Zawada (powiat prudnicki)

Zawada (dodatkowa nazwa w j. niem. Zowade) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek^[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Równiny Niemodlińskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Zobacz też: Zawada w innych znaczeniach tej nazwy.

Zawada

wieś
Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Głogówek
Liczba ludności (2011)	414[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-250[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0494002
Położenie na mapie gminy Głogówek Zawada
Położenie na mapie Polski Zawada
Położenie na mapie województwa opolskiego Zawada
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Zawada
50°23′51″N 17°48′49″E[3]

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 414 osób^[1].

Przysiółkami wsi są But, Golczowice, Mucków i Sysłów^[4][5].

Geografia

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 13 km od granicy z Czechami, na Równinie Niemodlińskiej, tuż przy granicy powiatu prudnickiego z powiatem krapkowickim (gmina Strzeleczki). Należy do Euroregionu Pradziad^[6].

Środowisko naturalne

W Zawadzie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Zawady wynoszą 622 mm. Dominują wiatry zachodnie^[7].

Integralne części wsi Zawada^[4][8]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0494025	But	przysiółek
0494019	Golczowice	przysiółek
0494031	Mucków	przysiółek
0494048	Sysłów	przysiółek

Nazwa

Nazwa miejscowości należy do grupy nazw patronomicznych i pochodzi od staropolskiego imienia założyciela miejscowości Zawady^[9]. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Zowade podając jej znaczenie „Dorf des Zawada”, czyli po polsku „Wieś Zawady”^[9].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Zawada, a także zgermanizowaną Zowade we fragmencie: „Zowade (polnisch Zawada)”^[10]. Ze względu na swoje polskie pochodzenie w 1936 nazwa Zowade została zmieniona przez nazistowską administrację III Rzeszy na nową, całkowicie niemiecką nazwę Lichten^[11]. W opracowanej w 1971 przez Powiatowy Inspektorat Statystyczny w Prudniku Statystycznej charakterystyce miejscowości w gromadach powiatu prudnickiego, miejscowość została wymieniona pod nazwą Zawada^[12].

Historia

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnej wsi Zawada, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają epok kamienia i brązu^[13].

Pieczęć Golczowic i Zawady (1844)

Miejscowość powstała w 1679^[14], pierwotnie jako folwark^[15][16]. Określana także jako wieś zagrodnicza^[17]. W 1724 zbudowano w Golczowicach drewniany kościół św. Anny^[18], ufundowany przez Franza Freiherra von Larisch. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[19]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[20]. Drewniany kościół spłonął w 1764^[21].

Zawada (Zowada od. Sowada) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Golczowice i Zawada posiadały wspólną pieczęć, która przedstawiała w polu trzy kwiaty wyrastające z serca, pod nimi napis GEM: SIG:, a w otoku napis: GOLLSCHOWITZ SOWADE / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Golczowice, Zawada / Powiat Prudnicki)^[22]. W 1831 w Zawadzie wybuchła epidemia cholery. Zmarli byli chowani w Golczowicach, na terenie, na którym w latach 1843–1848 wzniesiono nowy kościół św. Anny^[21]. Zawada weszła w skład majątku Tiele-Wincklerów w Mosznej na mocy fideikomisu, podpisanego przez Huberta von Tiele-Wincklera w 1892^[23].

Pomnik poległych w I wojnie światowej w Golczowicach

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 948 mieszkańców Zawady 41 posługiwało się językiem niemieckim, 860 językiem polskim, 31 innym językiem, a 16 było dwujęzycznych^[24]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Zawada znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[25]. Do głosowania uprawnionych było w Zawadzie 567 osób, z czego 356, ok. 62,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 347, ok. 61,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 556 głosów (ok. 98,1% uprawnionych), w tym 553 (ok. 99,5%) ważne; za Niemcami głosowało 441 osób (ok. 79,7%), a za Polską 112 osób (ok. 20,3%)^[26]. W latach 20. XX wieku w Golczowicach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców Golczowic, Zawady, Czartowic, Buta, Muckowa i Sysłowa, którzy zginęli podczas I wojny światowej.

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[27]. Mieszkańcom Zawady, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Zawada należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Gostomia^[28], w latach 1954–1959 do gromady Błażejowice^[29], a w latach 1959–1972 do gromady Mochów. Podlegała urzędowi pocztowemu w Białej^[30].

W latach 60. XX wieku w Zawadzie funkcjonowała szkoła przysposobienia rolniczego^[31]. W miejscowości znajdowała się chlewnia Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej w Głogówku^[32]. W 2009 Zawada przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[33].

Mieszkańcy

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków^[34]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Klocołrzy^[35].

Liczba mieszkańców wsi

• 1871 – 804^[36]
• 1885 – 772^[37]
• 1905 – 676^[38]
• 1910 – 644^[39]
• 1933 – 841^[40]
• 1939 – 867^[40]
• 1966 – 167^[41]
• 1998 – 502^[42]
• 2002 – 444^[42]
• 2009 – 442^[42]
• 2011 – 414^[42]
• 2013 – 415^[43]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest^[44]:

• dzwonnica-kaplica, z XVIII w., wypisana z księgi rejestru.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Zawadzie chronione są ponadto^[45]:

• kościół parafialny pw. św. Anny (Golczowice)
• zespół folwarczny, nr 1
  • spichlerz
• dom mieszkalny nr 7
• dom mieszkalny nr 8

• 
  Dzwonnica-kaplica
• 
  Zespół folwarczny
• 
  Dom nr 8

Transport

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1207O relacji Błażejowice Dolne – Zawada – Smolarnia, nr 1255O relacji Zawada – Buława – Pisarzowice, nr 1269O relacji Zawada – Kierpień oraz nr 1281O relacji Żabnik – Nowa Wieś Prudnicka – Czartowice – Golczowice – Zawada^[46].

Zawada posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem, Głogówkiem. We wsi znajduje się pięć przystanków autobusowych – „Zawada”, „Golczowice”, „Mucków”, „Sysłów”, „Zawada But”^[47].

Oświata

W Zawadzie funkcjonuje oddział zamiejscowy Przedszkola Publicznego^[48] z jednym oddziałem przedszkolnym, z zajęciami dodatkowymi z rytmiki i języka niemieckiego^[49].

Religia

Katolicy z Zawady należą do parafii św. Anny w Golczowicach (dekanat Głogówek)^[50]. We wsi znajduje się kaplica św. Józefa^[21]. Przy kościele w Golczowicach znajduje się cmentarz^[51]. 21 czerwca 2020 przy kościele i plebanii w Golczowicach otwarto „Dom Świętego Jana Pawła II”, upamiętniający postać papieża Jana Pawła II. Obiekt służy jako miejsce spotkań dla lokalnej społeczności^[52].

Sport

Boisko LZS Zawada

We wsi funkcjonuje klub piłkarski LZS Zawada^[53], który posiada drużynę seniorów^[54]. Drużyna trampkarzy zawiesiła działalność^[55]. Klub rozgrywa swoje mecze na boisku w Zawadzie^[49]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar^[56].

Turystyka

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Zawadzie^[57].

Bezpieczeństwo

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 12 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)^[58].

Teren wsi, jak i całej gminy Głogówek, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[59]. Gminę Głogówek obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[60].