Loading AI tools
grupa etniczna Karpat Zachodnich Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Górale to:
_in_Szczecin_(1284589526).jpg)
Wyróżniane są następujące grupy góralskie:
Górale małopolscy:
Podział na ww. grupy jest umowny, oparty na niewielkich różnicach w kulturze ludowej i równie niewielkich różnicach dialektalnych. Silniej zarysowuje się jedynie odrębność górali śląskich, którzy mówią dialektem śląskim niemazurzącym (górale wiślańscy) lub jabłonkującym (jabłonkowanie, górale jabłonkowscy) powstałym w wyniku zetknięcia gwar niemazurzących – śląskich (cieszyńskich) z mazurzącymi małopolskimi (żywieckimi) i śląsko-małopolskimi (czadeckimi). Na ogół w Czechach czują silniejsze związki z Ślązakami a w Polsce z innymi Góralami[1]. Górale na ogół czują się narodowościowo Polakami, Słowakami lub Góralami, często mając parę identyfikacji naraz[2][3].
Jan Stanisław Bystroń pisząc na temat etnogenezy grup góralskich dowodził, że ludność ta pochodzi głównie z osadników z Małopolski. Grupę tę kształtowały odmienne warunki bytu gospodarczego, większa swoboda i niezależność od wpływów ogólnopolskich niż na nizinach. Ponadto na Podhalan wpływała kultura wysokogórskich pasterzy nadchodząca ze wschodu z Rusi i Rumunii (Wołosi), a także aktywne kontakty z ludnością góralską na północnym stoku Karpat. Warto zaznaczyć, że kiedy Wołosi dotarli na ziemie zamieszkane przez Górali, to termin Wołoch nie miał znaczenia etnicznego i większość Wołochów to była prawosławna ludność słowiańska. Te zróżnicowane wpływy doprowadziły do ukształtowania własnej bogatej kultury góralskiej[4][5][6].
Do charakterystycznych elementów stroju góralskiego zalicza się; białą lnianą koszulę zapiętą na spinki, białe obcisłe portki z lampasem szyte z wełny, rozcięcie u dołu, przeznaczone do schowania spodni w niskie obcisłe buty, ozdobione były parzenicami i pomponem. Na nogach kierpce, skórzane, wyciskane we wzory. Serdak – barani kożuszek z ciemnobrązowej skóry[7]. Na koszulę nakładana była haftowana kamizelka (cucha). Na głowie kłobuk – kapelusz filcowy z szerokim rondem. Na Podhalu zdobiony sznurem z muszelek, orlim piórem w Beskidzie Zachodnim – tasiemką[8]. Całość dopełniał skórzany pas bacowski z ćwiekami, zwany srosem. Dawniej za paskiem noszono pistolety, noże, strzelby i ciupagi. W okolicach Poznachowic, Wiśniowej, Wierzbanowej oraz Lipnika góralski strój wyraźnie pozostawał pod wpływem lachowskim[9]. Lokalni tych wsi też zwykle już nie czują się Góralami.
W kulturze poszczególnych grup góralskich widać także wpływy słowackie i węgierskie. Kulturowo są częścią jednej rodziny kulturowej z Słowakami i Rusinami. Kultura górali jest jedną z odrębniejszych, jak nie najodrębniejszą z kultur w Polsce.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
