Remove ads
Kris Kristofferson, właśc. Kristoffer Kristian Kristofferson[1] (ur. 22 czerwca 1936 w Brownsville, zm. 28 września 2024 w Hana[2]) – amerykański aktor, piosenkarz, kompozytor i autor tekstów piosenek. Uznawany za jednego z najważniejszych i najbardziej znanych wykonawców muzyki folk i country[3][4][5].
_(cropped).jpg) Kris Kristofferson (2013) | |
| Imię i nazwisko |
Kristoffer Kristian Kristofferson |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
22 czerwca 1936 |
| Data i miejsce śmierci |
28 września 2024 |
| Instrumenty |
wokal, gitara, harmonijka |
| Gatunki | |
| Zawód |
aktor, muzyk, piosenkarz, kompozytor, autor tekstów piosenek |
| Aktywność |
1959–2020 |
| Wydawnictwo | |
| Powiązania |
Waylon Jennings, Johnny Cash, Willie Nelson, Rita Coolidge, Barbra Streisand |
| Zespoły | |
| The Highwaymen | |
| Strona internetowa | |
.jpg)
W 1985 dołączył do innych artystów country, Waylona Jenningsa, Williego Nelsona i Johnny’ego Casha, tworząc supergrupę muzyki country The Highwaymen[6][7].
Remove ads
Wczesne lata
Urodził się w Brownsville[8][9] w Teksasie jako najstarsze z trojga dzieci Mary Ann (z domu Ashbrook; 1911–1985) i Larsa Henry’ego Kristoffera Kristoffersona (1905–1971)[10], generała majora Amerykańskich Sił Powietrznych. Jego ojciec był pochodzenia szwedzkiego, a matka miała korzenie angielskie, szkocko-północnoirlandzkie, niemieckie, szwajcarsko-niemieckie i holenderskie[11]. Dorastał z siostrą Karen Kirschenbauer (1938–2005) i bratem Kraigherem (ur. 1943)[12]. Jego dziadkowie ze strony ojca, Lars Kristofferson (1840–1900) i Elin Karolina Kristofferson (z domu Johansson), byli szwedzkimi imigrantami[13][14].
Swoje dzieciństwo spędził w większości na podróżach po Stanach Zjednoczonych. W 1954 ukończył San Mateo High School, szkołę średnią w San Mateo, w Kalifornii. Po ukończeniu w 1958 roku wydziału filozofii w Poloma College[15] w Claremont w Kalifornii i otrzymaniu prestiżowego stypendium Rhodes, podjął studia na wydziale historii literatury angielskiej na Uniwersytecie Oksfordzkim w Oksfordzie[16].
Dorabiał jako barman, stróż w Columbia Studios, pilot śmigłowca wożący załogi platform wiertniczych, grał zawodowo w futbol amerykański i pod pseudonimem „Kris Carson”[17] komponował piosenki. W latach 1964–68 odbył pięcioletnią służbę wojskową jako pilot w oddziałach Amerykańskich Siłach Powietrznych stacjonujących w Niemczech. Rozpoczął występy w klubach wojskowych.
Kariera
Po wyjściu z wojska, w 1965 miał podjąć pracę jako wykładowca na West Point, zanim wyjechał na wakacje do Nashville, gdzie zetknął się z nurtem muzyki country. Pracował w różnych dziwnych miejscach, m.in. zamiatał podłogi w Columbia Studios. Tam poznał Johnny’ego Casha, który początkowo przyjął niektóre z piosenek Kristoffersona, ale nie zdecydował się ich nagrać, oraz był obecny w studiu przy realizacji albumu Boba Dylana „Blonde on Blonde”[18].
W 1966 roku Dave Dudley nagrał udany singiel „Viet Nam Blues”. W 1967 roku Kristofferson podpisał kontrakt z Epic Records i wydał singiel „Golden Idol”. Od 1970 występował na estradzie i nagrywał płyty. Stał się laureatem trzech nagród Grammy. Wylansował m.in. takie przeboje jak „Sunday Mornin' Comin' Down”, „Help Me Make it Through the Night”, „For the Good Times””[19], „Loving Her Was Easier” i „Why Not”. Jego piosenki wykonywali w swoim repertuarze m.in. Janis Joplin (Me and Bobby McGee), Elvis Presley (Why My Lord), Roger Miller, Johnny Cash, Sammi Smith i Jerry Lee Lewis (Once More with the Feeling). Wraz z Williem Nelsonem[20], Johnnym Cashem i Waylonem Jenningsem założył zespół The Highwaymen.
