Ulica Tomaszowska we Wrocławiu

Ulica Tomaszowska – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Huby, w dawnej dzielnicy Krzyki. Ma 366 m długości i biegnie od ulicy Wesołej do ulicy Kamiennej^[a][1][2][3]. Ulica przebiega przez obszar wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod pozycją Huby i Glinianki, którego historyczny układ urbanistyczny podlega ochronie^[4]. Ponadto przy ulicy i w najbliższym otoczeniu znajdują się obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków^[5].

Ulica Tomaszowska

Huby
Od ul. Przestrzennej w kierunku ul. Kamiennej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	366 m
Poprzednie nazwy	Fichtestrasse
Przebieg
ul. Wesoła łącznik Zieleniec przy ul. Przestrzennej ul. Przestrzenna ul. Kamienna ul. Wieczysta, pl. Zamenhofa
Położenie na mapie Wrocławia Ulica Tomaszowska
Położenie na mapie Polski Ulica Tomaszowska
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ulica Tomaszowska
51°05′23,073″N 17°02′20,184″E

Historia

Obszar osiedla Huby przez który przebiega ulica Tomaszowska został włączony w granice miasta w 1868 r.^[6][7][8]. Ulica powstała wraz z rozwojem osiedla i prowadzoną tu w pierwszym dwudziestoleciu XX wieku zabudową, na którą składały się kamienice czynszowe w układzie pierzejowym, przy czym w latach 1900-1910 przy ulicy powstało 18 kamienic. Były one budowane w stylistyce bliskiej secesji, z bryłami nakrytymi mansardowymi dachami i często wzbogacanymi malowniczymi szczytami, balkonami i wykuszami. Charakterystyczną cechą ówcześnie ukształtowanego układu urbanistycznego tutejszej zabudowy jest, w przeciwieństwie do ówczesnej zabudowy w wielu innych rejonach miasta, brak oficyn, który umożliwił zagospodarowanie wewnętrznych podwórek terenami zieleni. Przed częścią domów urządzono także przedogródki^{[9][10][11][12][13]}. Do 1915 r. wytyczono także poprzeczne do ulicy Tomaszowskiej ulice: Przestrzenną i Kamienną^[13][14].

W rejonie osiedla Huby pod koniec II wojny światowej, podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., prowadzone były działania wojenne^[6][15][16]. Front dotarł do ulicy Przestrzennej (Goethego), przecianającej ulicę Tomaszowską, około 25–26 marca 1945 r. Trwały tu zacięte i bezpardonowe walki niemal o pojedyncze budynki^[16]. W wyniku tych działań znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu^[6][15][17], choć niektórzy autorzy publikacji wskazują, że w tym rejonie miasta bardzo dużo zniszczeń było wynikiem podpaleń dokonanych przez żołnierzy Armii Radzieckiej dokonanych po zdobyciu tego obszaru^[18].

Odbudowę i nową zabudowę w tej części miasta rozpoczęto w latach 50. XX wieku i kontynuowano w latach 60. XX wieku. Część zabudowy ulicy została zachowana, a w ramach budowy osiedla mieszkaniowego „Huby”, oprócz typowych bloków wolnostojących budowano także budynki w zabudowie plombowej^{[11][15][17][19][20]}.

W latach 2011–2016 przeprowadzono inwestycję polegającą na zagospodarowaniu wnętrza międzyblokowego Gajowa-Tomaszowska-Wesoła-Przestrzenna, położonego w podwórzy budynków ulicy Tomaszowskiej od numeru 2 do numeru 14. Koszt przeprowadzonych robót przekroczył 800 tysięcy złotych^[21]. Natomiast w 2015 r. zbudowano drogi rowerowe przy ulicy Kamiennej na odcinku od ulicy Borowskiej do ulicy Hubskiej (długość 1060 m) w ramach programu Rowerowy Wrocław – bezpieczne trasy rowerowe w centrum^[22].

Nazwa

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Fichtestrasse, do 7.11.1946 r.^{[9][11][23][24]}
• Tomaszowska, od 7.11.1946 r.^{[1][9][11][23]}.

Niemiecka nazwa ulicy upamiętniała Johanna Gottlieba Fichte, urodzonego 15.05.1762 r. w Rammenau, zmarłego 29.01.1814 r. w Berlinie, niemieckiego filozofa^[11][23]. Współczesna nazwa ulicy została nadana uchwałą Miejskiej Rady Narodowej z dnia 7.11.1946 r. nr 184^[1].

