Vojtech Zamarovský

Vojtech Zamarovský, cz. Vojtěch Zamarovský (ur. 5 października 1919 w Trenczynie lub Zamarovcach^[1][2], zm. 26 lipca 2006 w Pradze) – słowacki prozaik, autor słowackiej i czeskiej literatury faktu, publicysta, badacz, propagator hellenizmu i olimpizmu, tłumacz, prawnik, podróżnik, agent wywiadu.

Vojtech Zamarovský

Vojtěch Zamarovský

Data i miejsce urodzenia	5 października 1919 Trenczyn lub Zamarovce
Data i miejsce śmierci	26 lipca 2006 Praga
Zawód, zajęcie	prawnik, tłumacz
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 5 października 1919 w Trenczynie na Słowacji (ówczesna Czechosłowacja). Wywodził się z ziemiańskiej rodziny. Ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Bratysławie (1943; uzyskał tytuł iuris utriusque doctor^[3]) oraz ekonomiczne na akademii w Pradze (1948). W 1947 roku wstąpił do partii komunistycznej, z której jednak został wydalony w 1952. W latach 1962–1977 współpracował z aparatem bezpieczeństwa Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej (Státní bezpečnost, Štátna bezpečnosť) pod kryptonimem Belo (‘Wojtek’), po czym został agentem wywiadu pod kryptonimem Závoj (‘welon’, ‘woalka’, ‘zasłona’)^[4][5]. Zmarł 26 lipca 2006 w Pradze.

Dorobek twórczy pisarza obejmuje przede wszystkim publikacje popularyzujące kulturę, wierzenia, mity i historię starożytnych cywilizacji, m.in.: greckiej, rzymskiej, egipskiej, mezopotamskiej, sumeryjskiej, hetyckiej. Ogółem napisał 14 książek (13 w języku słowackim i czeskim). Jego dzieła zostały przetłumaczone na 15 języków. Obok działalności naukowo-badawczej i pisarskiej, zajmował się również tłumaczeniem tekstów (angielskich, niemieckich, francuskich, łacińskich) na język czeski i słowacki^[6].

W 2001 roku powstało Muzeum Antyku Vojtecha Zamarovskiego w Trenczynie (Múzeum antiky Vojtecha Zamarovského v Trenčíne)^[7]. Wśród eksponatów muzealnych znajdują się kopie antycznych rzeźb, które pisarz otrzymał w darze od rządu Republiki Greckiej.

Od 2000 roku Klub Pisarzy Literatury Faktu (Klub spisovateľov literatúry faktu) na Słowacji przyznaje nagrodę im. Vojtecha Zamarovskiego.

Nagrody i odznaczenia

• 1962, 1966, 1969, 1974 – Nagroda Trojruža (Cena Trojruža)
• 1962, 1966, 1969, 1974 – Nagroda Wydawnictwa Mladé Letá (Cena vydavateľstva Mladé Letá)
• 1977 – Nagroda Fraňa Kráľa (Cena Fraňa Kráľa)
• 1987 – Nagroda Stowarzyszenia Pisarzy Słowackich (Cena Zväzu slovenských spisovateľov)
• 1992 – Nagroda Egona Ervína Kischa (Cena Egona Ervína Kischa)
• 1994 – Honorowy Obywatel Miasta Trenczyna (Čestný občan mesta Trenčín)
• 1996 – Order Ľudovíta Štúra II Klasy (Rad Ľudovíta Štúra II. triedy) – odznaczenie państwowe przyznane przez Prezydenta Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju kultury^[8]
• 1999 – Nagroda Slovak Gold (Cena Slovak Gold)
• 2001 – Krzyż Pribiny I Klasy (Pribinov kríž I. triedy) – odznaczenie państwowe^[9][10]
• 2003 – Złote Kręgi (Zlaté kruhy Slovenského olimpijského výboru) – wyróżnienie przyznane przez Słowacki Komitet Olimpijski za propagowanie olimpizmu^[11][12][13]
• 2004 – Nagroda Ministra Kultury Republiki Słowackiej (Cena ministra kultúry) – nagroda przyznana przez Ministra Kultury Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju słowackiej literatury
• 2006 – Order Ľudovíta Štúra I Klasy (Rad Ľudovíta Štúra I. triedy) – odznaczenie państwowe przyznane przez Prezydenta Republiki Słowackiej za zasługi dla rozwoju kultury, pośmiertnie^[14]
• 2006 – Ambasador Hellenizmu w 2006 roku (Čestný titul Veľvyslanec helenizmu za rok 2006) – odznaczenie honorowe przyznane przez prefekta regionu ateńskiego za propagowanie helleńskiej kultury, religii i filozofii na Słowacji oraz w Europie Środkowo-Wschodniej

