10 Brygada Kawalerii Pancernej we Francji

10 Brygada Kawalerii Pancernej (fr. 10éme Brigade de cavalerie blindée) – polska jednostka pancerna, utworzona w czasie II wojny światowej, w 1940 we Francji.

Ten artykuł dotyczy polskiej brygady pancernej we Francji . Zobacz też: 10 Brygada Kawalerii Pancernej – stronę ujednoznaczniającą.

10 Brygada Kawalerii Pancernej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1940
Tradycje
Rodowód	10 Brygada Kawalerii
Kontynuacja	10 Brygada Kawalerii Pancernej (PSZ) 10 Brygada Kawalerii Pancernej (III RP)
Dowódcy
Pierwszy	Stanisław Maczek
Ostatni	Stanisław Maczek
Działania zbrojne
II wojna światowa – kampania francuska
Organizacja
Dyslokacja	Camp de Coëtquidan
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Wojska pancerne

Początki

Powstała w wyniku odtworzenia struktur 10 Brygady Kawalerii, rozbrojonej po zakończeniu kampanii wrześniowej w 1939. Sformowana w Camp de Coëtquidan, dowodzona przez gen. Stanisława Maczka. Formowana była od jesieni 1939 do wiosny 1940^[1].

Zaczątkiem polskich jednostek pancernych we Francji była grupa weteranów kampanii wrześniowej, uchodźców z Węgier. W Coëtquidan grupowano obsadę osobową planowanych jednostek pancernych. Byli to początkowo kierowcy oraz żołnierze służb technicznych Wojska Polskiego. Pierwsza grupa polskich oficerów broni pancernych pod dowództwem majora Leonarda Furs-Żyrkiewicza przybyła do Coëtquidan w połowie listopada 1939 roku^[2].

W czasie kampanii francuskiej 1940 brygada znajdowała się dopiero w stadium organizacji. Francuzi okazywali niechęć w uzbrajaniu polskich jednostek tłumacząc się reorganizacją wojska i formowaniu jednostek na termin 1942 roku. Oficerom brygady udało się pozyskać jedynie małe ilości prostego sprzętu szkoleniowego. Stosunek władz francuskich do brygady zmienił się dopiero po wydarzeniach z 10 maja, kiedy to Niemcy zaatakowali Francję. 24 maja Maczek otrzymał rozkaz określający formę polskiej jednostki. W ciągu 5 dni brygada musiała się zreorganizować, odebrać i nauczyć się obsługiwać nowy sprzęt oraz przenieść się pod Paryż. Symbolem 10 Brygady Kawalerii Pancernej były czerwone maki malowane na czołgach i samochodach.

Szlak bojowy

Czołgi Renault FT 1 pcz podczas postoju

Ciągniki opancerzone Renault UE WP we Francji

Czołgi Renault R-35 z pierwszego batalionu czołgów w czerwcu 1940 r.

Renault R-35 – czołg brygady w muzeum w Izraelu

Przykładowe oznakowanie czołgów w WP we Francji

10 czerwca brygada, w niepełnym składzie, została włączona w skład francuskiej 4 Armii^[3]. Wzięła udział w walkach opóźniających w Szampanii, uderzając na Champaubert, osłaniając tym samym odwrót francuskich 20. i 59. Dywizji Piechoty przez Saint Gond. Jako straż przednia brała też w dniach 16–17 czerwca udział w walkach o Montbard, osłaniając odwrót francuskiego korpusu przez Kanał Burgundzki. 17 czerwca osiągnęła taktyczne zwycięstwo wypierając z miasta oddziały niemieckie. Straty polskie wyniosły 17 poległych i 30 rannych żołnierzy oraz trzy czołgi. Po stronie niemieckiej zginęło 60 żołnierzy, kilkunastu wzięto do niewoli. Mimo to zwycięska bitwa nie umożliwiła zdobycia przepraw a przerzucony most został wysadzony w powietrze. Gen. Maczek zdecydował się zatem opuścić miasto^[4].

Jednostka w czasie trwania kampanii zmuszona była do systematycznego porzucania i niszczenia własnego sprzętu z powodu braku zaopatrzenia w benzynę. Dowódca próbował przenieść brygadę nad Loarę aby tam przegrupować się i dołączyć do walki o Paryż.

18 czerwca w lesie pod miejscowością Moloy gen. Maczek zdecydował się rozformować brygadę, która już wtedy nie posiadała żadnych pojazdów. Podzielił ludzi na małe oddziały i rozkazał samodzielnie maszerować na południe Francji. Żołnierzom udało się przedostać do Wielkiej Brytanii, by już wkrótce podjąć służbę w nowo utworzonej 1 Dywizji Pancernej.

Dzisiaj tradycje 10 Brygady Kawalerii Pancernej kontynuuje 10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. S. Maczka ze Świętoszowa.

Struktura organizacyjna

• Sztab brygady
• 1 pułk czołgów^{[uwaga 1]}
• dywizjon kawalerii zmotoryzowanej^{[uwaga 2]}
• dywizjon przeciwpancerny
• kompania saperów
• bateria artylerii przeciwlotniczej 25 mm

Obsada personalna Kwatery Głównej 10 BKPanc

Dowódca:

• gen. bryg. Stanisław Maczek

Oficerowie:

• mjr dypl. Franciszek Skibiński (szef sztabu)
• mjr Leon Jankowski (dowódca szwadronu)
• mjr Aleksander Stefanowicz (adiutant dowódcy)
• mjr Leonard Furs-Żyrkiewicz (dowódca batalionu czołgów)
• kpt. dypl. Ludwik Antoni Stankiewicz (oficer operacyjny)
• kpt. Roman Proszek
• rtm. Wiktor Zarembiński
• por. Jerzy Władysław Sokołowski
• ppor. Janusz Prądzyński
• ppor. Stanisław Raczkowski

Żołnierze:

• o. Karol Bik-Dzieszowski (kapelan)
• Stefan Bałuk
• Stefan Jasieński
• Włada Majewska
• Stefan Mich
• Rafał Niedzielski
• Zbigniew Mieczysław Rosiński
• Waldemar Szwiec

Uwagi

1. w składzie jednego batalionu czołgów Renault R-35
2. nazywany według francuskiego wzoru dywizjonem dragonów w składzie jednego plutonu motocyklistów i jednego szwadronu liniowego 24 Pułku Ułanów i 10 Pułku Strzelców Konnych

Przypisy

1. Zuziak 2013 ↓, s. 136.
2. Praca zbiorowa 2014 ↓, s. 10.
3. Biegański 1990 ↓, s. 27-29.
4. Bitwa pod Montbard – Polacy na francuskiej ziemi – bitwy II wojny światowej [online], www.sww.w.szu.pl [dostęp 2017-11-21] (pol.).

Bibliografia

• Śladami polskich gąsienic tom 1 Francja 1939-1940. Warszawa: Edipresse, 2014. ISBN 978-83-7989-099-6.
• Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
• Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945 : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Brak numerów stron w książce
• Janusz Zuziak: Wojsko polskie we Francji. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2013. ISBN 978-83-7399-580-2.
• Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971. Brak numerów stron w książce