Loading AI tools
reżyser amerykański Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
William David Friedkin (ur. 29 sierpnia 1935 w Chicago, zm. 7 sierpnia 2023 w Los Angeles[1]) – amerykański reżyser, producent filmowy i scenarzysta, ściśle utożsamiany z ruchem „Nowe Hollywood” lat 70. XX wieku[2][3].
.jpg) William Friedkin (2017) | |
| Imię i nazwisko przy narodzeniu |
William David Friedkin |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
29 sierpnia 1935 |
| Data i miejsce śmierci |
7 sierpnia 2023 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Jeanne Moreau |
| Lata aktywności |
1962–2023 |
 | |
Rozpoczynając karierę od filmów dokumentalnych na początku lat 60. XX wieku, wyreżyserował dreszczowiec kryminalny Francuski łącznik (1971), który zdobył pięć Oscarów, w tym za najlepszy film, najlepszy scenariusz adaptowany i najlepszą reżyserię, oraz horror o zjawiskach nadprzyrodzonych Egzorcysta (1973), za który otrzymał Złoty Glob dla najlepszego reżysera i nominację do Oscara dla najlepszego reżysera[4].
14 sierpnia 1997 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6925 Hollywood Boulevard[5][6].
Urodził się w Chicago[7] w stanie Illinois. W 1953 ukończył Senn High School[8], gdzie nie był zbyt dobrym uczniem, ale grał w koszykówkę na tyle dobrze, że mógł rozważyć przejście na zawodowstwo[9]. Jednak chciał zmienić ścieżkę kariery na dziennikarstwo[9]. Jako nastolatek zaczął chodzić do kina, gdzie oglądał m.in. Widmo, Cenę strachu i Psychozę. W 1960, w wieku 25 lat po obejrzeniu Obywatela Kane’a Orsona Wellesa, podjął decyzję o karierze filmowca[8].
Początkowo reżyserował na potrzeby telewizji. W 1962 zrealizował telewizyjny film dokumentalny The People vs. Paul Crump o więźniu Paulu Crumpie, który siedział w celi śmierci za rozbój i morderstwo, a zyskał międzynarodowy rozgłos i został zwolniony warunkowo po napisaniu powieści Burn, Killer, Burn[10]. W 1965 był reżyserem jednego z odcinków serialu NBC Spotkanie z Alfredem Hitchcockiem (The Alfred Hitchcock Hour) – pt. „Off Season”, sygnowanego przez Alfreda Hitchcocka[11]. W 1967 zadebiutował w kinie komedią Dobre czasy (Good Times) z udziałem Sonny’ego Bono i Cher[12]. Jego najgłośniejsze dzieła powstały w pierwszej połowie lat 70. W 1971 nakręcił obsypanego Oscarami Francuskiego łącznika (sam otrzymał statuetkę dla najlepszego reżysera), a w 1973 powstał Egzorcysta, jeden z najlepszych horrorów w historii kina[13]. Żaden z jego kolejnych filmów nie dorównał klasą wymienionym arcydziełom[13].
W 1981 na Broadwayu reżyserował spektakl Duet dla jednego[14] z udziałem Anne Bancroft i Maxa von Sydowa.
Jego dramat kryminalny Zadanie specjalne (1980) z Alem Pacino po premierze został źle przyjęty przez krytyków i zdobył dwie nominacje do Złotej Maliny: dla najgorszego reżysera i najgorszego scenariusza[12]. Produkcja wywołała kontrowersje wśród protestujących na rzecz praw gejów[12]. Kolejne realizacje to: Żyć i umrzeć w Los Angeles (1985), Jade (1995)[15], Regulamin zabijania (2000) i Zabójczy Joe (Killer Joe, 2011) z Matthew McConaugheyem i Giną Gershon[16].
Zmarł 7 sierpnia 2023 w swoim domu w Bel Air w Los Angeles w Kalifornii z powodu niewydolności serca i zapalenia płuc w wieku 87 lat[13][9].
William David Friedkin był synem Rachael (z domu Green), pielęgniarki, i Louisa Friedkina, marynarza handlowego, sprzedawcy odzieży męskiej i półprofesjonalnego gracza w softball[17]. Jego ojciec urodził się w Illinois w USA w rodzinie rosyjskich Żydów, a matka była żydowską emigrantką z Ukrainy, która urodziła się w Kijowie[18].
