Poniższy wykaz obejmuje postacie męczenników do czasu schizmy w 1054 roku. Dokładna ich liczba niejest znana[1][2], stąd spis ten może być niekompletny, tym bardziej, iż obecnie wiarygodność wielu przekazów hagiograficznych wzbudza wątpliwości[3].
W czasach cesarzy rzymskich chrześcijaństwo było religią rozwijającą się. Ze względu jednak na monoteistyczny charakter tej religii, jej dynamiczną ekspansję oraz odcinanie się od oficjalnych obrzędów[1], niektórzy z cesarzy, zwłaszcza ci upatrujący w rzymskiej mitologii uniwersalny rdzeń jedności państwa, wydawali edykty uderzające w chrześcijan. Tak stanowione prawo spowodowało powstanie kilku okresów prześladowań, nazywanych zwyczajowo od imion cesarzy wówczas panujących. Między głównymi okresami prześladowań chrześcijanie sporadycznie ponosili śmierć na podstawie praw ustanowionych wcześniej[1]. W czasach prześladowań rzymskich niektórzy wcześni chrześcijanie uważali za niewłaściwe ukrywanie się przed zagrożeniem; uważali, że właśnie należy ujawnić się prześladowcom[4].
Henryk Pietras wymienia następujące powody prześladowań chrześcijan w pierwszych wiekach:
nieskładanie ofiar bogom Cesarstwa – anarchiczna postawa chrześcijan
chrześcijanie zmieniali obyczaje, co było niezrozumiałe dla pogan
podejrzenia o kazirodztwo, dzieciobójstwo, itp.
język Ewangelii wydawał się być prymitywny i obcy
zdaniem Rzymian można się modlić jedynie wyuczonymi formułami, gdyż improwizacja ściągała gniew bogów
idea Boga, który daje się zabić nie mieściła się w klasycznym kanonie nieśmiertelności bogów
W 313 wydany został Edykt mediolański, który gwarantował w Cesarstwie tolerancję religijną, w tym dla chrześcijan. Od tej pory, z wyjątkiem czasów panowania Licyniusza (od czasu konfliktu z Konstantynem w latach 320–324) i Juliana Apostaty (361–363), męczeństwa zdarzały się przede wszystkim w działalności misyjnej.
Menologion – Lipiec [online], Mariański Dom Studiów, Cytat: Trzeba pamiętać, że wtedy w czasach prześladowań niektórzy chrześcijanie uważali za zdrożne przewinienie stosowanie wszelkich środków ostrożności, mających zapewnić bezpieczeństwo; uważali, że właśnie należy pragnąć prześladowań. I w świetle tej uwagi należy oceniać tak zdeterminowaną postawę wielu męczenników tamtego okresu.
Wiesław Al.W.A.NiewęgłowskiWiesław Al.W.A., Leksykon Świętych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999. Brak numerów stron w książce
HugoH.HoeverHugoH., Żywoty Świętych Pańskich na każdy dzień według Kalendarza Rzymskiego, Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1985. Brak numerów stron w książce