Przygodę z kinem Kristofferson – wówczas już ceniony wokalista i kompozytor – rozpoczął na początku lat 70. od występu w dramacie Dennisa Hoppera Ostatni film (The Last Movie, 1971) jako rybałt kowboj i kompozytor muzyki filmowej. Rok potem w społeczno-obyczajowym dramacie Cisco Pike (1972) zagrał tytułową postać muzyka, który z trudem wiążącego koniec z końcem i zaczyna zarabiać na życie jako diler marihuany. Doceniono go po przejmująco zagranej roli Williama H. Bonneya/Billy’ego Kida, bandyty broniącego za wszelką cenę swej wolności w westernie Sama Peckinpaha Pat Garrett i Billy Kid (Pat Garrett and Billy the Kid, 1973), za którą zdobył nominację do nagrody BAFTA Film. W ekranizacji powieści Yukio Mishimy Żeglarz, który utracił łaski morza (The Sailor Who Fell from Grace with the Sea, 1976) zagrał drugiego oficera statku handlowego, Jima Camerona, który angażuje się w związek z wdową (Sarah Miles). Z jego aktorskich dokonań doceniono postać gwiazdora rocka nadużywającego alkoholu w melodramacie muzycznym Narodziny gwiazdy (A Star Is Born, 1976) u boku Barbry Streisand, za którą odebrał nagrodę Złotego Globu.
Zasłynął także z roli zbuntowanego kierowcy ciężarówki, Martina Penwalda o przezwisku „Gumowy Kaczor”, który rozpoczyna brawurową ucieczkę przez lokalnym szeryfem w sensacyjnym filmie drogi Sama Peckinpaha Konwój (Convoy, 1978) z Ali MacGraw[21]. Jednak jego kreacja szeryfa Jamesa Averilla w westernie Michaela Cimino Wrota niebios (Heaven’s Gate, 1980) i postać bankiera Hubbela Smitha w dramacie Alana J. Pakuli Prolongata (Rollover, 1981) z Jane Fondą były nominowane do antynagrody Złotej Maliny dla najgorszego aktora. Za oryginalną muzykę skomponowaną do dramatu muzycznego Autor tekstu (Songwriter, 1984) zdobył nominację do Oscara[22]. W telewizyjnym westernie NBC Ostatnie dni Franka i Jesse’ego Jamesów (The Last Days of Frank and Jesse James, 1986) u boku Johnny’ego Casha zagrał legendarnego bandytę Dzikiego Zachodu – Jesse’ego Jamesa. W nominowanym do Oscara za najlepszy scenariusz dramacie Na granicy (Lone Star, 1996) wcielili się w skorumpowanego szeryfa. W filmach akcji Blade: Wieczny łowca (1998) Davida S. Goyera, Blade: Wieczny łowca II (2002) Guillermo del Toro i Blade: Mroczna trójca (2004) S. Goyera był mentorem tytułowego bohatera granego przez Wesleya Snipesa. W familijnych filmach Charlesa Martina Smitha: Mój przyjaciel Delfin (Dolphin Tale, 2011) i Mój przyjaciel delfin 2: Ocalić Mandy (Dolphin Tale 2, 2014) wystąpił jako Reed Haskett, ojciec Claya (Harry Connick Jr.) i dziadek Hazel (Cozi Zuehlsdorff). W komedii muzycznej Radośnie śpiewajmy (Joyful Noise, 2012) zagrał z Dolly Parton.
W 2017 w San Antonio otrzymał Texas Medal of Arts Award[23].
Remove ads
W przeszłości nadużywał alkoholu i narkotyków[24]. Spotykał się z Patti Davis, Cherry Vanillą, Janis Joplin (1969), Joan Baez (1970–71), Samanthą Eggar (1971), Carly Simon (1972), Barbrą Streisand (1976) i Andreą De Portago (1980)[25].