Twórczość

Publikacje z zakresu literatury faktu

Rok wydania	Tytuł w języku słowackim	Ogólna charakterystyka publikacji	Tytuł w języku czeskim	Rok wydania
1960, 19644, 1975	Za siedmimi divmi sveta1	Esej historyczny o siedmiu cudach starożytnego świata	Za sedmi divy světa	1963, 19674, 19804
1963, 19744	Za tajomstvom ríše Chetitov	Reportaż naukowy i biograficzny o Bedřichu Hrozným i dziejach Hetytów	Za tajemstvím říše Chetitů	1961
1962, 19674	Objavenie Tróje	Opis wykopalisk archeologicznych w Troi oraz mitologii i epiki starożytnej Grecji, a także esej biograficzny o Heinrichu Schliemannie	Objevení Tróje	1962
1966, 19844	Na počiatku bol Sumer	Monografia o dziejach Sumeru	Na počátku byl Sumer	1966, 19834, 19964
1969, 19804	Bohovia a hrdinovia antických bájí2	Słownik wybranych postaci mitologii greckiej i rzymskiej	Bohové a hrdinové antických bájí	1965, 19704, 19824
1971	Dejiny písané Rímom	Monografia o dziejach starożytnego Rzymu	Dějiny psané Římem	1967, 19954
1974	Grécky zázrak	Monografia o dziejach starożytnej Grecji	Řecký zázrak	1972
1975	Gilgameš	Opracowanie sumeryjskiego eposu o Gilgameszu	Gilgameš	1976
1977	Ich veličenstvá pyramídy	Monografia o egipskich piramidach	Jejich veličenstva pyramidy	1975, 19864
1978, 1986	Vzkriesenie Olympie	Monografia o starożytnych igrzyskach olimpijskich	Vzkříšení Olympie	1980
1981	Aeneas	Opracowanie rzymskiego eposu o Eneaszu	Aeneas	1981
1986	Bohovia a králi starého Egypta	Słownik wybranych postaci mitologii egipskiej oraz władców i dziejów starożytnego Egiptu	Bohové a králové starého Egypta	1979
1987	Sinuhet	Opracowanie opowiadania o Egipcjaninie Sinuhe	Sinuhet	1985
1992	Návrat do staroveku3	Synteza twórczości dotyczącej literatury faktu	Návrat do starověku	1992
1999–2003	Súborné dielo	Synteza twórczości dotyczącej literatury faktu	–	–
1Tropami siedmiu cudów świata – wydanie w języku polskim 2Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej – wydanie w języku polskim 3Po stopách vlastných kníh – podtytuł 4wydanie zmienione, uzupełnione

Tłumaczenia

• Agrární otázka (K. Kautsky, 1959)
• Arkadská dobrodružství horních deseti tisíc (S. Leacock, 1959)
• Bohové, hroby a učenci (C.W. Ceram, 1961)
• Ekonomická tabulka a jiné ekonomické spisy (F. Quesnay, 1958)
• Hlavní buržoazní a maloburžoazní ekonomické názory v Západním Německu (L. Bielem, 1958)
• Korespondence (J.W. Goethe, F. Schiller, 1975)
• O zemědělství (M.P. Cato, 1959)
• Princ Eugen (E. Fischer, L. Eisler, 1958)
• Rozprava o politické ekonomii (J.J. Rousseau, 1956, 1978)
• Svědomí (R. Petershagen, 1958)
• Stopa v poušti (L.N. Lavolle, 1967)
• Studie o krásné literatuře a politické ekonomii (J. Kuczynski, 1958)
• Zlatý faraon (K. Bruckner, 1962)
• Ztracená pyramida (M.Z. Goném, 1963)

