Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 został przeprowadzony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie ustawy z 2010 roku^[1]. Był prowadzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011, według stanu na koniec dnia 31 marca 2011.

Powszechny spis ludności i mieszkań w 2011 r. (NSP 2011) był pierwszym spisem powszechnym od czasu, kiedy Rzeczpospolita Polska stała się państwem członkowskim Unii Europejskiej. Z tego faktu wynika szereg zobowiązań, m.in. konieczność dostarczenia informacji z dziedziny demograficzno-społecznej oraz społeczno-ekonomicznej, w zakresie i terminach określonych przez Komisję Europejską.

Cel spisu

Spis powszechny dostarcza najbardziej szczegółowych informacji o liczbie ludności, jej terytorialnym rozmieszczeniu, strukturze demograficzno-społecznej i zawodowej, a także o społeczno-ekonomicznej charakterystyce gospodarstw domowych i rodzin oraz o ich zasobach i warunkach mieszkaniowych na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego kraju: ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym. Szczególną wagę w NSP 2011 przyłożono do pozyskania wiedzy na temat zmian zachodzących w procesach demograficznych i społecznych, m.in. z uwagi na wzmożone migracje ludności po wstąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Wyniki spisów powszechnych wykorzystywane są bezpośrednio dla potrzeb statystyki publicznej, jako baza do budowy operatów losowania do dalszych badań reprezentacyjnych prowadzonych na próbie gospodarstw domowych.

W spisie przeprowadzonym w 2011 r. najbardziej istotne było m.in. uzyskanie informacji o zagadnieniach, które były objęte spisem w 2002 roku. Kontynuacja jest niezbędna do prowadzenia analiz porównawczych zjawisk zachodzących w czasie oraz do opisu zmian, jakie zaszły w procesach demograficzno-społecznych i ekonomicznych w zakresie: ludności, stanu mieszkań i budynków oraz gospodarstw domowych i rodzin w powiązaniu z warunkami mieszkaniowymi. Planowane podejście realizacyjne pozwoli na zachowanie szeregów czasowych i porównywalności z wynikami z poprzednich spisów.

Zakres spisu

Spis objął:

• osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach niebędących mieszkaniami;
• mieszkania i budynki, w których znajdowały się mieszkania, oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia niebędące mieszkaniami;
• osoby niemające miejsca zamieszkania.

Spis nie objął:

• szefów cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych;
• mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.

Tematyka

W spisie powszechnym zostały zebrane dane z następujących tematów badawczych:

1. stan i charakterystyka demograficzna ludności;
2. edukacja;
3. aktywność ekonomiczna osób;
4. dojazdy do pracy;
5. źródła utrzymania osób;
6. niepełnosprawność;
7. obywatelstwo;
8. migracje wewnętrzne;
9. migracje zagraniczne;
10. narodowość i język oraz mniejszości narodowe i etniczne;
11. wyznanie (przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego);
12. gospodarstwa domowe i rodziny;
13. stan i charakterystyka zasobów mieszkaniowych (mieszkania i budynki).

Spis został rozszerzony w przypadku 20% osób do 60 lub 100 pytań.

Obowiązek udzielania odpowiedzi

Osoby objęte spisem oraz spisem próbnym i kontrolnym obowiązane były do udzielania ścisłych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi na pytania zawarte w formularzu, z zastrzeżeniem art. 6 ust. 3.

Można było odmówić odpowiedzi na 4 pytania dotyczące stanu zdrowia i niepełnosprawności, dzietności (liczby planowanych dzieci), sposobu życia (bycia w nieformalnych związkach).

Do udzielenia odpowiedzi o osobach małoletnich obowiązane były pełnoletnie osoby, wspólnie z nimi zamieszkałe, z zastrzeżeniem ust. 3.

W przypadku danych, o których mowa w art. 6 ust. 3, odpowiedzi udzielano na zasadzie dobrowolności.

Do udzielenia odpowiedzi o osobach nieobecnych obowiązane były pełnoletnie osoby, wspólnie z nimi zamieszkałe, z zastrzeżeniem ust. 5.

Obowiązek, o którym mowa w ust. 4 nie dotyczył danych zbieranych na zasadzie dobrowolności, o których mowa w art. 6 ust. 3.

W obiektach zbiorowego zakwaterowania, w przypadku braku możliwości bezpośredniego spisania osoby, danych dotyczących nazwiska i imion, płci, daty urodzenia, obywatelstwa, czasu trwania i przyczyny przebywania, informacji o miejscu poprzedniego zamieszkania oraz poziomie wykształcenia udzielali – w zakresie posiadanej dokumentacji – zarządzający tymi obiektami.

Informacji o budynkach zarządzanych przez osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej udzielali zarządzający lub administrujący tymi budynkami.

Informacji o budynkach stanowiących własność osób fizycznych udzielali właściciele, użytkownicy lub administratorzy tych budynków.

Informacji o niezamieszkanych mieszkaniach udzielali zarządzający lub administrujący budynkami, w których te mieszkania się znajdowały.

Metody zbierania danych

Spis ludności i mieszkań 2011 był realizowany metodą mieszaną, tj. z wykorzystaniem systemów informacyjnych administracji publicznej oraz danych zebranych w badaniu pełnym i reprezentacyjnym (art. 5 ust. 1 ustawy), w następującej kolejności:

• pobranie danych z systemów informacyjnych,
• samospis internetowy, który polegał na zaakceptowaniu lub korekcie w określonym terminie danych pozyskanych z systemów informacyjnych,
• wywiad telefoniczny wspomagany programem komputerowym, prowadzony przez ankietera statystycznego (CATI),
• wywiad rejestrowany na przenośnym urządzeniu elektronicznym prowadzony przez rachmistrza spisowego (CAPI).

Krytyka i wątpliwości dotyczące spisu

Część mediów podnosiła pytanie o wyznanie, które według interpretacji GUS^[2] miało być równoznaczne ze wskazaniem przynależności do któregoś konkretnego, formalnie zarejestrowanego, związku wyznaniowego. Ostatecznie informacja ta nie znalazła potwierdzenia – w rzeczywistości istniała możliwość udzielenia odpowiedzi innej, niż tylko poprzez wybór któregoś z wyszczególnionych przez GUS związków wyznaniowych i Kościołów^[3].

Krytykę spowodowała przyjęta metoda identyfikacji podczas spisu dokonywanego samodzielnie drogą internetową: wystarczało podać NIP lub PESEL spisywanej osoby. Powodowało to możliwość wglądu przez niepowołane osoby w dane takie jak miejsce zamieszkania czy dane innych osób mieszkających wraz ze spisywaną osobą. Było to szczególnie łatwe w przypadku osób pełniących funkcje publiczne (ze względu na obowiązek publikowania deklaracji majątkowych zawierających NIP) czy też prowadzących działalność gospodarczą.

Zgodnie z art. 10. Ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 roku, zgromadzone w spisie dane dotyczące imienia i nazwiska, numeru PESEL, numeru identyfikacji podatkowej (NIP) i numeru telefonu oraz adresu zostaną w sposób trwały usunięte z Bazy Danych NSP 2011, nie później niż po upływie 2 lat od dnia zakończenia spisu. Dlatego też spis nie jest anonimowy, a jedynie zostanie zanonimizowany. Do czasu anonimizacji wszystkie zebrane w czasie spisu dane są powiązane z osobami, których dotyczą.

Niektóre dane ze spisu były przetwarzane w Izraelu, co było przedmiotem decyzji na poziomie UE^[4].

Wyniki

Ogólne, wstępne i podstawowe wyniki spisu zostały opublikowane przez GUS w marcu 2012 roku^[5]. Kluczowe obserwacje i zmiany w stosunku do NSP 2002:

• przyrost ludności faktycznie zamieszkałej w Polsce o 271 tys., przy czym liczba mężczyzn spadła o 71 tys., zaś kobiet wzrosła o 353 tys.
• wzrost proporcji kobiet do mężczyzn, wynoszący obecnie 109 do 100 (współczynnik feminizacji)
• spadek udziału osób młodych (0–17 lat) o ponad 5 punktów procentowych
• wzrost udziału osób w wieku produkcyjnym (18–59/64 lata) o 1,7 p.p.
• wzrost udziału osób w wieku poprodukcyjnym o 2,5 p.p.
• spadek współczynnika obciążenia demograficznego – na każde 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 57 osób w wieku nieprodukcyjnym (o 5 osób mniej niż miało to miejsce w 2002 roku)
• zwiększenie udziału osób z wykształceniem średnim i wyższym
• znaczący wzrost liczby osób przebywających na długotrwałej emigracji – 1,9 mln w 2011 w stosunku do 0,79 mln w 2002 roku
• grupa osób aktywnych zawodowo liczy 16,2 mln, z czego 14 mln pracuje zaś 2 mln jest bezrobotna
• grupa osób biernych zawodowo liczy 14,7 mln
• współczynnik aktywności zawodowej spadł z 55,5% w 2002 roku do 52,5% w 2011 roku; równocześnie stopa bezrobocia spadła z 21% (2002) do 12,9% (2011).

26 lipca 2012 roku Główny Urząd Statystyczny opublikował szczegółowy raport z wynikami spisu, który pokazał między innymi, że 31 marca 2011 roku, faktyczna ludność Polski wynosiła 38 511 824 osoby^[6][7].

Ludność według województw^[8]

Województwo	Liczba ludności
	ogółem	miejska	wiejska
dolnośląskie	2 915 241	2 037 736	877 505
kujawsko-pomorskie	2 097 635	1 269 821	827 814
lubelskie	2 175 700	1 011 528	1 164 172
lubuskie	1 022 843	649 297	373 546
łódzkie	2 538 677	1 621 763	916 914
małopolskie	3 337 471	1 640 965	1 696 506
mazowieckie	5 268 660	3 381 717	1 886 943
opolskie	1 016 212	532 217	483 995
podkarpackie	2 127 286	881 665	1 245 621
podlaskie	1 202 365	724 547	477 818
pomorskie	2 276 174	1 498 272	777 902
śląskie	4 630 366	3 601 602	1 028 764
świętokrzyskie	1 280 721	577 842	702 879
warmińsko-mazurskie	1 452 147	863 355	588 792
wielkopolskie	3 447 441	1 925 817	1 521 624
zachodniopomorskie	1 722 885	1 187 748	535 137
Polska	38 511 824	23 405 892	15 105 932

Mniejszości narodowe i etniczne

Spis powszechny 2011 zawierał dwa pytania umożliwiające wyrażenie złożonych tożsamości narodowych i etnicznych: 1) „Jaka jest Pana/Pani narodowość?”, 2). „Czy odczuwa Pan/Pani przynależność także do innego narodu lub wspólnoty etnicznej?”^[9]. Poniższa tabela przedstawia liczbę deklaracji identyfikacji innych niż polska według rodzaju i kolejności wskazania (pierwsze lub drugie pytanie)^[10][11][12].

Grupa narodowa/etniczna	Liczba deklaracji ogółem	Zadeklarowana jako pierwsza	W tym zadeklarowana jako jedyna	Zadeklarowana jako druga	Zadeklarowana wspólnie z polską	Zadeklarowana wspólnie z niepolską
Ślązacy	847 tys.	436 tys.	376 tys.	411 tys.	431 tys.	40 tys.
Kaszubi	233 tys.	18 tys.	16 tys.	215 tys.	216 tys.	1 tys.
Niemcy	148 tys.	74 tys.	45 tys.	73 tys.	64 tys.	39 tys.
Ukraińcy	51 tys.	38 tys.	28 tys.	13 tys.	21 tys.	2 tys.
Białorusini	47 tys.	36 tys.	30 tys.	10 tys.	16 tys.	1 tys.
Romowie	17 tys.	12 tys.	10 tys.	4 tys.	7 tys.	1 tys.
Rosjanie	13 tys.	8 tys.	5 tys.	5 tys.	7 tys.	1 tys.
Amerykanie	12 tys.	1 tys.	1 tys.	11 tys.	11 tys.	–
Łemkowie	11 tys.	7 tys.	6 tys.	3 tys.	4 tys.	1 tys.
Anglicy	10 tys.	2 tys.	1 tys.	9 tys.	9 tys.	–
Włosi	9 tys.	2 tys.	1 tys.	6 tys.	8 tys.	–
Litwini	8 tys.	5 tys.	5 tys.	2 tys.	3 tys.	–
Francuzi	8 tys.	1 tys.	1 tys.	6 tys.	7 tys.	–
Żydzi	8 tys.	2 tys.	2 tys.	5 tys.	5 tys.	1 tys.
Wietnamczycy	4 tys.	3 tys.	3 tys.	–	1 tys.	–
Hiszpanie	4 tys.	–	–	3 tys.	3 tys.	1 tys.
Ormianie	4 tys.	3 tys.	2 tys.	1 tys.	2 tys.	–
Holendrzy	4 tys.	1 tys.	1 tys.	3 tys.	3 tys.	–
Grecy	4 tys.	1 tys.	1 tys.	3 tys.	3 tys.	–
Czesi	3 tys.	1 tys.	1 tys.	2 tys.	2 tys.	–
Słowacy	3 tys.	2 tys.	2 tys.	1 tys.	1 tys.	–
Górale	3 tys.	–	–	3 tys.	3 tys.	–