11 lutego 1961 ożenił się z Fran Beir (wł. Frances Beer), z którą ma córkę Tracy (ur. 1962) i syna Krisa (ur. 1968), lecz z którą rozwiódł się w 1969. 17 sierpnia 1973 poślubił piosenkarkę Ritę Coolidge[26], z którą ma córkę Casey (ur. 1974). Jednak 26 czerwca 1980 doszło do rozwodu. 19 lutego 1983 roku po raz trzeci wziął ślub z Lisą Meyers, z którą ma pięcioro dzieci; czterech synów – Jesse’ego Turnera (ur. 1984) Jody’ego (ur. 1985)[27], Johnny’ego (ur. 1988) i Blake’a (ur. 1994) oraz jedną córkę Kelly (ur. 1991)[28].
Zmarł 28 września 2024 w swoim domu w Hana (na wyspie Maui), w otoczeniu rodziny[2][29].
Remove ads
Filmy fabularne
| Rok | Tytuł | Rola |
|---|---|---|
| 1971 | Ostatni film (The Last Movie) | rybałt kowboj |
| 1972 | Cisco Pike | Cisco Pike |
| 1973 | Gospel Road (Gospel Road: A Story of Jesus) | wokalista |
| Pat Garrett i Billy Kid (Pat Garrett and Billy the Kid) | William H. Bonney/Billy Kid | |
| Zakochany Blume (Blume in Love) | Elmo Cole | |
| 1974 | Dajcie mi głowę Alfredo Garcii (Bring Me the Head of Alfredo Garcia) | Paco |
| Alicja już tu nie mieszka (Alice Doesn't Live Here Anymore) | David | |
| 1976 | Żeglarz, który utracił łaski morza (The Sailor Who Fell from Grace with the Sea) | Jim Cameron |
| Narodziny gwiazdy (A Star Is Born) | John Norman Howard | |
| Siła Vigilante (Vigilante Force) | Aaron Arnold | |
| Taksówkarz (Taxi Driver) | specjalne podziękowanie | |
| 1977 | Pół pary (Semi-Tough) | Marvin 'Shake' Tiller |
| 1978 | Konwój (Convoy) | Martin 'Gumowa Kaczka' Penwald |
| 1980 | Wrota niebios (Heaven’s Gate) | James Averill |
| 1981 | Prolongata (Rollover) | Hubbel Smith |
| 1984 | Punkt zapłonu (Flashpoint) | Bobby Logan |
| Tekściarz (Songwriter) | Blackie Buck | |
| 1985 | Problem w pamięci (Trouble in Mind) | Hawk |
| 1988 | Big Top Pee-wee | Mace Montana |
| 1989 | Millennium | Bill Smith |
| Witaj w domu (Welcome home) | Jake | |
| 1990 | Sandino | Tom Holte |
| Zapach cyklonu (Night of the Cyclone) | Stanley | |
| 1992 | Pierwotny cel (Original Intent) | Jack Saunders |
| 1993 | Rycerze (Knights) | Gabriel |
| Papierowe serca (Paper Hearts) | Tom | |
| Nie ma kryjówki (No Place to Hide) | Joe Garvey | |
| 1995 | Armia faraona (Pharaoh's Army) | kaznodzieja |
| 1996 | Na granicy (Lone Star) | szeryf Charlie Wade |
| 1997 | W morzu ognia (Fire Down Below) | Orin Hanner Sr. |
| 1998 | Miłosna samba (Dance With Me; alternatywny tytuł: Zatańcz ze mną) | John Burnett |
| Pradawny ląd 6: Tajemnica Jaszczurczej Skały (The Land Before Time VI: The Secret of Saurus Rock) | Doc (głos) | |
| Babski wieczór (Girls’ Night) | Cody | |
| Blade: Wieczny łowca (Blade) | Abraham Whistler | |
| Córka żołnierza nie płacze (A Soldier’s Daughter Never Cries) | Bill Willis | |
| 1999 | Godzina zemsty (Payback) | Bronson |
| Porywacze (The Joyriders) | Eddie | |
| W zawieszeniu (Limbo) | Jack Johannson | |
| Molokai – historia ojca Damiana (Molokai: The Story of Father Damien) | Rudolf Meyer | |
