Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sonata wiolonczelowa g-moll op. 65 – sonata na fortepian i wiolonczelę skomponowana przez Fryderyka Chopina w latach 1845–1847.
.png) Początek partii wiolonczeli (I wyd., 1847) | |
Cz. 1. Allegro moderato | |
| Kompozytor | |
|---|---|
| Opus/Oznaczenie |
op. 65 |
| Forma muzyczna | |
| Czas powstania |
1845–1847 |
| Miejsce powstania |
Nohant, Paryż |
| Data premiery |
16 lutego 1848 |
| Miejsce premiery |
Salle Pleyel |
| Wykonawcy premiery |
Chopin, Auguste Franchomme |
| Dedykacja |
Franchomme |
Jest to ostatni utwór Chopina wydany za jego życia z numeracją opusową[1].
Chopin rozpoczął komponowanie opusu 65 podczas pobytu w Nohant w 1845[2]. Praca nad utworem trwała z przerwami[3] i nastręczała kompozytorowi trudności[4], o czym wspominał sam Chopin[a], a co zdaniem Ignaza Moschelesa jest widoczne w zapisie nutowym[b][7]. Znanych jest ponad dwieście szkiców Sonaty, które znajdują się w zbiorach Towarzystwa im. Fryderyka Chopina oraz w zbiorach prywatnych w Paryżu. Część z tych zbiorów uporządkował Ludwik Bronarski[8].
Fragment utworu Chopin grał z Auguste’em Franchomme’em w grudniu 1845[c]. Prace kontynuowane były podczas kolejnego pobytu w Nohant, w okresie od maja do października 1846[10]. Adam Zamoyski sugeruje, że słowa kompozytora w liście z 8 lipca 1846 do Franchomme’a[d] odnoszą się właśnie do prac nad Sonatą wiolonczelową[13].
17 lutego 1847 w mieszkaniu Chopina z udziałem Franchomme’a odbyło się wykonanie ostatecznej wersji utworu. Przysłuchiwać mieli się temu Emmanuel Arago, Eugène Delacroix, Wojciech Grzymała i George Sand[14]. 23 marca duet ponownie wykonał Sonatę podczas prywatnego koncertu u Delfiny Potockiej, na którym obecne były m.in. Maria Wirtemberska, George Sand oraz członkowie rodziny Czartoryskich[10].
Premiera utworu odbyła się na koncercie 16 lutego 1848 w paryskiej Salle Pleyel, podczas którego Chopin i Franchomme wykonali m.in. Sonatę wiolonczelową[2][15][16], pomijając jej pierwszą część[17][2][16][18], która zdaniem Camille O'Meara, uczennicy Chopina, nie spodobała się wcześniejszym słuchaczom, jako „przeładowana i niezbyt jasna”[17][2].
Próba odbyła się kilka dni wcześniej u Delfiny Potockiej. Obecni byli na niej również Czartoryscy, Konstanty Gaszyński, Maria Kalergis i Józef Bohdan Zaleski[19]. W koncercie 16 lutego brali udział również inni muzycy[15][16][18]. Nie drukowano afiszów ani programów[18]. Około dwóch tygodni przed koncertem wyprzedano wszystkie trzysta biletów[19] (część z nich Chopin zarezerwował dla swoich znajomych, z których niektórzy – mając wiedzę o planowaniu koncertu – dokonali ich wcześniejszej rezerwacji we własnym zakresie[18]). Był to ostatni występ Chopina w Paryżu[2][15][16].
22 lutego w Paryżu wybuchła rewolucja lutowa[15], w związku z czym odwołano kolejny koncert Chopina, zaplanowany na 10 marca[20], którego organizacji był on początkowo niechętny[e], mimo sześciuset osób, które zapisały się na listę oczekujących na bilety w momencie wyprzedaży pierwszego koncertu[20]. Tydzień rewolucji Chopin „przeleżał bezczynnie w łóżku”[20].
Utwór został dedykowany Auguste’owi Franchomme’owi[1][23][2]. Umierający Chopin miał prosić Marcelinę Czartoryską i Franchomme’a o wykonanie Sonaty g-moll 16 października 1849. Wykonanie przerwano po kilku taktach[24] z powodu ataku duszności u Chopina[24][25].
Sonata składa się z czterech części[26][27]:
Sonata wiolonczelowa jest jednym z czterech utworów kameralnych stworzonych przez Chopina[28][29], w tym jednym z trzech utworów skomponowanych na fortepian i wiolonczelę[30].
Budowa cyklu sonatowego w Sonacie g-moll podobna jest do budowy fortepianowej Sonaty h-moll op. 58, z wyjątkiem wyraźnie krótszej części wolnej w op. 65. Allegro sonatowe ma charakter podobny do ballady[17]. Scherzo ma tradycyjną trzyczęściową formę[26] (w tonacjach d-moll–D-dur–d-moll[17]) i opiera się na prostych tematach „przypominających melodykę ludową o nieokreślonym obliczu narodowym”[31]. Część wolna, Largo, napisana została w nietypowym metrum 3/2[17]. Charakter finału w formie ronda[17][32] nawiązuje do etiudy, preludium figuracyjnego[32].
Utwór różni się stylistycznie od wcześniejszych kompozycji Chopina[33]. Cechą charakterystyczną wszystkich części jest obecność motywów[2][4] (opartych na interwale sekundy[2]), które realizują zasadę jedności cyklicznej utworu znaną z późniejszych sonat romantycznych[17][2]. Jest to jedyne dzieło Chopina mające tę cechę[34]. Pod względem harmonicznym utwór antycypuje połączenia akordowe[31] oraz ogólny styl muzyki 2. połowy XIX wieku[17].
Krytyczne opinie na temat Sonaty g-moll wyrazili m.in. Ferdynand Hoesick, James Huneker[17], Hugo Leichtentritt, Frederick Niecks, Bernard Scharlitt[4] i Władysław Żeleński[17]. Pozytywnie na temat tego utworu wypowiedzieli się m.in. Henry Theophilus Finck, Arthur Hedley oraz Zdzisław Jachimecki[4], który w 1927 jako pierwszy zwrócił uwagę na zmianę stylu w twórczości kompozytora[17]. Zdaniem Józefa Michała Chomińskiego Sonata „zamyka twórczość Chopina i na tym polega jej znaczenie”[31]; w twórczości Chopina ma być jego „ostatnim wielkim dziełem”[35].
Utwór ukazał się nakładem Brandus et Cie w Paryżu pod koniec 1847 (numer wydawniczy B. et CIE. 4744)[36]. Breitkopf & Härtel wydał opus 65 w Lipsku w grudniu tego samego roku (nr wydawniczy 7718, który w części nakładu przeniesiono na dół karty tytułowej)[37].
Sonatę g-moll op. 65 nagrali m.in. Felix Salmond i Simeon Rumschisky (Columbia Records, 1928), André Levy (z anonimowym pianistą; Odeon Records, 1929), Benedetto Mazzacurati i Roberto Russo (Cetra Records, 1943)[38], a także Massimo Amfiteatrof, Pau Casals, Frédéric Lodéon, Enrico Mainardi, Dmytro Markewycz, André Navarra, Grigorij Piatigorski, Mstisław Rostropowicz oraz Kazimierz Wiłkomirski[39].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
