Leonard Furs-Żyrkiewicz

Leonard Furs-Żyrkiewicz (ur. 7 kwietnia 1900 w Warszawie, zm. 9 lutego 1965 w Edynburgu) – podpułkownik dyplomowany broni pancernej Polskich Sił Zbrojnych^[1], autor prac z dziedziny broni pancernej i książek podróżniczych^[2].

Leonard Furs-Żyrkiewicz

podpułkownik dyplomowany broni pancernej
Data i miejsce urodzenia	7 kwietnia 1900 Warszawa
Data i miejsce śmierci	9 lutego 1965 Edynburg
Przebieg służby
Lata służby	1919 – ok. 1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	5 Pułk Ułanów Zasławskich 10 Brygada Kawalerii Pancernej 1 Pułk Czołgów
Stanowiska	dowódca kompanii czołgów dowódca dywizjonu czołgów, dowódca batalionu czołgów
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa II wojna światowa
Odznaczenia

Czołg Renault R-35

Życiorys

Leonard Furs-Żyrkiewicz urodził się 7 kwietnia 1900 roku w Warszawie, w rodzinie Walerego Furs-Żyrkiewicza (zm. 1906), generała majora armii rosyjskiej i Janiny z Bobińskich, pisarki, córki Sylwana Bobińskiego, uczestnika spisku powstańca Szymona Konarskiego, który swoje zaangażowanie patriotyczne przepłacił więzieniem i utratą majątku^[2]. Leonard był jednym z czwórki rodzeństwa^[3], młodszym bratem Eweliny (1887–1969, jako Elina Pepłowska była posłanką na Sejm RP III kadencji w latach 1930–1935, w latach 1933–1936 przewodnicząca Centralnego Biura Porozumienia Organizacji Współdziałających w Zwalczaniu Komunizmu^[2][4]) i Jerzego (1890–1961).

Leonard w czasie I wojny światowej był członkiem POW na Ukrainie. Wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego 25 lipca 1919 roku. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 5 pułku Ułanów Zasławskich^[5]. W dwudziestoleciu międzywojennym był zawodowym wojskowym, w latach 1925–1930 był młodszym oficerem 2 szwadronu samochodów pancernych, był dowódcą kompanii czołgów 1 batalionu czołgów i samochodów pancernych w Poznaniu, dowódcą wydzielonego dywizjonu pancernego w Wilnie, służył w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych. W 1939 roku pełnił służbę w Dowództwie Broni Pancernych w Warszawie na stanowisku kierownika referatu regulaminów. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów broni pancernych^[6]. W tym okresie opublikował sześć książek oraz liczne artykuły, m.in. w „Przeglądzie Kawaleryjskim”.

W czasie kampanii wrześniowej we wrześniu 1939 roku dowodził batalionem czołgów R-35, który, na polecenie dowództwa, przeprowadził przez granicę polsko-rumuńską. Po dostaniu się do Francji dalej służył w wojskach pancernych. W połowie listopada 1939 roku objął dowództwo Grupy Pancerno-Motorowej tzw. pułku specjalnego w Camp de Coëtquidan^[7]. Od 2 grudnia 1939 roku do 27 maja 1940 roku dowodził 1 batalionem czołgów w polskiej 1 Lekkiej Dywizji Zmotoryzowanej^[8], służył w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii w czerwcu 1940 roku służył w dowództwie I Korpusu Polskiego, jako komendant Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych i Motorowych (w Szkocji), a następnie Centrum Wyszkolenia Pancernego i Technicznego. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji.

Leonard ożenił się w 1934 roku z Zofią Rybińską (1902–1987), córką generała brygady Czesława Rybińskiego^[9]. Nie mieli dzieci. Oboje zostali pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 31-wprost, rząd 4, miejsce 10)^[1].

Grób Walerego i Leonarda Fursa-Żyrkiewicza na cmentarzu Powązkowskim

Twórczość

Był encyklopedystą. Został wymieniony w gronie edytorów ośmiotomowej Encyklopedii wojskowej wydanej w latach 1931–1939, gdzie zredagował hasła związane z bronią pancerną. Wchodził w skład komitetu redakcyjnego tej encyklopedii^[10] .

• Samochody pancerne. Historia, organizacja, opis, taktyka, wykorzystanie i zwalczanie (1928) – książka ta była już w 1928 roku przetłumaczona na j. angielski, była kilkakrotnie wznawiana w Polsce i za granicą, została wydana w postaci reprintu również w 2013 roku^[11]
• Co każdy żołnierz o samochodach pancernych wiedzieć powinien (1930)
• Zwalczanie samochodów pancernych (1932)
• Bierna obrona przeciwpancerna a czołgi ziemnowodne (1933)
• Czołgi wczoraj, dziś i jutro (1937)
• Od słoni bojowych do latających czołgów (1939)
• Na tropach słonia afrykańskiego (Warszawa, 1968, wyd. „Polonia”)

Awanse

• porucznik – ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku
• rotmistrz – między 1930 a 1933 rokiem
• major – 19 marca 1939 roku
• podpułkownik – po 1940 roku.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (20 lipca 1932)^[12][13]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[13]
• Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[14][13]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 (1928)
• Medal 3 Maja
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)
• Łotewska Odznaka Pułku Pancernego (przed 1937)^[15]

Przypisy

1. Cmentarz Stare Powązki: LEONARD FURS-ŻYRKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2014-05-19].
2. Sierotwiński 1970 ↓, s. 515.
3. Drętwica karku w Warszawie. „Nowości Illustrowane”. Nr 24, s. 15–16, 16 czerwca 1906.
4. Ewelina Pepłowska. bs.sejm.gov.pl. [dostęp 2019-01-14].
5. Jerzy Garbaczewski. 5 Pułk Ułanów Zasławskich: szkic historyczny do 1921 r.. „Rocznik Mińsko-Mazowiecki”. 2, s. 39–45, 1994. [dostęp 2014-05-10].
6. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 233, 436.
7. Mariusz Skotnicki: Gorzka kampania – Z walk 10. Brygady Kawalerii Pancernej we Francji w czerwcu 1940 roku. [dostęp 2014-05-10].
8. Polscy pancerniacy we Francji – 1. Lekka Dywizja Zmechanizowana i 10. Brygada Kawalerii Pancernej. [dostęp 2014-05-10].
9. Cieplewicz 1992 ↓, s. 322.
10. Laskowski 1931 ↓.
11. Krzysztof Fudalej: Leonard Furs-Żyrkiewicz – „Samochody pancerne”. 2014-01-07. [dostęp 2014-05-10].
12. M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
13. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 233.
14. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
15. Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 55, 11 listopada 1937.

Bibliografia

• Otton Laskowski: Encyklopedia wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931.
• Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 858.
• Stanisław Sierotwiński: Krzemieniecka Hanna. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 15. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, s. 515–516.
• Mieczysław Cieplewicz: Rybiński Czesław Ludwik. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 33. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 321–322. ISBN 83-04-03902-8.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000384649474
• VIAF: 277472362
• PLWABN: 9810650053705606
• NUKAT: n2006090822