| 2000 | Comanche | |
| 2001 | Hotel Chelsea (Chelsea Walls) | Bud |
| Planeta Małp (Planet of the Apes) | Karubi | |
| Męskie sprawy (Wooly Boys) | Shuck | |
| 2002 | D-Tox | Doc |
| Blade: Wieczny łowca II (Blade II) | Whistler | |
| 2003 | Gdzie rosną czerwone paprocie (Where the Red Fern Grows) | dorosły Billy Coleman |
| 2004 | Srebrne miasto (Silver City) | Wes Benteen |
| Blade: Mroczna trójca (Blade: Trinity) | Abraham Whistler | |
| 2005 | Obłęd (The Jacket) | dr Thomas Becker |
| Historia Wendella Bakera (The Wendell Baker Story) | Nasher | |
| Wyścig marzeń (Dreamer: Inspired by a True Story) | Pop Crane | |
| 2006 | Disappearances | Quebec Bill |
| Fast Food Nation | Rudy Martin | |
| Pokój 10 (Room 10, film krótkometrażowy) | Howard Davis | |
| 2007 | I’m Not There. Gdzie indziej jestem (I’m Not There) | narrator |
| 2008 | Kudłaty zaprzęg (Snow Buddies) | Talon (głos) |
| 2009 | Błękitny deszcz (Blue Powder) | Randall |
| Kobiety pragną bardziej (He’s Just Not That Into You) | Ken Murphy, tata Beth | |
| 2010 | Bloodworth | E.F. Bloodworth |
| Yohan – Barnevandreren (Yohan: The Child Wanderer) | dorosły Yohan | |
| 2012 | Motelowe życie (The Motel Life) | Earl Hurley |
| 2013 | Czarny koń (Midnight Stallion) | Jack Shepard |
| 2014 | San Patricios | Boss Flood |
| Mój przyjaciel delfin 2: Ocalić Mandy (Dolphin Tale 2) | Reed Haskett | |
| 7 minut (7 Minutes) | Mr. B | |
| 2016 | Traded | Billy |
| The Red Maple Leaf | John Francis Marshall | |
| 2017 | Hickok | George Knox |
| Pierwsza gwiazdka (The Star) | Stary Osioł (głos) | |
| Abilene | George Knox | |
| 2018 | Blaze | Edwin Fuller |
Filmy TV
- 1979: Droga wolności (Freedom Road) jako Abner Lait
- 1984: Utracona część Kathryn Beck (The Lost Honor of Kathryn Beck) jako Ben Cole
- 1986: Ostatnie dni Franka i Jesse’ego Jamesa (The Last Days of Frank and Jesse James) jako Jesse James
- 1986: Krew i orchidee (Blood & Orchids) jako kapitan Curtis 'Curt' Maddox
- 1986: Dyliżans do Lordsburga (Stagecoach) jako Ringo
- 1988: Żywi lub martwi (The Tracker) jako Szlachetny Adams
- 1990: Pair of Aces jako Rip Metcalf
- 1991: Strażnicy Teksasu (Another Pair of Aces: Three of a Kind) jako Rip Metcalf
- 1992: Cud na Dzikim Zachodzie (Miracle in the Wilderness) jako Jericho Adams
- 1992: Święta w Connecticut (Christmas in Connecticut) jako Jefferson Jones
- 1993: Kłopotliwi strzelcy (Trouble Shooters: Trapped Beneath the Earth) jako Stan Mather
- 1994: Sodbusters jako Destiny
- 1995: Tad jako Abraham Lincoln
- 1995: Bracia przeznaczenia (Brothers' Destiny) jako David
- 1995: Łatwopalny (Inflammable) jako kapitan Jack Guthrie
- 1996: Miasteczko Blue Dog (Blue Rodeo)
- 1997: Fatalny rewolwer (Dead Man’s Gun) jako Narrator
- 1998: Dwóch dla Teksasu (Two for Texas) jako Hugh Allison
- 1999: NetForce jako Steve Day
- 1999: Zadawnione porachunki (Outlaw Justice) jako Tarence