W porównaniu ze spisem powszechnym przeprowadzonym w 2002 roku, zwiększeniu uległa liczba osób zgłaszających przynależność do mniejszości etnicznych. W wielu przypadkach deklaracjom tym towarzyszy jednak równoczesne odczuwanie polskiej tożsamości narodowej^[10].

Związki wyznaniowe

Związki wyznaniowe	Liczba ogółem w tys.	Udział procentowy
Kościół rzymskokatolicki[13]	33728,7	87,58
Kościół prawosławny[13]	156,3	0,41
Świadkowie Jehowy[13]	137,3	0,36
Kościół Ewangelicko-Augsburski[13]	70,8	0,18
Kościół greckokatolicki[13]	33,3	0,09
Kościół Zielonoświątkowy[13]	26,4	0,07
Kościół Starokatolicki Mariawitów[13]	10,0	0,03
Kościół Polskokatolicki[13]	8,8	0,02
Kościół Chrześcijan Baptystów[13]	6,0	0,02
Inni[13]	44,4	0,12
Nienależący do żadnego wyznania[13]	924,4	2,41
Odmawiający odpowiedzi[13]	2733,8	7,10
Nie ustalono[13]	626,6	1,63

Przypisy

1. Ustawa z dnia 4 marca 2010 o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011. (Dz.U. z 2010 r. nr 47, poz. 277).
2. Oficjalna odpowiedź radcy generalnego GUS^{[martwy link]}.
3. Wyznanie wiary to nie tylko przynależność do Kościoła czy związku, Wiadomości24.
4. Komisja Europejska: DECYZJA KOMISJI z dnia 31 stycznia 2011 r. na mocy dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, w sprawie odpowiedniej ochrony danych osobowych w Państwie Izrael w odniesieniu do zautomatyzowanego przetwarzania danych osobowych.. eur-lex.europa.eu, 2011-02-01. [dostęp 2021-09-26]. (pol.).
5. Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011. GUS, 2012. [dostęp 2012-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-16)].
6. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)]..
7. Główny Urząd Statystyczny / Spisy Powszechne / NSP 2011 / NSP 2011 - wyniki / Gospodarstwa domowe i rodziny. Charakterystyka demograficzna - NSP 2011 [online], stat.gov.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
8. Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013, s. 141, ISBN 978-83-7027-521-1.
9. Czarno-żółta tożsamość” – wywiad z prof. Brunonem Synakiem.
10. Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011. Podstawowe informacje o sytuacji demograficzno-społecznej ludności Polski oraz zasobach mieszkaniowych, GUS, s. 18.. [dostęp 2013-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-16)].
11. Raport z wyników. Narodowy Spis ludności i mieszkań 2011. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)]., GUS 2012, s. 106.
12. Przynależność narodowo-etniczna 2011, GUS 2013.
13. Paweł Ciecieląg, Andrzej Datko, Bożena Łazowska, Piotr Łysoń, Paweł Milcarek, Wojciech Sadłoń: 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce. Warszawa: GUS, 2016, s. 73. ISBN 978-83-7027-606-5.

Linki zewnętrzne

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. wyników wstępnych Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku

• W 2011 r. będzie przeprowadzony spis powszechny. samorzad.lex.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-25)].
• Spisy Powszechne [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2023-03-20].
• Narodowy Spis 2011 [online], Centralna Biblioteka Statystyczna [dostęp 2023-03-20].