AI tools

Pirat

osoba zajmująca się rozbojem na morzu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Pirat

Pirat (łac. pirata z gr. πειρατής peiratēs[a]) – przestępca prowadzący rozbój na morzu lub nabrzeżu, przy wykorzystaniu statku lub łodzi. Najczęściej celem ataków piratów padają inne statki.

Ten artykuł dotyczy morskich rozbójników. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.
Thumb
Piracka bandera, tzw. Jolly Roger

Pirat często mylony jest z korsarzem, który prowadził legalne działania wojenne w imieniu władcy na podstawie listu kaperskiego.

Historia

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Who Shall be Captain (ilustracja Howarda Pyle’a)

Piractwo istniało od początków komunikacji morskiej[3]. W starożytności z piractwem walczyli m.in. tacy wodzowie, jak Pompejusz[4], Juliusz Cezar[5] i Oktawian August[6].

Już w starożytnej Grecji i Rzymie piraci byli traktowani jako wrogowie rodzaju ludzkiego (łac. hostis humani generis)[7][8].

Najbardziej znanymi piratami byli piraci berberyjscy, a także japońscy, atakujący wybrzeża Chin. Rozkwit piractwa przypadł na XVI–XVII w., kiedy różni awanturnicy atakowali statki hiszpańskie, przewożące zrabowane w Ameryce Południowej złoto i srebro do ojczyzny.

Epoka ta została z czasem wyidealizowana dzięki książkom, filmom hollywoodzkim i grom komputerowym. Opowieści o piratach charakteryzują się specyficzną atmosferą, powtarzającymi się wątkami galeonów hiszpańskich, ukrytych skarbów do których prowadzi tajemnicza mapa, raf koralowych, dzikich dżungli Karaibów czy czarnej flagi z białą czaszką i piszczelami, tzw. Jolly Roger.

Oprócz piractwa o charakterze typowo bandyckim, nastawionego na zyski prywatne piratów, rozwinęła się również oficjalna, zinstytucjonalizowana forma piractwa, chroniona przez władców państw, a często i przez konkretne miasta nadmorskie.

Osobne artykuły: bukanier, kaper i korsarz.

Do statków pirackich, na których pływano na terenie Morza Karaibskiego w XVI, XVII i XVIII w., zaliczyć należy (w kolejności od najmniejszego do największego):

  • pinasę – mały okręcik, zwykle wykorzystywany jako eskorta;
  • slup – większy, bardzo zwrotny, chętnie eksploatowany przez piratów;
  • bryg – statek średniej wielkości, najczęściej kupiecki;
  • bark – większy statek kupiecki;
  • galeon – wielka jednostka handlowo-wojenna.

Stanowczą walkę z piractwem władze państw morskich podjęły na początku XVIII wieku. Zwykle wieszano ich publicznie na szubienicy. Kapitan William Kidd zawisł na stryczku w 1701. Problem piractwa istniał nadal na przełomie XVIII i XIX wieku, stając się m.in. jednym z głównych tematów polityki zagranicznej nowo utworzonych Stanów Zjednoczonych. Piractwo na wybrzeżu berberyjskim (Afryka Północna) i częste ataki na amerykańskie statki stanowiły argument za ściślejszą strukturą polityczną państwa. W odpowiedzi na zagrożenie pirackie utworzono też United States Navy. Na początku XIX wieku doszło do dwóch wojen berberyjskich. Casus belli stanowiła działalność piracka małych państw północnoafrykańskich[9].

Obecnie wody Atlantyku są wolne od piractwa, jednak na niektórych akwenach (gł. Azja Południowo-Wschodnia czy wybrzeże Somalii) żegluga w dalszym ciągu nie jest w pełni bezpieczna.

Piractwo w XXI wieku

Podsumowanie
Perspektywa
Osobny artykuł: Piraci somalijscy.

Obecnie za najniebezpieczniejsze rejony pod względem zagrożenia piractwem uchodzą: Karaiby, Zatoka Adeńska, Cieśnina Malakka[10].