- 2000: Doskonała zbrodnia w doskonałym mieście (Perfect Murder, Perfect Town: JonBenét and the City of Boulder) – Lou Smit
- 2003: Instrukcja opuszczenia (The Break) jako Izzy Patterson
- 2004: Rodzina Innocente (Lives of the Saints) jako Matthew Bok
- 2005: 14 godzin (14 Hours) jako Chuck Whortle
Seriale TV
- 1970: Disco 2 w roli samego siebie
- 1974: Columbo odc. Swan Song[30]
- 1976: Saturday Night Live jako gość
- 1978: Muppety (The Muppets) jako gość
- 1987: Ameryka (Amerika) jako Devin Milford
- 1997-99: Fatalny rewolwer (Dead Man’s Gun) jako narrator
Gry komputerowe
- 2005: Strzelba (Gun) jako Ned White (głos)
- 2010: Fallout: New Vegas jako zwierzchnik Hanlon (głos)
Remove ads
Albumy solowe
- 1970: Kristofferson
- 1971: Me & Bobby McGee
- 1971: The Silver Tongued Devil and I
- 1972: Border Lord
- 1972: Jesus Was a Capricorn
- 1974: Spooky Lady’s Sideshow
- 1975: Who’s to Bless and Who’s to Blame
- 1976: Surreal Thing
- 1978: Easter Island (album)|Easter Island
- 1979: Shake Hands with the Devil
- 1981: To the Bone
- 1986: Repossessed
- 1990: Third World Warrior
- 1995: A Moment of Forever
- 1998: The Country Collection
- 1999: The Austin Sessions
- 2006: This Old Road
- 2009: Closer to the Bone
- 2013: Feeling Mortal
Z Ritą Coolidge
- 1973: Full Moon
- 1974: Breakaway
- 1978: Natural Act
Z The Highwaymen[31]
- 1985: Highwaymen (Columbia)
- 1986: Live (Image)
- 1990: Highwayman 2 (Columbia)
- 1995: The Road Goes on Forever (Liberty)
- 1995: Highwaymen Ride Again (Sony)
- 1999: Super Hits (Columbia)
- 2005: The Road Goes on Forever [Bonus Tracks] (Capitol/EMI)
- 2005: The Road Goes on Forever [CD & DVD] (Capitol)
- 2005: Country Legends (DeLuxe Holland)
Remove ads
| Rok | Nagroda | Kategoria | Tytuł |
|---|---|---|---|
| 1970 | Nagroda Country Music Association | Piosenka roku | „Sunday Mornin' Comin' Down” |
| 1971 | Nagroda Grammy | Najlepsza piosenka country | „Help Me Make It Through the Night” |
| 1973 | Najlepsza piosenka country | „From The Bottle To The Bottom” z Ritą Coolidge | |
| 1975 | Najlepszy występ country w duecie lub grupie | „Lover Please” z Ritą Coolidge | |
| 1976 | Złoty Glob | Najlepszy aktor w filmie komediowym lub musicalu[32] | Narodziny gwiazdy (1976) |
| 1985 | Nagroda Akademii Muzyki Country | Singiel roku | „Highwayman” |
| 1987 | Nagrody Dziedzictwa Zachodniego | Brązowy Kowboj[32] | Stagecoach (1986) |
| 1999 | Brązowy Kowboj[32] | Bohaterowie Teksasu (1998) | |
| 2003 | Americana Music Honors & Awards | Nagroda wolnej przemowy | – |
| Nagrody Złotego Buta | Złoty But[32] | – | |
| 2005 | Nagroda Akademii Muzyki Country | Nagroda Cliffie Stone Pioneer | – |
| 2013 | Nagroda poetów | – | |
| 2014 | Nagroda Grammy | Grammy Lifetime Achievement Award | – |
| 2017 | Texas Medal of Arts Award[33] | – | |
| 2019 | Nagrody Stowarzyszenia Muzyki Country | Nagroda za całokształt twórczości Williego Nelsona | – |
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads