Loading AI tools
Pedagog, działacz społeczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marian Anastazy Szajna (ur. 17 sierpnia 1873 w Monastercu, zm. 8 stycznia 1936 w Sanoku) – polski nauczyciel, działacz sokoli i społeczny.
.jpg)
.jpg) Marian Szajna w stroju sokolim | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel |
| Narodowość |
polska |
| Edukacja |
C. K. Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie |
| Małżeństwo |
Aleksandra z d. Piech |
| Dzieci |
Zbigniew, Adam |
| Krewni i powinowaci |
Aleksander Piech (teść), Kazimierz Piech, Tadeusz Piech (szwagrowie) |
| Odznaczenia | |
 | |
Marian Anastazy Szajna urodził się 17 sierpnia 1873 w Monastercu[1][2][3][4][5]. Był synem Michała i Marii z domu Zawadzkiej[2].
Kształcił się w niższym gimnazjum[3][5]. Wykształcenie zawodowe uzyskał po ukończeniu C. K. Seminarium Nauczycielskiego w Rzeszowie, gdzie zdał maturę 19 sierpnia 1891[3][5][4]. 31 sierpnia 1899 zdał egzamin na nauczyciela gimnastyki w szkołach średnich, a 23 lutego 1900 otrzymał patent nauczycielski[3][5]. Jako tymczasowy nauczyciel pracował kolejno od 31 sierpnia 1891 w 4-klasowej szkole w Dobromilu – następnie nieopodal swojej rodzinnej wsi – od 16 sierpnia 1892 w 1-klasowej szkole w Siemuszowej, od 29 lipca 1894 w 1-klasowej szkole w Rakowej[3][5] (ponadto także w Lesku[4]). Później został przeniesiony do Sanoka, gdzie od 12 października 1896 pracował jako tymczasowy nauczyciel gimnastyki w sześcioklasowej powszechnej szkole ludowej[6][7][8][9], po przekształceniu od około 1901 uczył trzyklasowej szkoły wydziałowej męskiej w Sanoku połączonej z czteroklasową szkołą pospolitą[10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21], od około 1913 imieniem Cesarza Franciszka Józefa[22][3]. 19 lipca 1901 mianowany stałym nauczycielem w szkole ludowej w Sanoku[23][3], potem połączonej ze szkołą wydziałową[4][5][24]. Od roku szkolnego 1903/1904 uczył gimnastyki jako przedmiotu nadobowiązkowego w C. K. Gimnazjum w Sanoku (w tej szkole gimnastyki uczył także Roman Vetulani, zmarły w 1906)[25][26][27][28][29][30][31][32][33][34], także podczas I wojny światowej do roku szkolnego 1917/1918 (z wyjątkiem roku szkolnego 1916/1917, gdy nie widniał w składzie grona nauczycielskiego)[35][36], później po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 20. II Rzeczypospolitej w przemianowanym Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii jako nauczyciel przydzielony ze Szkoły Męskiej nr 2 im. Króla Władysława Jagiełły w Sanoku od 1 stycznia 1923 uczył nadal gimnastyki, gier i zabaw ruchowych[37][38][39][40][1][41][42][4][43][44]. Wśród uczniów sanockiego gimnazjum zyskał przydomki „Stary Pit” lub „Pitach”[44]. Prowadził też zajęcia gimnastyki dla dzieci w ramach sanockiego koła Towarzystwa Szkoły Ludowej[45]. Uczył również ćwiczeń cielesnych Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Sanoku[4][46][47] (szkoła działała w budynku późniejszego II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku). Ponadto w godzinach pozaszkolnych (popołudniowych) pracował jako sklepowy w sklepie „Konsum” (zaopatrującego nauczycieli w towary żywnościowe po niższych cenach), powołanym przez prezesa sanockiego „Ogniska” Związku Nauczycielstwa Polskiego, Michała Śliwińskiego[48]. W zawodzie nauczycielskim pracował niespełna 40 lat[4]. Rozporządzeniem Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego z 29 września 1929 jako nauczyciel gimnazjalny otrzymał urlop płatny całoroczny dla poratowania zdrowia[49]. Dekretem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z listopada 1930 ze stanowiska nauczyciela gimnazjum w Sanoku został przeniesiony w stan spoczynku[50][51].
Był wieloletnim członkiem i działaczem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” od końca XIX wieku[52][53][54][55][56][57]; członek komisji pływalnianej[58]; prowadził zajęcia z ćwiczeń w sanockim gnieździe zarówno w okresie zaboru (prócz niego także Władysław Sygnarski), jak i w latach 20. niepodległej Polski (wówczas także m.in. Franciszek Moszoro)[59], członek zarządu (wybrany 15 marca 1902), członek wydziału (do 1904[60], wybrany 20 marca 1907), długoletni naczelnik i gospodarz gniazda (od 1904[61], wybierany 1 kwietnia 1909[62], 24 marca 1911, 7 kwietnia 1913, 1914, 6 lutego 1920), delegat gniazda do Związku i okręgu (wybierany 1909, 1911, 1913, 1920), wiceprezes gniazda (1927; wzgl. zastępca przewodniczącego zarządu 1932[63])[4][64][5][65], przewodniczący Wydziału Wychowania Fizycznego, Wydziału Gospodarczego, Wydziału Przedsiębiorstw (lata 30.)[66][67], naczelnik powołanego w 1921 okręgu II sanockiego Dzielnicy Małopolskiej TG „Sokół”[4][68][5]. Działał przy budowie siedziby sanockiego gniazda[4]. W tym gmachu prowadził zajęcia gimnastyczne dla sanockich członków „Sokoła”[4]. Odbył wiele kursów w zakresie wiedzy gimnastycznej, m.in. w Czechach[69][4]. 30 października 1904 był jednym z dwóch reprezentantów Sanoka na uroczystości odsłonięcia Kolumny Adama Mickiewicza we Lwowie[70]. Łącznie przepracował 43 lata w działalności sokolej[4].
