Sławięcice
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sławięcice (niem. Slawentzitz, od 1938 Ehrenforst[4]) – część miasta[5][2] oraz jedno z 16 osiedli administracyjnych miasta Kędzierzyna-Koźla. Siedziba Rady Osiedla znajduje się przy ulicy Stefana Batorego 32. Przewodniczącą Zarządu Osiedla (2023) jest Hanna Duk[6].
| część miasta i osiedle administracyjne Kędzierzyna-Koźla | |||
 Pałac w Sławięcicach (1860) | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Miasto | |||
| Data założenia |
1246 | ||
| Prawa miejskie |
1245–1260 i 1973–1975 | ||
| W granicach Kędzierzyna-Koźla |
30 października 1975[1] | ||
| SIMC |
0965571[2] | ||
| Zarządzający |
Hanna Duk | ||
| Populacja (2022[3]) • liczba ludności |
| ||
| Strefa numeracyjna |
77 | ||
| Kod pocztowy |
47-230 | ||
| Tablice rejestracyjne |
OK | ||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | |||
Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla  | |||
 50°22′26″N 18°19′27″E | |||
_COA.gif)
Miejscowość o dawnych, aczkolwiek krótkotrwałych, tradycjach miejskich (prawa miejskie 1246–1260)[7]. Następnie wieś i gmina jednostkowa. Od 1945 gromada (sołectwo) w zbiorowej gminie Blachownia Śląska w Polsce[8]. W latach 1954–1959 w gromadzie Sławięcice (będąc jej siedzibą)[9], 1959–1972 na prawach osiedla[10], a 1973–1975 odrębne miasto[11] (także siedziba wiejskiej gminy Sławięcice[12]). 30 października 1975 włączone do miasta Kędzierzyna[13], przemianowanego 3 listopada 1975 na Kędzierzyn-Koźle[14].
Sławięcice leżą nad Kłodnicą i Kanałem Gliwickim. Jest to zarazem najdalej na wschód wysunięta część Kędzierzyna-Koźla, położona vis-à-vis miasta Ujazdu w powiecie strzeleckim, (odległość około 2,5 km), podczas gdy od starówki kozielskiej dzieli je 15 km.
Nazwa pochodzi od polskiego określenia oznaczającego dużą popularność oraz rozgłos – sławy[15]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Schlawenticium[16]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia wcześniejszą od niemieckiej nazwę miejscowości w obecnej polskiej formie „Slawiencice” podając jej znaczenie jako „Sitz beruhmter Leute”, czyli w tłumaczeniu „Miejsce sławnych ludzi”[15]. Niemcy fonetycznie zgermanizowali nazwę miejscowości na „Slawentzitz”[15] w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie.
Ze względu na polskie pochodzenie nazwy w okresie hitlerowskiego reżimu w latach 1936–1945 nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła ją na nową, całkowicie niemiecką Ehrenforst.
Średniowiecze
W 1245 istniała już osada Sławięcice zanotowana w łacińskojęzycznym dokumencie jako Slawentzitz, która przed 1260 otrzymała prawa miejskie na prawie niemieckim. Jednak jeszcze w tym samym roku 1260 książę Władysław II opolski przeniósł prawa miejskie na rzecz pobliskiego miasta Ujazd.
10 stycznia 1289 piastowski książę Kazimierz bytomski jako pierwszy z książąt śląskich złożył w Pradze hołd lenny królowi czeskiemu Wacławowi II. Od tego czasu Sławięcice wchodziły wraz z Księstwem bytomskim w skład Korony Czeskiej. Miasteczko pozbawione praw rozwijało się, np. w latach 1316–1322 działała tu mennica, bijąca monetę na zlecenie Mieszka bytomskiego. Po raz pierwszy zamek w Sławięcicach zostaje wymieniony w treści hołdu lennego Władysława bytomskiego z 1327 roku. Zamek wraz z przyległymi wioskami zostały sprzedane przez Władysława Bolkowi II opolskiemu (1313–1358) za 2800 grzywien groszy polskich[17].
Habsburgowie
W 1526 zmarł król Czech i Węgier Ludwik II Jagiellończyk, ostatni władca tych krajów z dynastii Jagiellonów. Jego następcą na tronie Czech i Węgier został arcyksiążę austriacki Ferdynand I Habsburg. Tym samym Sławięcice przeszło pod zwierzchnictwem Habsburgów.
W 1558 cesarz Ferdynand I oddał w zastaw (za pieniądze) Sławięcice Johannowi von Oppersdorffowi.
Powiat sławięcicki istniał od XVI do połowy XVIII wieku[18].
Prusy
W roku 1702 posiadłość nabył saski generał i minister pruski Heinrich Jakob Reichsgraf von Flemming, który stworzył w Sławięcicach, Kotlarni (Jakobswalde) i Blachowni wiele nowoczesnych kuźni i walcowni żelaza oraz mosiądzu.