Układ drogowy

Ulica Tomaszowska biegnie od ulicy Wesołej do ulicy Kamiennej^[a][1][2]. Ulica łączy się z następującymi drogami kołowymi:

Drogi powiązane

Powiązanie	kierunek	Droga	Fotografia	Opis
skrzyżowanie	← →	ulica Wesoła[1][25][26]		w lewo i w prawo
skrzyżowanie	←	łącznik do ulicy Gajowej		w lewo
skrzyżowanie	← →	ulica Przestrzenna[27][28]		w lewo i w prawo
skrzyżowanie	← →	ulica Kamienna[1][29][30] klasy zbiorczej[31]		lewa góra i prawy dół

Drogi przypisane do ulicy

Od nr 14 w kierunku ul. Wesołej

Ul. Tomaszowska 12

Ul. Tomaszowska 3-5

Ul. Tomaszowska 9-17a

Do ulicy Tomaszowskiej przypisana jest droga gminna o długości 366. m^[b] (numer drogi 105704D, numer ewidencyjny drogi G1057040264011)^[1][32]. Ulica położona jest na działce ewidencyjnej o powierzchni 5964 m²^{[c][b][33][34]}. Nawierzchnia ulicy wykonana jest jako brukowana z kamiennej kostki granitowej^[35]. Ulica przebiega przez teren położony na wysokości bezwzględnej od 120,6 (początek ulicy – północny kraniec) do 122,8 (koniec ulicy – południowy kraniec) m n.p.m.^[35][36].

Ulica (podobnie jak powiązane z nią pozostałe ulice z wyjątkiem ulicy Kamiennej) położona jest w strefie ograniczenia prędkości do 30 km/h. Wskazana jest w ramach tej strefy dla ruchu rowerowego w powiązaniu z drogami rowerowymi biegnącymi wzdłuż ulicy Kamiennej. Przy skrzyżowaniu z tą ulicą znajduje się także stacja roweru miejskiego^[37][38].

Zabudowa i zagospodarowanie

Ulica przebiega przez obszar zabudowy śródmiejskiej^[39][40]. Wzdłuż ulicy Tomaszowskiej w charakterze zabudowy dominuje ciągła zabudowa pierzejowa, na którą składają się zachowane kamienice, powojenne bloki plombowe i wolnostojące oraz późniejsza zabudowa uzupełniającą. W budynkach przeważa funkcja mieszkalna. Taki charakter zabudowy kontynuowany jest na powiązanych, wyżej wykazanych ulicach. Zabudowa ma wysokość od czterech do sześciu kondygnacji^{[5][32][39][41]}. Na końcu ulicy za ulicą Kamienną położony jest plac Ludwika Zamenhofa z urządzony w jego obrębie miasteczkiem ruchu drogowego^[42][43][44].

Punkty adresowe i budynki

Punkty adresowe przy ulicy Tomaszowskiej (wg stanu na 2021 r.)^[45]:

• strona zachodnia – numery nieparzyste:
  • ulica Tomaszowska 1^[46]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[47]
  • ulica Tomaszowska 3^[48]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[49]
  • ulica Tomaszowska 5^[50]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[51]
  • ulica Tomaszowska 7^[52]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[53]
  • ulica Tomaszowska 9^[54]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[55]
  • ulica Tomaszowska 11^[56]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[57]
  • ulica Tomaszowska 13^[58]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[59]
  • ulica Tomaszowska 15^[60]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[61]
  • ulica Tomaszowska 17^[62]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[63]
  • ulica Tomaszowska 17a^[64]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[65]
  • ulica Tomaszowska 19^[66]: kamienica^[5] mieszkalna (4 kondygnacji)^[67]
  • ulica Tomaszowska 21^[68]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[69]
  • ulica Tomaszowska 23^[70]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[71]
  • ulica Tomaszowska 25^[72]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[73]
  • ulica Tomaszowska 27^[74]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[75]
  • ulica Tomaszowska 29^[76]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[77]
• strona wschodnia – numery parzyste:
  • ulica Tomaszowska 2^[78]: budynek mieszkalny (6 kondygnacji)^[79]
  • ulica Tomaszowska 4^[80]: kamienica^[5] mieszkalna (4 kondygnacji)^[79]
  • ulica Tomaszowska 6^[81]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[82]
  • ulica Tomaszowska 8^[83]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[82]
  • ulica Tomaszowska 10^[84]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[82]
  • ulica Tomaszowska 12^[85]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[86]
  • ulica Tomaszowska 14^[87]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[88]
  • ulica Tomaszowska 16^[89]: budynek mieszkalny (6 kondygnacji)^[90]
  • ulica Tomaszowska 18^[91]: budynek mieszkalny (6 kondygnacji)^[90]
  • ulica Tomaszowska 20^[92]: kamienica^[5] mieszkalna (6 kondygnacji)^[93]
  • ulica Tomaszowska 22^[94]: kamienica^[5] mieszkalna (6 kondygnacji)^[95]
  • ulica Tomaszowska 24^[96]: kamienica^[5] mieszkalna (5 kondygnacji)^[97]
  • ulica Tomaszowska 26^[98]: kamienica^[5] mieszkalna (4 kondygnacji)^[99]
  • ulica Tomaszowska 28^[100]: budynek mieszkalny (6 kondygnacji)^[101].

