Takson monofiletyczny

Takson monofiletyczny – takson, który obejmuje wszystkich potomków ostatniego wspólnego przodka, znanego lub hipotetycznego. Przykładem są ssaki.

Przykład graficznej prezentacji taksonu monofiletycznego. Cała grupa zaznaczona kolorem ma wspólnego przodka.

Za kryterium monofiletyzmu przyjmuje się posiadanie przez wszystkich członków grupy (np. wszystkie gatunki) przynajmniej jednej cechy apomorficznej odziedziczonej po ich wspólnym przodku.

Charakter monofiletyczny mają ze swej natury klady (niekoniecznie stanowiące taksony w systemach klasyfikacyjnych), stąd często mówi się o „grupach monofiletycznych”.

Opisana wyżej definicja wprowadzona została przez Williego Henniga w 1966 roku. W szerszym znaczeniu, zgodnie z mianownictwem zaproponowanym przez Petera Ashlocka w 1971 r., za monofiletyczną uznaje się każdą grupę obejmującą potomków wspólnego przodka (niekoniecznie wszystkich)^[a]. Taka definicja monofiletyzmu obejmuje również grupy parafiletyczne, więc grupy monofiletyczne sensu Hennig określa się – dla rozróżnienia – mianem holofiletycznych; monofiletyzm jest w tym ujęciu przeciwieństwem polifiletyzmu^[1][2][3]; terminologia taka stosowana jest głównie przez zwolenników systematyki ewolucyjnej, którzy – w przeciwieństwie do zwolenników systematyki filogenetycznej – dopuszczają istnienie taksonów parafiletycznych w klasyfikacjach i uznają rozróżnienie między grupami mono- i polifiletycznymi za ważniejsze niż między holo- i parafiletycznymi^[4].

Uwagi

1. Ponieważ wszystkie organizmy pochodzą od wspólnego przodka, można by uznać grupy polifiletyczne za równorzędne z parafiletycznymi. Rozróżnienie polega jednak na tym, że grupowanie organizmów w taksony parafiletyczne wynika z posiadania przez nie pewnych cech homologicznych (oraz znaczącego odróżnienia się jednej lub kilku linii rozwojowych od reszty kladu, co skutkuje wydzieleniem ich i pozostawieniem grupy parafiletycznej); tymczasem taksony polifiletyczne powstają poprzez łączenie organizmów w jedną grupę na podstawie podobieństw wynikających z konwergencji (cech analogicznych).

Przypisy

1. Loic Matile, Pascal Tassy, Daniel Goujet: Wstęp do systematyki zoologicznej : koncepcje, zasady, metody. Warszawa: PWN, 1993, s. 65. ISBN 83-01-10981-5.
2. JerzyJ. Dzik JerzyJ., Dzieje życia na Ziemi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, kwiecień 2011, ISBN 978-83-01-16678-6. Brak numerów stron w książce
3. Peter D.P.D. Ashlock Peter D.P.D., Monophyly and Associated Terms, „Systematic Zoology”, 20 (1), 1971, s. 63–69, DOI: 10.2307/2412223, ISSN 0039-7989, JSTOR: 2412223 [dostęp 2021-03-06].
4. ThomasT. Cavalier-Smith ThomasT., Deep phylogeny, ancestral groups and the four ages of life, „Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences”, 365 (1537), 2010, s. 111–132, DOI: 10.1098/rstb.2009.0161, ISSN 0962-8436, PMID: 20008390, PMCID: PMC2842702 [dostęp 2021-03-06].

Zobacz też

• takson parafiletyczny
• takson polifiletyczny
• klasyfikacja naturalna organizmów

Literatura

• Colin Tudge, The Variety of Life. Oxford University Press, 2000, ISBN 0-19-860426-2.
• Jerzy Dzik, Dzieje życia na Ziemi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, kwiecień 2011, ISBN 978-83-01-16678-6.

Encyklopedie internetowe (takson):

• БРЭ: 2228015
• Catalana: 0124569