Był czterokrotnie żonaty. Na początku lat 70. związany był z Kitty Hawks (ur. 1946), córką reżysera Howarda Hawksa. W latach 1972–76 pozostawał w nieformalnym związku z tancerką i choreografką Jennifer Nairn-Smith, z którą miał syna Cedrica (ur. 1976). 8 lutego 1977 zawarł związek małżeński z francuską aktorką Jeanne Moreau[19]. W 1979 doszło do rozwodu[19]. W latach 1982–1985 jego drugą żoną była aktorka Lesley-Anne Down[19], z która miał syna Jacka Anthony’ego (ur. 30 sierpnia 1982)[20]. Związek małżeński z dziennikarką Kelly Lange trwał od 7 czerwca 1987 do 1990 roku[21][22]. 6 lipca 1991 poślubił producentkę filmową Sherry Lansing[23].
Friedkin wychował się jako Żyd, ale w późniejszym życiu nazwał siebie agnostykiem[24].
| Rok | Tytuł | Reżyser | Scenarzysta | Producent |
|---|---|---|---|---|
| 1967 | Dobre czasy (Good Times) |  | niewymieniony | |
| 1968 | Przyjęcie urodzinowe (The Birthday Party) | | ||
| 1968 | Noc, w którą zamordowano Minsky’ego (The Night They Raided Minsky’s) | | ||
| 1970 | The Boys in the Band | | ||
| 1971 | Francuski łącznik (The French Connection) | | niewymieniony | |
| 1973 | Egzorcysta (The Exorcist) | | ||
| 1977 | Cena strachu (Sorcerer) | | niewymieniony | |
| 1979 | Skok na Brinka (The Brink’s Job) | | ||
| 1980 | Zadanie specjalne (Cruising) | | | |
| 1983 | Układ stulecia (Deal of the Century) | | ||
| 1985 | Żyć i umrzeć w Los Angeles (To Live and Die in L.A.) | | | |
| 1987 | Szaleństwo (Rampage) | | | |
| 1990 | Opiekunka (The Guardian) | | | |
| 1994 | Drużyna asów (Blue Chips) | | ||
| 1995 | Jade | | niewymieniony | |
| 2000 | Regulamin zabijania (Rules of Engagement) | | ||
| 2003 | Nożownik (The Hunted) | | ||
| 2007 | Fobia (Bug) | | | |
| 2011 | Zabójczy Joe (Killer Joe) | | ||
| 2023 | The Caine Mutiny Court-Martial | | | |
| Rok | Tytuł | Odcinek |
|---|---|---|
| 1965 | Spotkanie z Alfredem Hitchcockiem (The Alfred Hitchcock Hour) | „Off Season” |
| 1967 | The Pickle Bros. | pilot |
| 1985 | The Twilight Zone | „Nightcrawlers” |
| 1992 | Opowieści z krypty (Tales from the Crypt) | „On a Deadman’s Chest” |
| 2007 | CSI: Kryminalne zagadki Las Vegas (CSI: Crime Scene Investigation) | „Cockroaches” |
| 2009 | „Mascara” |
| Rok | Nagroda | Kategoria | Film |
|---|---|---|---|
| 1972 | Złoty Glob | Najlepsza reżyseria[25] | Francuski łącznik (1971) |
| Nagroda Akademii Filmowej | Najlepsza reżyseria[25] | ||
| 1974 | Złoty Glob | Najlepsza reżyseria[25] | Egzorcysta (1973) |
| 1991 | Nagroda Saturn | Nagroda pamięci George’a Pala[25] | – |
| 1999 | Nagroda Prezydenta[25] | – | |
| 2006 | 59. MFF w Cannes | Nagroda FIPRESCI[25] | Robak (2006) |
| 2007 | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Monachium | Nagroda CineMerit[25] | – |
| Kataloński Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sitges | Nagroda honorowa wehikułu czasu[25] | – | |
| 2009 | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno | Lampart honoru[25] | – |
| 2011 | 68. MFF w Wenecji | Złota Mysz[25] | Zabójczy Joe (2011) |
| 2013 | Nagroda Saturn | Nagroda za całokształt twórczości[25] | – |
| 70. MFF w Wenecji | Honorowy Złoty Lew[25] | – | |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