W 1912 został organizatorem i komendantem Stałej Drużyny Sokolej (SDS)[5]. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do szeregów c. i k. armii w pierwszych dniach mobilizacji[71][72]. U kresu wojny, wraz z kpt. Franciszkiem Stokiem był organizatorem polskiej siły zbrojnej, a dowodzone przez nich pierwsze patrole polskie rankiem 1 listopada 1918 wyruszyły z gmachu sanockiego „Sokoła” na ulice miasta[73][74][4]. Tego samego dnia, wraz kpt. Stokiem, kpt. Antonim Kurką, prezesem sanockiego „Sokoła” Adamem Pytlem i burmistrzem Pawłem Biedką podjął rozmowy z komendantem wojskowej załogi c. i k. w Sanoku płk. Iwanem Maksymowiczem i mimo jego oporu dokonano rozbrojenia stacjonującego wówczas w miejscowych koszarach – pochodzącego z ziemi czeskiej – 54 Pułku Piechoty, po czym ok. 1000 żołnierzy jednostki (ok. 600 narodowości czeskiej i 300 narodowości niemieckiej) opuściło miasto[75][76][77][78][79].
Działał aktywnie społecznie[80]. Organizował ochotniczą straż pożarną w Sanoku i przez kilka lat był jej prezesem[4]. Organizował harcerstwo w Sanoku[4][5]; był opiekunem sanockiego hufca, podczas gdy komendantem był Ludwik Bar od 1924[81][82]. Jako delegat sanockiego „Sokoła” został członkiem wydziału (zarządu) zawiązanego 22 maja 1919 Koła Przyjaciół Harcerstwa w Sanoku[83][84]. W 1910 został wybrany członkiem rady nadzorczej Towarzystwa Kredytowego Urzędników i Sług Państwowych w Sanoku[85]. Był wieloletnim myśliwym, traktując łowiectwo w sensie sportowym i znaczeniu racjonalnym, powołał do życia Towarzystwo Łowieckie w powiecie sanockim i był jego prezesem[4]. W okresie II Rzeczypospolitej pełnił funkcję zastępcy komendanta Komendy Małopolskiej Straży Obywatelskiej (komendantem był inż. Władysław Piotrowski)[86]. W 1929 był jednym z założycieli sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[87]. W 1930 został członkiem dyrekcji Kasy Zaliczkowej w Sanoku[88]. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku[89].
Otrzymał Medal Pamiątkowy Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce „W dziesiątą rocznicę”, uzyskał Państwową Odznakę Sportową[90].
Od 6 lipca 1907 jego żoną była Aleksandra[2][91] (ur. 1884[92], nauczycielka szkolna w Sanoku[17][93], córka sanockiego rzemieślnika Aleksandra Piecha, siostra Kazimierza i Tadeusza, także należąca do sanockiego „Sokoła”[94]), a świadkami na ich ślubie byli Antoni Stupnicki i Władysław Prus Ossowski[2]. Mieli synów Zbigniewa Stanisława (ur. 1908[95]-1944, urzędnik skarbowy) i Adama Mariana (ur. 1910, profesor gimnazjalny[91])[5][96][3]. Wraz z rodziną zamieszkiwał w Sanoku przy ulicy Grunwaldzkiej pod numerem konskrypcyjnym 235a[95][97].
.jpg)
Marian Szajna zmarł 8 stycznia 1936[98][4]. Po uroczystym pogrzebie został pochowany w grobowcu rodzinnym Piechów na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[5].
Osoba Mariana Szajny, jeszcze za jego życia, została upamiętniona na tablicy ustanowionej przez Komitet Obywatelski i odsłoniętej 1 listopada 1928 na frontowej elewacji gmachu „Sokoła” w Sanoku, dla upamiętnienia 10. rocznicy odzyskania niepodległości i wymarszu pierwszych polskich patroli z sanockiego Sokoła w dniu 1 listopada 1918. W czasie II wojny światowej została zdjęta, ukryta i przechowywana przez majstra budowlanego Emila Rudaka, po 1944 przekazana Muzeum Historycznemu w Sanoku[99][100]. Ponownie odsłonięta 10 listopada 1988 roku w 70. rocznicę odzyskania niepodległości i ówczesnych wydarzeń w Sanoku[101][102][103]. Inskrypcja brzmi: „W dniu 1-XI. 1918 r. garstka młodzieży owiana radosnym zapałem polskiego czynu utworzyła w Sokole pod wodzą kpt. Fr. Stoka i naczelnika Sokoła M. Szajny pierwszą w Sanoku siłę zbrojną dla obrony wskrzeszonej Ojczyzny. Ku pamięci potomnych w dziesiątą rocznicę wyzwolenia Polski”[77][104].
Podczas uroczystości 130-lecia gniazda TG „Sokół” w Sanoku 29 czerwca 2019 na gmachu tegoż została odsłonięta tablica upamiętniająca 10 działaczy zasłużonych dla organizacji sokolej i Sanoka, w tym Mariana Szajnę[105][106].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
