Zamek w Łące Prudnickiej
własność prywatna Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zamek w Łące Prudnickiej (niem. Schloss Wiese lub Mettich-Schloss) – zabytkowy renesansowo-neogotycki zamek znajdujący się w Łące Prudnickiej, około 2 km od Prudnika, przy drodze krajowej nr 40.
| nr rej. 201/56 z 7.08.1956[1] | |
 Zamek w Łące Prudnickiej (2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Głuchołaska 16, |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Ukończenie budowy |
XIV wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
1525–1530 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
|
| Obecny właściciel |
Przemysław Krokowski |
Położenie na mapie gminy Prudnik  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
| 50°18′59″N 17°32′12″E | |
| Strona internetowa | |
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Nie jest znana data budowy pierwotnego zamku. Utożsamia się ją z budową w XIV wieku kościoła parafialnego w pobliskiej Moszczance, którego patronem była rodzina szlachecka Wierzbnów – pierwszych właścicieli dóbr w Łące Prudnickiej. Ówczesny zamek znajdował się w miejscu późniejszego skrzydła wschodniego[2]. Jerzy z Wierzbna był od 31 lipca 1481 właścicielem kasztelanii prudnickiej[3].
Majątek w Łące Prudnickiej pozostawał w rękach panów z Wierzbnej do lat 90. XVI wieku[2]. W 1591 Joachim Mettich kupił od braci Albrechta, Ignaza i Stephana z Wierzbnej dobra w Łące Prudnickiej, Moszczance i Niemysłowicach za sumę 26 300 guldenów, a w 1598 kupił Rudziczkę, Mieszkowice i Włóczno od miasta Prudnik. 4 stycznia 1607 Mettich ustanowił z tych miejscowości seniorat, czyli majątek dziedziczony przez najstarszego przedstawiciela rodziny Mettichów[4].
W XVI wieku zamek został rozbudowany, stopniowo uzyskując kształt zbliżony do współczesnego. Jego najstarsze fragmenty, datowane na lata 1525–1530, powstały w skrzydłach północnym i zachodnim oraz w części południowego skrzydła. W 1593 powiększono zamek o skrzydło południowe z narożną wieżą, prostopadle do wschodniego skrzydła parkowego[4]. W latach 1615–1617 dokonano w zamku przebudowy w stylu renesansowym. Powstało wówczas założenie trójskrzydłowe z wewnętrznym dziedzińcem zamkniętym ślepym murem z czwartej strony[5].
Hrabia Joachim Mettich, który przez większość życia był protestantem, przeszedł na katolicyzm u schyłku życia i ufundował w 1646 kaplicę zamku. Mieściła się w wykuszu zachodniej części południowego skrzydła i była obsługiwana przez zamkowego kapelana. Ponieważ kościół w Moszczance znajdował się w rękach protestantów, kaplica zamkowa służyła za miejsce spotkań miejscowym parafianom katolickim[4].
W 1721 kaplica zamkowa została przeniesiona na parter skrzydła wschodniego. Na zwieńczeniu dachu umieszczono w 1727 okrągłą, barokową wieżyczkę wykonaną przez cieślę Henryka Hoffmana z Moszczanki. Na szczycie wieżyczki osadzono kulę, wewnątrz której ukryto „z myślą o potomnych” przedmioty i zapisy różnej wagi i znaczenia. Wówczas zarządcą majątku w Łące Prudnickiej był Gottfried Möhler. Wykonano nową elewację północną skrzydła wschodniego. Według przywileju z 1751, w kaplicy można było odprawiać msze codzienne i świąteczne z wyjątkiem Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Kaplica posiadała przywilej odpustu nadany przez papieża[5].
Na początku XVIII wieku Ferdinand Mettich ufundował figurę św. Jana Nepomucena na przeciwko zamku[6].
Po śmierci Franza Karla von Mettich 21 czerwca 1819 majątkiem zarządzał jego syn, Karl von Mettich. Kryzys gospodarczy w 1815 doprowadził do rozwiązania senioratu Mettichów w 1821. Wówczas majątek został przekształcony w zwykłe dobra rycerskie. Karl von Mettich zmarł 20 sierpnia 1825, a majątek w Łące Prudnickiej odziedziczyły jego dwie córki: Anna i Maria. W 1830 sprzedały majątek generałowej von Colomb, która jeszcze w tym samym roku odstąpiła go hrabiemu Johannesowi von Sedlnitzky. Od tej pory właścicielem zamku był ród Sedlnickich z Choltic herbu Odrowąż. Johann Karl Sedlnitzky urządził od nowa kaplicę zamkową. Otrzymała przywilej od biskupa wrocławskiego Daniela Latusska zezwalający na codzienne odprawianie mszy, a jej poświęcenie odbyło się 3 września 1845. Jej patronem został św. Jan Nepomucen. Msze odprawiali księża z Prudnika oraz z sanktuarium Matki Bożej Bolesnej na Kaplicznej Górze, w tym ostatni śląski kapucyn Bonawentura Menzel[6].
