Rdest

Rdest (Polygonum L.) – rodzaj roślin należących do rodziny rdestowatych. Pod względem taksonomicznym jest to bardzo trudny rodzaj, o zmieniającej się klasyfikacji na przestrzeni lat. W pierwotnym, szerokim ujęciu ustalonym przez Karola Linneusza (Polygonum sensu lato), rodzaj ten obejmuje ponad 200 gatunków^[2]. Ponieważ w ujęciu tym rodzaj ma charakter parafiletyczny od wielu lat różni taksonomowie proponują nowe ujęcia mające na celu wyodrębnienie rodzajów monofiletycznych. Współczesne publikacje taksonomiczne wyodrębniają w miejscu dawnego rodzaju rdest (Polygonum sensu lato) szereg drobniejszych rodzajów, spośród których we florze Polski przedstawicieli mają: Polygonum sensu stricto, Persicaria, Bistorta, Fallopia^[4]. W polskim piśmiennictwie z zakresu nomenklatury botanicznej zaadaptowano wyodrębnienie rodzaju Fallopia nazywając go odrębną nazwą polską jako „rdestówka”. Dodatkowo wyodrębnionemu rodzajowi Reynoutria nadana została nazwa „rdestowiec”. Nazwa „rdest” pozostaje w użyciu w stosunku do pozostałych rodzajów wydzielanych z szerokiego ujęcia rodzaju Polygonum^[5].

Rdest

Morfologia (rdest ptasi)
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	rdestowate
Rodzaj	rdest
Nazwa systematyczna
Polygonum L. Sp. Pl. 359. 1753
Typ nomenklatoryczny
Polygonum aviculare L.[3]

Rdest nadbrzeżny

Rdest ptasi

Morfologia

Charakterystyka rodzaju Polygonum w wąskim ujęciu (sensu stricto)^[6]:

Pokrój

Rośliny zielne zwykle jednoroczne, rzadziej byliny, także rośliny drewniejące.

Łodyga

Prosto wzniesione lub płożące, zwykle nagie, rzadziej brodawkowane.

Liście

Łodygowe, skrętoległe (naprzeciwległe tylko u P. humifusum), siedzące lub ogonkowe. Gatka przejrzysta, biała lub srebrzysta, gładka, rozpadająca się na włókna lub zupełnie. Blaszka liściowa równowąska, lancetowata, owalna, całobrzega.

Kwiaty

Zebrane w kłosokształtne kwiatostany lub wyrastające pojedynczo, bezszypułkowe lub krótkoszypułkowe. Kwiaty obupłciowe. Urnowaty lub dzwonkowaty okwiat jest 5-listkowy, nie powiększa się podczas owocowania, jest biały, zielonkawy lub różowy. Pręciki w liczbie od 3 do 8, niektóre mogą być zredukowane do prątniczków. Słupki zwykle 3, rzadziej 2, zakończone główkowatymi znamionami.

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[3]

Avicularia (Meisner) Börner, Centinodium (H. G. L. Reichenbach) Montandon, Discolenta Rafinesque

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Polygoneae i podrodziny Polygonoideae w obrębie rodziny rdestowatych Polygonaceae^[7].

Pod względem taksonomicznym jest to bardzo trudny rodzaj, o zmieniającej się klasyfikacji na przestrzeni lat. W pierwotnym, szerokim ujęciu ustalonym przez Karola Linneusza (Polygonum sensu lato), rodzaj ten obejmuje ponad 200 gatunków^[2]. Ponieważ w ujęciu tym rodzaj ma charakter parafiletyczny od wielu lat różni taksonomowie proponowali nowe ujęcia mające na celu wyodrębnienie rodzajów monofiletycznych. Przełomowy charakter miała publikacja Kerstin Haraldson z 1978^[8], bowiem jej klasyfikacja została później w dużym stopniu potwierdzona dalszymi dowodami, w tym molekularnymi^[4]. W efekcie współczesne publikacje taksonomiczne wyodrębniają w miejscu dawnego rodzaju rdest (Polygonum sensu lato) następujące rodzaje: Polygonum sensu stricto (z włączeniem lub wyodrębnieniem drobnego rodzaju Polygonella), Persicaria, Bistorta, Oxygonum, Fallopia, Pteropyrum, Atraphaxis i Calligonum^[4]. Rodzaje te wchodzą w skład dwóch plemion – Polygoneae i Persicarieae^[9]. Plemię Polygoneae obejmuje 7–8 rodzajów, w tym: Calligonum, Atraphaxis, Polygonum (sensu stricto), Fallopia, Pteropyrum^[9][4].

W wąskim ujęciu w obrębie rodzaju Polygonum (sensu stricto) wyróżnia się w zależności od ujęcia wielu drobnych taksonów od ok. 20^[9] do ok. 65 gatunków^[6].

Pozycja rodzaju na tle kladogramu podrodziny Polygonoideae^[2][10]

	Oxygonum Persicaria Bistorta Aconogonon + Koenigia Fagopyrum Pteroxygonum Calligonum Pteropyrum Oxyria Rumex Rheum Knorringia Reynoutria Fallopia Muehlenbeckia Duma Atraphaxis Polygonum

Gatunki rdestów występujące w Polsce

Spośród gatunków zaliczanych do rodzaju Polygonum w wąskim ujęciu na terenie Polski występują^[5] (wszystkie reprezentują sekcję Polygonum^[6]):

• rdest nadbrzeżny Polygonum oxyspermum C. A. Mey. & Bunge ex Ledeb. s. – gatunek w Polsce wymarły
• rdest piaskowy Polygonum arenarium Waldst. & Kit. – efemerofit
• rdest pokrewny Polygonum affine D. Don
• rdest ptasi Polygonum aviculare L.
• rdest rozłożysty Polygonum patulum M. Bieb. – efemerofit

Z gatunków zaliczanych do rodzaju Polygonum sensu lato w Polsce występują (jako rodzime lub dziczejące)^[5]:

klasyfikowane do rodzaju Bistorta^[11]:

• rdest himalajski Polygonum amplexicaule D.Don – właśc. Bistorta amplexicaulis (D. Don) Greene
• rdest wężownik Polygonum bistorta L. – właśc. Bistorta officinalis Delarbre
• rdest żyworodny Polygonum viviparum L. – właśc. Bistorta vivipara (L.) Delarbre

klasyfikowane do rodzaju Persicaria^[7][12]:

• rdest łagodny, r. wielkokwiatowy Polygonum mite Schrank – właśc. Persicaria mitis (Schrank) Holub.
• rdest mniejszy Polygonum minus Huds. – właśc. Persicaria minor (Huds.) Opiz
• rdest nepalski Polygonum nepalense Meisn. – właśc. Persicaria nepalensis (Meisn.) H.Gross – zadomowiony antropofit
• rdest ostrogorzki, r. wodny, pieprz wodny Polygonum hydropiper L. – właśc. Persicaria hydropiper (L.) Delarbre
• rdest plamisty Polygonum persicaria L. – właśc. Persicaria maculosa Gray
• rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium L. – właśc. Persicaria lapathifolia (L.) Delarbre
• rdest wschodni Polygonum orientale L. – właśc. Persicaria orientalis (L.) Spach – efemerofit
• rdest ziemnowodny Polygonum amphibium L. – właśc. Persicaria amphibia (L.) Delarbre
• rdest Bungego Polygonum bungeanum Turcz. – właśc. Persicaria bungeana (Turcz.) Nakai – efemerofit

klasyfikowane do rodzaju Koenigia^[13]:

• rdest wielkokłosowy Polygonum polystachyum Wall. ex Meisn. – właśc. Koenigia polystachya (Wall. ex Meisn.) T.M.Schust. & Reveal – zadomowiony antropofit

Wybór z pozostałych gatunków rodzaju Polygonum sensu stricto sekcji Polygonum^[6]

• Polygonum achoreum S.F. Blake
• Polygonum argyrocoleon Steud. ex Kunze
• Polygonum fowleri B.L.Rob.
• Polygonum glaucum Nutt.
• Polygonum marinense T.R.Mert. & P.H.Raven
• Polygonum plebeium R.Br.
• Polygonum ramosissimum Michx.
• Polygonum striatulum B.L. Rob.

Gatunki rodzaju Polygonum sensu stricto sekcji Duvaria (występują głównie w Ameryce Północnej)^[6]

• Polygonum bidwelliae S.Watson
• Polygonum bolanderi W.H. Brewer
• Polygonum californicum Meisn.
• Polygonum cascadense W.H.Baker
• Polygonum douglasii Greene
• Polygonum engelmannii Greene
• Polygonum heterosepalum M.Peck & Ownbey
• Polygonum hickmanii H.R.Hinds & Rand.Morgan
• Polygonum majus (Meisn.) Piper
• Polygonum minimum S. Watson
• Polygonum nuttallii Small
• Polygonum paronychia Cham. & Schltdl.
• Polygonum parryi Greene
• Polygonum polygaloides Meisn.
• Polygonum shastense Brewer ex A.Gray
• Polygonum spergulariiforme Meisn. ex Small
• Polygonum tenue Michx.
• Polygonum utahensis Brenckle & Cottam