Zatwarnica

Zatwarnica (ukr. Затварниця, Zatwarnycia) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska^[4][6]. Leży w dolinie potoku Głębokiego w pobliżu jego ujścia do Sanu.

Integralne części wsi Zatwarnica^[4][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0356375	Sękowiec (dawn. Sikawiec)	część wsi
0356352	Suche Rzeki	część wsi

Zatwarnica

wieś
Kościół w Zatwarnicy
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	bieszczadzki
Gmina	Lutowiska
Liczba ludności (2011)	205[1][2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-713[3]
Tablice rejestracyjne	RBI
SIMC	0356346[4]
Położenie na mapie Polski Zatwarnica
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Zatwarnica
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Zatwarnica
Położenie na mapie gminy Lutowiska Zatwarnica
49°13′26″N 22°33′03″E[5]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego..

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Michała Archanioła w Dwerniku. We wsi jest kościół filialny pw. Dobrego Pasterza.

Historia

Wieś lokowana w latach 1551–1600 na prawie wołoskim w dobrach Kmitów, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego^[7].

Piotr Kmita Sobieński dziedziczył Zatwarnicę do śmierci (1553), po nim bezdzietna wdowa Barbara Kmita z Herburtów. Po jej śmierci w 1580 r. brat Stanisław Herburt.

W 1588 pojawia się wzmianka o cerkwi. W 1774 wybudowano nową parafialną cerkiew greckokatolicką pw. Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja. Prawdopodobnie na początku XIX w. parafię zlikwidowano. Ponownie erygowana w latach 30. XX wieku. Budynek cerkwi spalono w 1946 wraz z zabudową wsi.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej Zatwardnica byli Adolf, Teofila i Ludwika Jordan^[8]. W 1893 właścicielem posiadłości tabularnej w Zatwarnicy był hr. Edward Mycielski^[9].

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie leskim województwa lwowskiego. W maju 1936 otwarto w Zatwarnicy most na rzece San^[10]. W 1937 roku we wsi znajdowały się m.in.: cerkiew, poczta, urząd gminy, młyn wodny, tartak, gajówka. Cześć zabudowy rozmieszczona w trzech przysiółkach: Suche Rzeki na południowy zachód od centralnej części wsi, Kalinów na południe oraz Sękowiec na północny wschód (po drugiej stronie rzeki San).

13 sierpnia 1944 oddział UPA uderzył po raz pierwszy na posterunek milicji w Zatwarnicy^[11]. 13 listopada 1944 sotnia UPA zamordowała 8 Polaków i powiesiła jednego Ukraińca oskarżonego o „zdradę narodu ukraińskiego”. W 1946 wieś została kompletnie spalona przez sotnię Bira, a ludność miejscowa wysiedlona w ramach wymiany ludności na radziecką Ukrainę. Łącznie w latach 1944–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 54 Polaków, Ukraińców i Łemków. W 1946 po wysiedlenie Ukraińców do ZSRR spalili pozostawione przez nich gospodarstwa^[12].

Od października 1939 do sierpnia 1944 wieś była siedzibą urzędu gminy w powiecie sanockim. W okresie powojennym do 1951 roku miejscowość była siedzibą gminy Zatwarnica w powiecie leskim (województwo rzeszowskie).

W Zatwarnicy rozpoczęły działalność ośrodki wypoczynkowe, leśniczówki BdPN oraz Lasów Państwowych, sklepy. W Suchych Rzekach Terenowa Stacja Edukacji Ekologicznej BdPN, w Sękowcu domek myśliwski Nadleśnictwa Lutowiska.

Wieś na mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego z 1937 roku

Demografia

• 1895 we wsi (wraz z przysiółkami) znajdują się 93 domy (614 mieszkańców: 568 grekokatolików, 46 żydów i 16 rzymskich katolików).
• 1921 – 126 domów (796 mieszkańców: 681 grekokatolików, 82 żydów i 6 rzymskich katolików).
• 1991 – 204 osoby.
• 2004 – 238 osób.
• 2011 – 217 osób^[1][2]
• 2020 – 205 osób^[13]

Przypisy

1. Wieś Zatwarnica w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-03-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-04].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1589 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
5. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 159611
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
7. Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
8. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 258.
9. Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, nr 264 z 19 listopada 1893.
10. Otwarcie mostu w Zatwarnicy. „Wschód”, s. 6, nr 11 z 10 maja 1936.
11. Artur Bata „Bieszczady w ogniu”, Rzeszów 1987, s. 122.
12. SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 417, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
13. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 4 [dostęp 2022-05-20].

Bibliografia

• Krukar, Olszański i in.: Bieszczady. Przewodnik. Wyd. XIII. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, s. 396.
• Kryciński Stanisław: Cerkwie w Bieszczadach. Wyd. III. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005, s. 159.
• Mapa „Dźwiniacz Górny” 1:100 000. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1937. Brak numerów stron w książce
• Krukar Wojciech: Mapa turystyczna Bieszczady 1:50 000. Krosno: Ruthenus, 2013. Brak numerów stron w książce
• Chlebowski Bronisław red.: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. XIV. Warszawa: 1895, s. 466.

Linki zewnętrzne

• Zatwarnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 466.