W 1848 doszło do wystąpień chłopów w Łące Prudnickiej związanych z Wiosną Ludów. Uzbrojeni chłopi podeszli pod zamek żądając, aby wyszedł do nich hrabia Sedlnitzky. Udało mu się jednak uciec do Niemysłowic. Powrócił na zamek kilka dni później i przyznał robotnikom ulgi od pańszczyzny i obciążeń. Miejsce między stajnią i stodołą, skąd hrabia ratował się ucieczką przed chłopami, zostało upamiętnione kamiennym krzyżem z napisem „Pomocnik w potrzebie, 1848”[7].
W połowie XIX wieku założono park krajobrazowy na miejscu dawnych ogrodów. Park był połączony ciągiem drzew z drogami polnymi prowadzącymi od wsi w kierunku otwartego krajobrazu. W latach 1875–1883 przeprowadzono remont zamku w stylu neogotyckim. W skrzydle północno-zachodnim zbudowano wieżę z ceglanymi sterczynami zwieńczoną chorągiewką i kwiatonami. Powstała też przybudówka krużgankowa od strony dziedzińca. Rozbudowano skrzydło północne, powiększając je o jeden trakt. Wówczas powstał łamany dach i obramienia okienne tej części budowli. Fasada skrzydła południowego otrzymała neogotycki portal wejściowy[7].
Zamek przybrał formę nieregularnego założenia czteroskrzydłowego otaczającego prostokątny dziedziniec. Północne skrzydło nie zamykało dziedzińca. Odnowiono wieżyczkę nad kaplicą. Nad wejściem głównym od strony dziedzińca umieszczono kartusze z herbami rodziny Sedlnitzky-Odrowąż[7]. W okresie kulturkampfu, w latach 70. XX wieku zaprzestano odprawiania mszy w kaplicy zamkowej[8].
W 1907 wzdłuż południowego skrzydła zamku zbudowano drogę z Prudnika do Pokrzywnej[8]. W 1922 na przeciwko zamku ustawiono pomnik poległych w I wojnie światowej[9].
W dwudziestoleciu międzywojennym, kiedy właścicielem zamku był Hermann von Choltitz, rodzina zamieszkiwała pierwsze piętro południowego i zachodniego skrzydła zamku. W skrzydle wschodnim znajdowała się jadalnia oraz mieszkanie siostry Hermanna. W skrzydle południowym mieściła się druga jadalnia, która przylegała do narożnej wieży. Dalej znajdowały się kolejno: salon, buduar, pokój dzienny z wykuszem i sypialnie dzieci. W skrzydle zachodnim mieściły się: sypialnia właścicieli, garderoba, pokój zabaw dla dzieci, 3 pokoje gościnne, mieszkanie szofera i ogrodnika oraz kancelaria. W skrzydle północnym znajdowało się mieszkanie inspektora. Na parterze, pomieszczenie przylegające do wieży było przechowalnią roślin na okres zimowy[10]. Znajdowała się na nim też garderoba. W skrzydle zachodnim mieściły się mieszkania służby i spiżarnie. W skrzydle północnym znajdowała się kuźnia i warsztat kołodzieja[11].
W 1894 w zamku urodził się Dietrich von Choltitz, który podczas II wojny światowej jako ostatni gubernator Paryża nie wykonał rozkazu Adolfa Hitlera nakazującego zniszczenie miasta[12]. W styczniu 1945 Choltitzowie przyjęli do zamku uchodźców ze wschodniej części Górnego Śląska[13]. Ostatni niemieccy właściciele zamku, hrabia Hermann von Choltitz wraz z rodziną, a także grupa uchodźców, opuścili zamek 17 marca 1945, kiedy Armia Czerwona zaczęła zajmować Prudnik. Podczas działań wojennych zniszczona została narożna wieża zamku. Wyposażenie wnętrz padło ofiarą kradzieży[9].