Filmy dokumentalne

Na podstawie książek powstały scenariusze filmów dokumentalnych, takich jak:

• Po stopách Hérodota (7-odcinkowy serial, autor scenariusza, Praga, 1969),
• Na počátku byl Sumer (6-odcinkowy serial, Ostrawa, 1970–1971),
• Sedm divů světa (7-odcinkowy serial, Praga, 1979),
• Po stopách Aeneových (3-odcinkowy serial, autor scenariusza, Praga, 1980),
• Hrdinové starověkých mýtů (13-odcinkowy serial, Praga, 1984),
• Veľké civilizácie staroveku očami Vojtecha Zamarovského (13-odcinkowy serial, autor scenariusza, Bratysława, 1988),
• Chcem sa vrátiť (film, reżyser: E. Boldišová, Bratysława, 1998).

Przypisy

1. Blahoslav Dokoupil, Kateřina Bláhová: Vojtěch Zamarovský. slovnikceskeliteratury.cz, 1998, 2007. [dostęp 2009-12-21]. (cz.).
2. Úvod. obeczamarovce.sk, 2009. [dostęp 2009-12-21]. (słow.).
3. Tytułu iuris utriusque doctor (słow. doktor práv, w skrócie: JUDr.) nie należy mylić ze stopniem naukowym doktora (zob. Rigorózne konanie. flaw.uniba.sk. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)]. (słow.)., Doktorandské štúdium. flaw.uniba.sk. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)]. (słow.).).
4. Vojtech Zamarovský (Profil). sme.sk. [dostęp 2009-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-09)]. (słow.).
5. Marek Vagovič: Spisovateľ Zamarovský bol agentom rozviedky. kultura.sme.sk, 27.07.2009. [dostęp 2009-12-19]. (słow.).
6. Janette Decsiová: Do hlbín histórie cez hory kníh. civil.gov.sk. [dostęp 2009-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)]. (słow.).
7. Múzeum antiky Vojtecha Zamarovského. trencin.sk. [dostęp 2009-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-31)]. (słow.).
8. Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998. prezident.sk. [dostęp 2012-01-04]. (słow.).
9. Komuniké z rokovania vlády Slovenskej republiky 6.decembra 2000. vlada.gov.sk, 6.12.2000. [dostęp 2009-12-19]. (słow.).
10. Pribinov kríž, I. trieda. schuster.prezident.sk. [dostęp 2012-01-04]. (słow.).
11. SOV: Vojtech Zamarovský dostal Zlaté kruhy SOV. olympic.sk. [dostęp 2009-12-19]. (słow.).
12. SOV: Slovenské olympijské hnutie smúti za Vojtechom Zamarovským. olympic.sk. [dostęp 2009-12-19]. (słow.).
13. SOV: Poďakovanie od Vojtecha Zamarovského. olympic.sk. [dostęp 2009-12-19]. (słow.).
14. Rad Ľudovíta Štúra, I. trieda. prezident.sk. [dostęp 2012-01-04]. (słow.).

Bibliografia

• Valér Mikula: Slovník slovenských spisovateľov. Bratislava: Ústav slovenskej literatúry Slovenskej akadémie vied, Vydavateľstvo Kalligram, 2005, s. 620–621. ISBN 80-7149-801-7. (słow.).
• Naďa Vokušová: Cesta do historie vede přes hory knih. czsk.net. [dostęp 2009-12-20]. (cz.).
• Vojtech Zamarovský. ktojekto.sk. [dostęp 2009-12-20]. (słow.).
• Zamarovský, Vojtech (1919). litcentrum.sk. [dostęp 2009-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-29)]. (ang.).

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000369808641
• VIAF: 244674003
• LCCN: n80116977
• GND: 129469890
• SUDOC: 177222964
• NKC: jk01152053
• NTA: 134448987
• PLWABN: 9810537830505606
• NUKAT: n97083475
• J9U: 987007276770205171
• CONOR: 17431139

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 4000138
• Hrvatska enciklopedija: 66793