  • W maju 2000 roku odnaleziono wrak polskiego jachtu Sadyba u wybrzeży Somalii. Nigdy nie odnaleziono Krzysztofa Zabłockiego, samotnego podróżnika. Według źródeł somalijskich był ofiarą piratów[11].
  • W 2007 roku zgłoszono około 31 pirackich napadów.
  • W 2008 roku odnotowano już 26 pirackich napadów, głównie w okolicach Somalii, między innymi:
    • Luty 2008: piraci porwali holownik duński Svitzer korsakov z załogą brytyjsko-rosyjską. Za statek został zapłacony okup w wysokości 700 tysięcy dolarów[12]
    • 4 kwietnia 2008 został porwany luksusowy jacht francuski Le Ponant przez somalijskich piratów wyposażonych w nawigację GPS i telefony satelitarne. Porwanie to zostało dokonane dla okupu. 9 kwietnia z francuskiej bazy wojskowej wypłynął okręt wojenny d’Arc i przy pomocy sił powietrznych zakładników udało się odbić 11 kwietnia 2008 roku.
    • 20 kwietnia 2008 roku: piraci zdobyli abordażem i następnie uprowadzili hiszpański trawler Playa de Bakio. Okup wyniósł 1,2 mln dolarów[13].
    • 27 maja 2008: porwano statek Amiya Scan z załogą rosyjsko-filipińską.
    • 2 czerwca 2008 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła rezolucję nr 1816 zezwalającą na ściganie piratów na wodach terytorialnych Somalii (za zgodą rządu somalijskiego). Rezolucja była ważna przez 6 miesięcy[14]
    • W czerwcu 2008 Stany Zjednoczone zaproponowały pomoc swojej floty w ściganiu piratów Tajlandii oraz Malezji. Oba państwa nie zgodziły się na działania na ich wodach terytorialnych[15].
    • 12 listopada 2008: Rosyjski okręt „Nieustraszymyj” wspólnie z brytyjską jednostką „Cumberland” uniemożliwił piratom uprowadzenie duńskiego transportowca na wodach Zatoki Adeńskiej
    • 15 listopada 2008: somalijscy piraci porwali tankowiec MT Sirius Star z ładunkiem 2 mln baryłek ropy
  • W dniach 4–6 kwietnia 2009 r. uprowadzono łącznie 5 statków pochodzących z Wielkiej Brytanii, Tajwanu, Niemiec, Francji oraz Jemenu
  • 8 kwietnia porwano duński statek Maersk Alabama pływający pod banderą amerykańską. Załoga odparła atak, ale uprowadzono kapitana Richarda Phillipsa, obywatela amerykańskiego. 12 kwietnia kapitan został odbity przez oddział Navy SEALs. Był to pierwszy zarejestrowany przypadek ataku piratów na statek amerykański w XXI wieku.
  • W grudniu 2021 roku w Zatoce Gwinejskiej piraci porwali 6 osób z kontenerowca pod banderą Liberii. Wśród porwanych znajdował się jeden obywatel Polski[16].

Znani piraci

Piractwo w kulturze

Podsumowanie
Perspektywa

Literatura

Thumb
Czarna plama

Pirackie motywy występują też epizodycznie w powieściach Juliusza Verne’a „Tajemnicza wyspa” i „Dwa lata wakacji”, a w polskiej literaturze w książce Alfreda Szklarskiego „Tomek wśród łowców głów”.

Film

Thumb
Postać Kapitana Jacka Sparrowa z serii filmów Piraci z Karaibów
Z tym tematem związana jest kategoria: Filmy o piratach.

Seriale

Gry komputerowe

Zobacz też

Szybkie fakty
Zamknij
Szybkie fakty
Zamknij
Szybkie fakty
Zamknij

Uwagi

  1. [a]
    od czasownika πειράομαι peiráomai „próbować; przedsiębrać”, od πεῖρα peîra „próba”)[1][2]

Przypisy

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.