Willem Dafoe

William James Dafoe (ur. 22 lipca 1955 w Appleton^[1]) – amerykański aktor, nominowany do Oscarów za role w filmach: Pluton, Cień wampira, Projekt Floryda i Van Gogh. U bram wieczności. Prócz filmów artystycznych grał także w filmach głównego nurtu, jak Spider-Man, John Wick i Aquaman.

Willem Dafoe

Willem Dafoe (2024)
Imię i nazwisko	William James Dafoe
Data i miejsce urodzenia	22 lipca 1955 Appleton
Zawód	aktor
Współmałżonek	Elizabeth LeCompte (1977–2004; rozwód) Giada Colagrande (od 2005)
Lata aktywności	od 1975

Często współpracował z filmowcami takimi jak Paul Schrader, Abel Ferrara, Lars von Trier, Julian Schnabel, Wes Anderson i Robert Eggers. Dafoe był współzałożycielem teatru eksperymentalnego The Wooster Group.

8 stycznia 2024 otrzymał gwiazdę na Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6284 Hollywood Boulevard^[2][3].

Młodość

Urodził się w Appleton w stanie Wisconsin jako siódme z ośmiorga dzieci pielęgniarki – Muriel Isabel Dafoe (z domu Sprissler) i chirurga – Williama Alfreda Dafoe. Jego dziadek pochodził z Kanady, z Ontario. Jego rodzina była pochodzenia irlandzkiego, szkockiego, angielskiego i niemieckiego.

W szkole Einstein Junior High School mówiono na niego „Billy”. Swoje imię „Willem” otrzymał w szkole średniej Appleton East High School w Appleton w stanie Wisconsin, ale dyplom zdobył na sąsiednim Lawrence University. Pracował jako maszynista obsługujący scenę. Studiował na University of Wisconsin w Wisconsin na wydziale teatralnym^[4], lecz przed ukończeniem studiów opuścił uczelnię, podejmując decyzję, że więcej nauczy się jako aktor. Przyłączył się do eksperymentalnej grupy Theater X, z którą odbył czteroletnie tournée po Chicago, Denver i Europie. W 1977 przeprowadził się do Nowego Jorku, gdzie związał się z eksperymentalnym teatrem Performance Group (później The Wooster Group).

Kariera

Jego kariera na dużym ekranie rozpoczęła się od udziału w westernie Michaela Cimino Wrota niebios (Heaven’s Gate, 1980) u boku Krisa Kristoffersona i Christophera Walkena. Dwa lata później zagrał w melodramacie Niekochana (The Loveless, 1982), a następnie w epizodycznej roli młodego mężczyzny w budce telefonicznej w dramacie Zagadka nieśmiertelności (The Hunger, 1983) z Catherine Deneuve, Davidem Bowiem i Susan Sarandon. W dramacie sensacyjnym Waltera Hilla Ulice w ogniu (Streets of Fire, 1984) grał przywódcę nikczemnego gangu motocyklowego Ravena Shaddocka, a krytyczka Janet Maslin z „The New York Times” opisała go jako „doskonale nikczemną twarz”^[5]. Swoją pierwszą główną rolę bezwzględnego fałszerza pieniędzy zagrał w sensacyjnym dramacie kryminalnym Williama Friedkina Żyć i umrzeć w Los Angeles (To Live and Die in L.A., 1985).

Willem Dafoe (2006)

Najważniejsza stała się dla niego sztuka ekspresji mimiki i gestu, mniej słowa^[6]. Mówi o sobie: Jestem aktorem biologicznym.

Jego głośne kreacje filmowe to przeciwstawiający się bezwzględności i okrucieństwu sierżant Elias Grodin w sensacyjnym dramacie wojennym o wojnie wietnamskiej Olivera Stone’a Pluton (Platoon, 1986), za którą dostał nominację do nagrody Oscara za najlepszą rolę drugoplanową, Jezus z Nazaretu w dyskusyjnym i wywołującym wiele kontrowersji dramacie Martina Scorsese Ostatnie kuszenie Chrystusa (The Last Temptation of Christ, 1988), grecki więzień w Oświęcimiu w biograficznym dramacie sportowym Triumf ducha (Triumph of the Spirit, 1989) oraz obmierzły bandyta w przygodowej komedii kryminalnej Davida Lyncha Dzikość serca (Wild at Heart, 1990)^[7]. Jednak jego rola adwokata i kochanka oskarżonej o morderstwo za pomocą przemocy seksualnej w dreszczowcu erotycznym Sidła miłości (Body of Evidence, 1993) z erotyczną sceną z Madonną i roztopionym woskiem oraz postać psychopaty-geniusza komputerowego, który przejął kontrolę nad statkiem w filmie sensacyjnym Speed 2: Wyścig z czasem (Speed 2: Cruise Control, 1997) przyniosły mu nominację do Złotej Maliny dla najgorszego aktora drugoplanowego. Za rolę mieszkającego w ruinach starego zamku w górach Słowacji Maxa Schrecka w dramacie grozy Cień wampira (Shadow of the Vampire, 2000)^[8] otrzymał wiele nagród, m.in. Saturna oraz nominację do nagrody Oscara i Złotego Globu.

