Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Iris (także Iryda, Irys, Taumantyda; stgr. Ἶρις Iris ‘tęcza’, łac. Iris, Arcus ‘tęcza’) – w mitologii greckiej bogini i uosobienie tęczy oraz posłanka bogów.
| bogini tęczy, posłanka bogów | |
 Iris, malowidło na attyckim skyfosie czerwonofigurowym, V wiek p.n.e., Francuska Biblioteka Narodowa, Paryż | |
| Inne imiona |
Iryda, Irys, Taumantyda |
|---|---|
| Występowanie | |
| Teren kultu | |
| Rodzina | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo | |
Według wierzeń starożytnych Greków pełniła funkcję posłanki bogów olimpijskich (szczególnie Zeusa i Hery), bowiem potrafiła rozpinać łuk tęczy, który łączył niebo z ziemią, tj. bogów z ludźmi (symbolizował różnego rodzaju więzi między bogami a ludźmi)[1][2][3][4][5]. W odróżnieniu od boga Hermesa, który był również niebiańskim posłańcem, nigdy nie wykonywała poleceń bogów, jedynie je oznajmiała[1].
Iris była pokojówką Hery. Pomagała królowej niebios przy nocnej i rannej toalecie i ścieliła jej łóżko. Sama nie kładła się nigdy. Nie zdejmując trzewików i nie rozwiązując pasa, drzemała gdziekolwiek bądź czujna na każde wołanie. Miała szerokie skrzydła i latała nawet prędzej od Hermesa. Posyłano ją na ziemię [...] jako bogini tęczy rozpinała ów cudny łuk siedmiobarwny, co ziemię łączył z niebem[6].
Uchodziła za córkę boga Taumasa i Okeanidy Elektry oraz za siostrę harpii[1][7][8][9]. Według jednej z wersji była dziewiczą boginią[2]. Niektóre źródła podają, iż miała z bogiem Zefirem (swoim mężem lub kochankiem) syna Erosa albo Potosa[7][10].
W sztuce przedstawiana jest zwykle jako urodziwa, młoda kobieta z wielkimi skrzydłami u ramion, w krótkiej lub długiej szacie lśniącej wszystkimi kolorami tęczy, z naczyniem w kształcie dzbanka do czerpania i rozlewania wody (ojnochoe; przynosiła w nim świętą wodę z podziemnej rzeki Styks na Olimp lub wodę dla chmur) w jednej ręce, z kaduceuszem (oznaką keryksa) w drugiej ręce[1][7][11][12]. Starożytni Grecy nazywali ją „Taumantydą” (gr. Thaumantias, Thaumantos ‘córka Taumasa’)[uwaga 1], „złotopiórą”, „złotoskrzydłą” (gr. chrysopteron ‘o złotych skrzydłach’), „wiatronogą”, „wiatrolotną”[8].
Wyobrażenie o bogini przejawia się w sztukach plastycznych między innymi w greckim malarstwie wazowym i rzeźbie (wschodni przyczółek Partenonu, Iris A. Rodina), w muzyce (opera Iris P. Mascagniego), w literaturze (Iliada Homera, Król-Duch J. Słowackiego)[1].
Imieniem bogini nazwano jedną z planetoid – (7) Iris, rodzaj bylin (o kolorowych kwiatach jak tęcza) z rodziny kosaćcowatych – Iris oraz gatunek motyla z rodziny rusałkowatych – Apatura iris[13].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