Stadnina Koni w Prudniku przejęła cały obiekt w 1953[14]. Zamek był zamieszkiwany, lecz pozbawiony należytej opieki zaczął popadać w ruinę[9]. Najdłużej użytkowane były skrzydła zachodnie i północne. W południowym skrzydle wybuchły pożary. W latach 70. XX wieku w sali na piętrze skrzydła zachodniego znaleziono jeden z najlepiej zachowanych na Śląsku malowanych stropów drewnianych[5]. W latach 80. XX wieku Stadnina Koni Prudnik przystąpiła do przebudowy zamku na hotel, jednak ostatecznie projekt adaptacji nie został zrealizowany[15]. Wewnątrz budynku powstały ścianki działowe pokoi, w których mieli mieszkać goście hotelu. Odtworzono sgraffito na ścianie skrzydła wschodniego[16].
Po 1989 potomek Choltitzów zwrócił się z propozycją odzyskania rodzinnego zamku, na co nie zgodziły się polskie władze[17]. Na początku lat 90. XX wieku zamek kupił prywatny właściciel. Nie spłacał należności rozłożonej na raty, w związku z czym obiekt ponownie wystawiono na sprzedaż[14]. W 2006 zamek został zlicytowany za 250 tysięcy złotych[18] przez Przemysława Krokowskiego i Marię Bodgani, którzy zapowiadali przebudowę zamku na centrum hotelowo-konferencyjne[19]. Od tej pory popada w ruinę[20][21][22]. Prywatny właściciel nie przeprowadził żadnych prac konserwatorskich ani zabezpieczających[23]. Jedynie w czerwcu 2015 wrócił do Łąki Prudnickiej by uporządkować zarośla na dziedzińcu zamku[24]. Syn Dietricha von Choltitza, Timo von Choltitz, bezskutecznie próbował odzyskać zamek[25].
Sąd nałożył na Krokowskiego trzy tysiące złotych grzywny za nie wywiązanie się z umowy. Po roku karę zamienił na 30 dni aresztu. Krokowski przebywa w Stanach Zjednoczonych, nie płaci podatków za zamek. Gmina Prudnik wielokrotnie wysyłała pisma, uruchamiała procedury prawne i skarbowe, w celu otrzymania pieniędzy. Restauracja zamku przez gminę jest niemożliwa, gdyż nie posiada wystarczających środków. Burmistrzowie Prudnika Franciszek Fejdych i Grzegorz Zawiślak bezskutecznie podejmowali starania w celu ratowania zamku[26]. W 2020 starosta powiatu prudnickiego Radosław Roszkowski podjął próbę wszczęcia procedury wywłaszczeniowej[27].
Do największych zniszczeń doszło w skrzydle północnym. Dach uległ częściowemu zawaleniu[16].
Folwark
Obszar rezydencji sąsiaduje z zabudowaniami dawnego folwarku. W przeszłości cały kompleks z rezydencją i parkiem stanowił funkcjonalną całość. Stadnina Koni Prudnik prowadziła w budynkach folwarku hodowlę krów, którą przeniesiono do nowych obór w Wierzbcu. W styczniu 2025 SK Prudnik postanowiła wystawić teren dawnego folwarku, na który składają się cztery działki z sześcioma budynkami gospodarczymi, na sprzedaż[28].
Architektura
Zamek znajduje się przy drodze z Prudnika do Pokrzywnej[2]. Obejmuje nieregularne założenie czteroskrzydłowe, powiększone o poszczególne człony na zasadzie addycji. Najstarszą część obiektu stanowi skrzydło południowe o zagiętej osi, z basztą w narożu[29]. Budynek zachował elementy pierwotnego wystroju architektonicznego. Występują w nim sklepienia krzyżowe wsparte na filarach, a także różne odmiany sklepień kolebkowych, kolebkowo-krzyżowych i kolebkowych z lunetami[30].
.jpg)
W skrzydłach południowym i zachodnim zachowały się sklepienia kolebkowe i krzyżowe a lat 1525–1530[4]. Na ścianie skrzydła wschodniego znajdują się pozostałości dekoracji sgraffitowej[5].
W południowo-zachodnim narożniku wznosi się kwadratowa neogotycka wieża, zbudowana w XIX wieku z inicjatywy Johanna Karla[23]. Budowli grozi seria katastrof budowlanych w jej poszczególnych częściach[31]. Zamek ma 53 pomieszczenia o powierzchni prawie 3 tys. m². Należy do niego 2,5-hektarowy park[18].
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.