W dramacie biograficznym Paula Schradera Auto Focus (2002) wystąpił jako John Henry Carpenter, sprzedawca sprzętu wideo, najbardziej znany jako przyjaciel i oskarżony o morderstwo aktora Boba Crane’a (Greg Kinnear)^[9]. Sławę zdobyła także rola czarnego charakteru – Normana Osborna, ex-właściciela największego w Nowym Jorku koncernu chemicznego, który przeżył wypadek w laboratorium, przemieniając się w monstrualnego schizofrenicznego Zielonego Goblina^[10] w filmie sensacyjnym fantasy Spider-Man (2002) i jego sequelach – Spider-Man 2 (2004) i Spider-Man 3 (2007)^[1]. Odrzucił propozycję zagrania roli legendarnego gwiazdora porno Johna Holmesa w Wonderland (2003)^[11]. Wziął udział w dwóch dramatach Larsa von Triera: Antychryst (Antichrist, 2009) i Nimfomanka - Część II (The Nymphomaniac Part 2, 2013). W czarnej komedii kryminalnej Paula Schradera Dog Eat Dog (2016) z Nicolasem Cage w roli Mada Doga został wystylizowany na legendarnego gwiazdora porno Johna Holmesa^[12].

Pracował jako model dla domu mody Prada^[13]. Użyczał swojego głosu w reklamach. Był na okładkach magazynów takich jak „Esquire”, „The Hollywood Reporter”, „L’Uomo Vogue” i „Interview”.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 67. MFF w Cannes (2014).

Życie prywatne

W latach 1977–2004 był w nieformalnym związku partnerskim ze starszą o 11 lat reżyserką teatralną – Elizabeth LeCompte (ur. 28 kwietnia 1944). Mają razem syna – Jacka Dafoe (ur. 1982).

25 marca 2005 poślubił włoską aktorkę i reżyserkę – Giadę Colagrande (ur. 1975 w Pescara). Mieszkają na obrzeżach Rzymu. Posiada włoskie obywatelstwo.

Jest peskatarianinem. Codziennie praktykuje ashtanga vinyasa jogę.