Zieleń

Tereny zieleni oraz inna zieleń urządzona w otoczeniu ulicy Tomaszowskiej:

Tereny zieleni

Nazwa	Parametr	Strona	Położenie	Fotografia
Zieleniec przy ul. Przestrzennej[43]	powierzchnia[c]: 2 890 m²[102][103]	wschodnia	między łącznikiem ulicy Gajowej a ulicą Przestrzenną[43]

Ponadto ulica przebiega przez obszar Hub, gdzie ukształtowana historycznie zabudowa obejmowała pierzeje położone wzdłuż ulic bez zabudowy wnętrz międzyblokowych. Brak oficyn, które pojawiają się w innych częściach Wrocławia, zapewniło ukształtowanie zielonych przestrzeni w podwórzach położonych na tyłach budynków^[12]. Przy ulicy Tomaszowskiej znajdują się cztery takie wnętrza w kwartałach ulic^[104]:

• strona zachodnia
  • Tomaszowska, Wesoła, Łódzka, Przestrzenna
  • Tomaszowska, Przestrzenna, Łódzka, Kamienna
• strona wschodnia
  • Tomaszowska, Wesoła, Gajowa, łącznik ulicy Gajowej
  • Tomaszowska, Przestrzenna, Gajowa, Kamienna.

Ochrona i zabytki

Obszar przez który przebiega ulica Tomaszowska podlega ochronie i jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod pozycją Huby i Glinianki^{[4][105][106]}. W szczególności ochronie podlega historyczny układ urbanistyczny w rejonie ulic Suchej, Hubskiej, Kamiennej i Borowskiej, wraz z Parkiem Andersa i zajezdnią oraz osiedlem w rejonie ulic Paczkowskiej i Nyskiej kształtowany sukcesywnie w latach 60. XIX wieku oraz w XX wieku i po 1945 r. Stan zachowania tego układu ocenia się na dobry^[107].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki wpisane do gminnej ewidencji zabytków:

Obiekty zabytkowe

Obiekt, położenie	Powstanie, rodzaj ochrony	Fotografia
strona zachodnia
Kamienica ulica Wesoła 35[5][108]	1904 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 1[5][109][110]	1905 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 7[5][111][112]	1910 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 19[5][113][114]	1908 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 21[5][115][116]	lata 1910-1915 rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 29[5][117][118]	lata 1910-1915 rodzaj ochrony: inny[5]
strona wschodnia
Kamienica ulica Tomaszowska 4[5][119][120]	1910 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 6[5][121][122]	około 1910 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 8[5][123][124]	około 1910 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 10[5][125][126]	około 1910 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 14[5][127][128]	około 1910 r. rodzaj ochrony: inny[5]
Skwer miejski (między ul. Gajową a ul. Tomaszowską) ulica Przestrzenna, dz. 11 AM 28 obr Południe[5][129][130]	początek XX wieku rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 20[5][131][132]	lata 1910-1915 rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 22[5][133][134]	lata 1910-1915 rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 24[5][135][136]	lata 1910-1915 rodzaj ochrony: inny[5]
Kamienica ulica Tomaszowska 26[5][137][138]	lata 1910-1915 rodzaj ochrony: inny[5]

Baza TERYT

W kierunku ul. Kamiennej

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC):

• województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
• powiat: Wrocław (0264)
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Krzyki (0264039) delegatura
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Krzyki (0986544) delegatura
• kategoria/rodzaj: ulica
• Nazwa ulicy: ul. Tomaszowska (22856)^[139].

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

1. Podany tu przebieg ulicy Tomaszowskiej od ulicy Wesołej do Kamiennej zgodny jest z numeracją adresową położonych przy ulicy posesji^[2]. Jednakże zarządca drogi – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM) – w udostępnianym przez siebie zestawieniu określa przebieg ulicy odwrotnie, tj. od ulicy Kamiennej do ulicy Wesołej^[1].
2. Powierzchnia terenu przypisana do ulicy określona jest na podstawie powierzchni działek ewidencyjnych przypisanych do tej ulicy w zestawieniu udostępnianym przez zarządcę drogi: Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM). W każdym przypadku teren samego skrzyżowania z inną ulicą może być przypisany do jednej z ulic, a tym samym powierzchnia terenu samego skrzyżowania może być przypisana do ulicy lub być pominięta jako uwzględniona w innej ulicy. Dotyczy to prawdopodobnie także długości ulicy podawanej przez zarządcę drogi, który nie opisuje w jaki sposób jest ona określana. Najprawdopodobniej jest ona określana jako suma długości drogi w obrębie działek ewidencyjnych przypisanych do danej drogi, co oznacza, że długość odcinka w obrębie skrzyżowania jest przypisana tylko jednej z krzyżujących się ulic, tej do której ulicy przypisano daną działkę.
3. Pole powierzchni określono na podstawie powierzchni działki/działek ewidencyjnych odczytanych ze wskazanych w przypisach portali/geoportali. W przypadku terenów zieleni może nie obejmować przyległej zieleni położonej w ramach działek, na których przebiegają ulice; w przypadku dróg mogą nie obejmować dróg stanowiących kontynuację lub chodniki, ale położonych na przyległych działkach prywatnych lub publicznych, przypisanych do innych ulic.