personifikacji planety Wenus)^[b], niektórych gwiazd (personifikacji gwiazd)^[c], Boreasza, Eurosa, Notosa, przypuszczalnie także Apeliotesa, Kajkiasa, Lipsa, Skirona (personifikacji wiatrów)^[6][7][8]. Ze swoją żoną, nimfą Chloris, spłodził syna Karposa (gr., ‘owoc’), a z harpią Podarge – Ksantosa (Płowy) i Baliosa (Srokacz) – nieśmiertelne i szybkie jak wiatr konie Achillesa^{[3][9][10][11]}. Według jednej z wersji miał z boginią Iris (uchodziła za jego kochankę lub żonę) syna Erosa albo Potosa^[12][13].

Przyczynił się do śmierci Hiacynta (Hiakintos), pięknego młodzieńca. Rywalizował o jego względy z bogiem Apollinem^[3][14][15].

Przeniósł piękną Psyche do siedziby boga Erosa^[16].

Jego kult był rozpowszechniony wśród żeglarzy i rolników^[17]. Składano mu w ofierze czarnego barana i koguta^[17].

W sztuce przedstawiany jest zwykle jako młody mężczyzna z wielkimi skrzydłami u ramion, lekko ubrany (lub nagi), z kwiatami, najczęściej w towarzystwie nimfy Chloris.

Wyobrażenie o bóstwie przejawia się w greckim malarstwie wazowym (malowidła wazowe z V wieku p.n.e. przedstawiające Zefira z Hiacyntem) i rzeźbie (fryz z I wieku p.n.e. z wizerunkami ośmiu skrzydlatych bogów wiatrów, zdobiący Wieżę Wiatrów w Atenach), w rzymskim malarstwie pompejańskim (malowidła w Casa del Naviglio)^[d][e][3].

Od Zefira pochodzi nazwa łagodnego i ciepłego wiatru – zefir (zefirek)^[18][19].

Zobacz też

• Akwilon
• Anemoi
• Auster
• Eol
• Eolia
• Eurus
• róża wiatrów
• Zefiryn – imię męskie
• Zefiryna – imię żeńskie

Uwagi

1. Według Wieży Wiatrów w Atenach, która w starożytności służyła jako wiatrowskaz i zegar miejski. Na każdym boku budowli znajduje się relief z wyobrażeniem jednej z ośmiu greckich personifikacji wiatrów.
2. Autorzy hellenistyczni identyfikowali Hesperosa z gwiazdą Fosforos.
3. Z pominięciem gwiazd, w które zostali przemienieni niektórzy bohaterowie, stworzenia, istoty, artefakty np. Kastor i Polideukes (Polluks), Plejady, Hiady.
4. «Znaczek pocztowy z wizerunkiem Zefira». Zephyr. hellenica.de. [dostęp 2010-08-16]. (niem.).
5. «Zachodnia ściana Wieży Wiatrów ozdobiona wizerunkiem Zefira». Roman Agora and Tower of the Winds. stoa.org. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).