Filmografia

• Wrota niebios (Heaven’s Gate, 1980) jako statysta
• The Loveless (1982) jako Vance
• Zagadka nieśmiertelności (The Hunger, 1983) jako młody człowiek w budce telefonicznej
• Zajazd pełen wrażeń (Roadhouse 66 / Zajazd 66, 1984) jako Johnny Harte
• New York Nights (1984) jako Punk
• Ulice w ogniu (Streets of Fire, 1984) jako Raven
• Żyć i umrzeć w Los Angeles (To Live and Die in L.A., 1985) jako Eric Masters
• Pluton (Platoon, 1986) jako sierżant Elias
• Ostatnie kuszenie Chrystusa (The Last Temptation of Christ, 1988) jako Jezus Chrystus
• Missisipi w ogniu (Mississippi Burning, 1988) jako Ward
• Sajgon (Off Limits, 1988) jako Buck McGriff
• Urodzony 4 lipca (Born on the Fourth of July, 1989) jako Charlie
• Triumf ducha (Triumph of the Spirit, 1989) jako Salamo Arouch
• Beksa (Cry-Baby, 1990) jako strażnik
• Dzikość serca (Wild at Heart, 1990) jako Bobby Peru
• Lot Intrudera (Flight of the Intruder, 1991) jako Virgil Tygrys Cole
• Białe piaski (White Sands, 1992) jako Ray Dolezal
• Bezsenny (Light Sleeper, 1992) jako John LeTour
• Tak daleko, tak blisko (In weiter Ferne, so nah!, 1993) jako Emit Flesti
• Sidła miłości (Body of Evidence, 1993) jako Frank Dulaney
• Tom i Viv (1994) jako Tom Eliot
• Stan zagrożenia (Clear and Present Danger, 1994) jako John Clark
• Zwycięstwo (Victory, 1995) jako Axel Heyst
• The Night and the Moment (1995) jako The Writer
• Angielski pacjent (The English Patient, 1996) jako Caravaggio
• Basquiat – Taniec ze śmiercią (Basquiat, 1996) jako The Electrician
• Speed 2: Wyścig z czasem (Speed 2: Cruise Control, 1997) jako John Geiger
• Prywatne piekło (Affliction, 1997) jako Rolfe Whitehouse
• Lulu na moście (Lulu on the Bridge, 1998) jako dr Van Horn
• Hotel New Rose (New Rose Hotel, 1998) jako X
• Święci z Bostonu (The Boondock Saints, 1999) jako Paul Smecker
• eXistenZ (1999) jako Gas
• Cień wampira (Shadow of the Vampire, 2000) jako Max Schreck
• Gniazdo os (Animal Factory, 2000) jako Earl Copen
• Pogromca byków (Bullfighter, 2000) jako ojciec Ramirez
• American Psycho (2000) jako detektyw Donald Kimball
• Boże skrawki (Edges of the Lord, 2001) jako ksiądz
• Chinka (Pavilion of Women, 2001) jako ojciec Andre
• Spider-Man (2002) jako Norman Osborn/Zielony Goblin
• Auto Focus (2002) jako John Carpenter
• Misterium zbrodni (The Reckoning, 2003) jako Martin
• Pewnego razu w Meksyku: Desperado 2 (Once Upon a Time in Mexico, 2003) jako Barillo
• Gdzie jest Nemo? (Finding Nemo, 2003) jako Gill (głos)
• Rozrachunek (The Clearing, 2004) jako Arnold Mack
• Control (2004) jako dr Michael Copeland
• Spider-Man 2 (2004) jako Norman Osborn/Zielony Goblin
• Podwodne życie ze Steve’em Zissou (The Life Aquatic with Steve Zissou, 2004) jako Klaus Daimler
• Aviator (The Aviator, 2004) jako naczelny brukowca
• Before It Had a Name (2005) jako Leslie
• xXx 2: Następny poziom (xXx: State of the Union, 2005) jako George Deckert
• Manderlay (2005) jako ojciec Grace
• Zakochany Paryż (Paris, je t'aime, 2006) jako kowboj (segment „2nd arrondissement”)
• Plan doskonały (Inside Man, 2006) jako kapitain Darius
• Jak zostać gwiazdą (American Dreamz, 2006) jako szef sztabu
• Wakacje Jasia Fasoli (Mr. Bean's Holiday, 2006) jako reżyser Carson Clay
• Wizja mordercy (Anamorph, 2007) jako Stan Aubrey
• The Walker (2007)
• Spider-Man 3 (2007) jako Norman Osborn/Zielony Goblin
• Antychryst (Antichrist, 2009) jako On
• Święci z Bostonu 2: Dzień Wszystkich Świętych (The Boondock Saints II: All Saints Day, 2009) jako Paul Smecker
• Daybreakers. Świt (Daybreakers, 2009) jako Lionel 'Elvis' Cormac
• Synu, synu, cóżeś ty uczynił? (My Son, My Son, What Have You Done?, 2009) jako detektyw Hank Havenhurst
• Łowca (The Hunter, 2011) jako Martin David
• 4:44 Ostatni dzień na Ziemi (4:44 Last Day on Earth, 2011) jako Cisco
• John Carter (2012) jako Tars Tarkas
• Nimfomanka - Część II (The Nymphomaniac Part 2, 2013) jako L
• Gwiazd naszych wina (The Fault in Our Stars, 2014) jako Van Houten
• Bardzo poszukiwany człowiek (2014) jako Tommy Brue
• Grand Budapest Hotel (2014) jako Jopling
• Pasolini (2014) jako Pier Paolo Pasolini
• John Wick (2014) jako Marcus
• My Hindu Friend (2015) jako Diego Fairman
• Dog Eat Dog (2016) jako Mad Dog
• A Family Man (2016) jako Ed Blackridge
• Padre (2016) jako James Verdun
• Wielki Mur (The Great Wall, 2016) jako Ballard
• Projekt Floryda (The Florida Project, 2017) jako Bobby
• Morderstwo w Orient Expressie (Murder on the Orient Express, 2017) jako Gerhard Hardman
• Notatnik śmierci (Death Note, 2017) jako Ryuk (głos)
• Van Gogh. U bram wieczności (At Eternity’s Gate, 2018) jako Vincent van Gogh
• Aquaman (2018) jako Nuidis Vulko
• Lighthouse (2019) jako Thomas Wake
• Liga Sprawiedliwości Zacka Snydera (2021) jako Nuidis Vulko
• Spider-Man: Bez drogi do domu (2021) jako Zielony Goblin
• Biedne istoty (2023) jako dr Godwin Baxter
• Rodzaje życzliwości (2024) jako Raymond/George/Omi
• Nosferatu (2024) jako Profesor Albin Eberhart von Franz

Nagrody

Dafoe to wielokrotny zdobywca nagród filmowych, w tym trzech Nagród Satelita, nagrody Saturn, dwóch Independent Spirit Awards, Honorowego Złotego Niedźwiedzia za całokształt twórczości na 68. MFF w Berlinie (2018) i Pucharu Volpiego dla najlepszego aktora na 75. MFF w Wenecji za rolę Vincenta van Gogha w filmie Van Gogh. U bram wieczności (2018), nagrody National Board of Review, Nickelodeon Kids’ Choice Awards, a także nominacji do czterech Oscarów^[14], nagrody BAFTA, czterech Złotych Globów i pięć Nagród Gildii Aktorów Ekranowych.