W 1714 roku nowymi właścicielami zostali grafowie von Hoym, którzy w latach 1716–1720 wybudowali pałac z ogrodem wzorowany na Wersalu. W 1782 dobra Sławięcic przeszły w posiadanie księcia Fryderyka Hohenlohe. Wybudował on w Sławięcicach pałac z parkiem w stylu angielskim. Pałac wkrótce spłonął, odbudował go w 1827 roku Friedrich August, książę Hohenlohe-Öhringen.
Rozbudowa gospodarki
W latach 1792–1821 wybudowano Kanał Kłodnicki, który pobudził rozwój gospodarczy okolic Koźla. Dzięki budowie Kanału Kłodnickiego i linii kolejowej z Wrocławia przez Kędzierzyn (Kandrzin) do Gliwic, Sławięcice rozwinęły się z nieznaczącej posiadłości wiejskiej, w ważną miejscowość przemysłową.
W 1817 Sławięcice uwolniły się od pańszczyzny. W 1845 uruchomiono linię kolejową Opole-Gliwice (stacja kolejowa w Kędzierzynie nazywała się wówczas Kozel-Kandrzin). Przyśpieszyło to rozwój gospodarczy całego regionu. W połowie XIX wieku ważnym ośrodkiem przemysłowym były wówczas Sławięcice i pobliska Blachownia. Po Kanale Kłodnickim kursowało rocznie ponad tysiąc statków, przewożąc głównie towary z Gliwic do manufaktury w Sławięcicach oraz do składnicy towarów żelaznych utworzonej u ujścia Kanału do Odry.
W 1910 w Sławięcicach żyło 1252 mieszkańców.
Plebiscyt i III powstanie śląskie
W czasie plebiscytu w Sławięcicach utworzono dwie gminy wyborcze – w obu zwyciężyła opcja niemiecka. W gminie Slawentzitz Dorf 577 w stosunku do 239, a w Slawentzitz Kolonie 174 do 105. W obszarze dworskim Slawentzitz także zwyciężyli Niemcy – 376 do 71[20].
Podczas III powstania śląskiego 6 maja 1921 z Łabęd wyruszył 1 katowicki pułk piechoty im. J.Piłsudskiego dowodzony przez ppor. Walentego Fojkisa. 7 maja 1921 zajął on Sławięcice i Blachownię. 4 czerwca 1921 niemieckie oddziały przeszły do kontrofensywy, zdobywając Lichynię, Zalesie, Koźle-Port, Kłodnicę i Kędzierzyn. Aby opóźnić niemieckie natarcie w kierunku na Gliwice, powstańcy wysadzili w powietrze mosty w Sławięcicach na rzece Kłodnica. Ogółem wysadzono dziewięć mostów.
W lipcu 1922 powiat kozielski został oficjalnie ponownie przekazany administracji niemieckiej.
| Liczba ludności w miejscowości | 1910 | 1925 |
|---|---|---|
| Sławięcice (Slawentitz)[21] | 2.405 | 2.338 |
III Rzesza
W latach 1933–1937 naziści przeprowadzili na Śląsku Opolskim kampanię zmian nazw geograficznych pochodzenia słowiańskiego. Z tego powodu w 1936 historyczną nazwę Slawentzitz zmieniły na Ehrenforst.
W ramach rozpoczętej przez nazistów walki z bezrobociem podjęto budowę Kanału Gliwickiego (lata 1934–1938), który połączył Gliwice z Koźlem-Port.
Przygotowując się do kampanii wrześniowej 1939 przeciwko Polsce, w Sławięcicach ulokowano dowództwo dywersyjnej grupy operacyjnej SS, która przeprowadziła w nocy z 31 sierpnia na 1 września 1939 rzekomo „polski atak” na przygraniczny niemiecki urząd celny.
Na potrzeby budowy zakładów chemicznych i utrzymania produkcji rozpoczęto w 1940 tworzenie rozległej sieci różnego rodzaju obozów, położonych w pasie od Blachowni przez Kędzierzyn i Azoty do Bierawy. Skoncentrowano tutaj około 35 tys. ludzi uwięzionych w różnych obozach.
Niemcy utworzyli w Sławięcicach kilka różnych obozów:
- Międzynarodowy obóz dla jeńców wojennych;
- Obóz pracy przymusowej, przeznaczony głównie dla Polaków (tzw. Polenlager);
- Filia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w Sławięcicach (około 4 tys. więźniów)[22];
- Obóz pracy przymusowej dla kobiet różnych narodowości (w większości Polek, Żydówek i Rosjanek).
Obóz, początkowo mogący pomieścić 8000 ludzi, mimo wielkiej śmiertelności osadzonych w nim więźniów, w 1943 osiągnął stan 50 000[22] uwięzionych. W obozie przeprowadzano wiele masowych egzekucji, m.in. w styczniu 1945 zamordowano 1 500[22] Żydów. Do kwietnia obóz zarządzany był przez niemiecki Wehrmacht, następnie Gestapo i SS. W styczniu 1945 obóz wyzwolili sowieci. Niemiecka załoga zdążyła go częściowo ewakuować, rozstrzeliwując pozostałych jeńców i więźniów na miejscu.
W Polsce Ludowej
W dniach 23/24 stycznia 1945 Armia Czerwona zajęła Sławięcice. Zespół parkowo-pałacowy został w czasie walk poważnie uszkodzony, a w roku 1948 ruina spłonęła i została rozebrana. 21 marca 1945 rozpoczęło się przejmowanie od Armii Czerwonej obiektów gospodarczych w powiecie kozielskim.
Na początku 1946 w Sławięcicach mieszkało 1228 osób.
| Ludność miejscowości według spisu powszechnego | 1950 | 1960 | 1970 |
|---|---|---|---|
| Sławięcice[23] | 2.648 | 2.824 | 3.600 |
25 września 1954 reforma podziału administracyjnego powołała na terenie powiatu kozielskiego 30 gromad, w tym Gromada Sławięcic.
W listopadzie 1959 Sławięcice otrzymały status osiedla.
1 stycznia 1973 Sławięcice uzyskały prawa miejskie[24].
15 października 1975 nastąpiło połączenie miast Koźla, Kędzierzyna, Kłodnicy i Sławięcice oraz 3 wsi (Lenartowic, Miejsca Kłodnickiego i Cisowej) – początek dzisiejszego miasta Kędzierzyn-Koźle.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[25]:
- kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny, z lat 1864–1869, według projektu architekta Friedricha von Schmidta, ul. Staszica, wypisany z księgi rejestru
- zespół plebanii przy kościele św. Katarzyny, ul. Staszica 1, z XIX w.: plebania, budynek gospodarczy, altana w ogrodzie (przeniesiona do Muzeum Wsi Opolskiej)
- zespół pałacowy, pozostałości z XVIII w.-XIX w.,
- park; jeden z największych woj. opolskiego:
- barokowy pawilon ogrodowy – belweder, z 1802 r.,
- późnoklasycystyczny dom ogrodnika, z 1830 r.,
- mogiła zbiorowa powstańców śląskich, z 1921 r.
- park; jeden z największych woj. opolskiego:
- zespół szpitala im. Roberta Kocha, ul. Orkana 14, z l. 1880–1884: budynek mieszkalno-biurowy – pawilon „A” z łącznikiem, budynek administracyjno-pomocniczy – pawilon „B” z łącznikiem, budynek szpitalny – pawilon „C”, budynek mieszkalno-gospodarczy – pawilon „D”, z 1925 r., dwie leżakownie, drewniane, zieleń parkowa, ogrodzenie, murowane z bramami
- dom, ul. Sadowa 95, z 1830 r., nie istnieje
- elektrownia wodna, ob. dom mieszkalno-przemysłowy, ul. Puszkina 1, z poł. XIX w.
- krematorium, znajduje się na placu apelowym, na terenie dawnego obozu koncentracyjnego, poza rejestrem: pomnik ku czci pomordowanym, w otaczającym lesie – liczne pozostałości wież strzelniczych i bram wjazdowych.
Ten artykuł od 2024-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Układ drogowy
Przez osiedle Sławięcice przebiega droga krajowa nr 40 i droga wojewódzka 426.
Komunikacja miejska
Miejski Zakład Komunikacyjny w Kędzierzynie-Koźlu posiada w dzielnicy Sławięcice 8 przystanków autobusowych: Sławięcice Las I, CeWe Color – Fotojoker, DPS, Hermes, Technikum, Sławięcice Bar „Danka”, Batorego, Leśniczówka.
Kursują tutaj autobusy dwóch linii: 5 oraz 9.
Kolej
Stacja kolejowa Sławięcice.
Filia nr 8 (ul. St. Batorego 32) Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu.
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 16 imienia Jana Pawła II[26], ul. Sławięcicka 96
- Publiczne Gimnazjum nr 9, ul. Sławięcicka 96
- Zespół Szkół nr 3 z Publicznym Gimnazjum nr 8, ul. Sławięcicka 79
- Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Gospodarki Narodowej, zaoczne studia magisterskie, ul. Sławięcicka 79[potrzebny przypis]
- Rzymskokatolicka Parafia św. Katarzyny, ul. Staszica
- Stadion sportowo-rekreacyjny (ul. Sadowa) – wykorzystywany do szkolenia i rozgrywek w piłce nożnej oraz do organizacji imprez sportowych, rekreacyjnych, kulturalnych i innych.
Pozostałość po pałacu
Krematorium
Pomnik ofiar byłego obozu pracy
Brama wjazdowa do byłego obozu pracy
Naczelnik miasta:
Dalej patrz Kędzierzyn-Koźle.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
