Loading AI tools
rodzaj ssaka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kotawiec[5] (Chlorocebus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Chlorocebus | |||
J.E. Gray, 1870[1] | |||
Kotawiec jasnonogi (Ch. sabaeus) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
Parvordo | |||
Nadrodzina | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj |
kotawiec | ||
Typ nomenklatoryczny | |||
Simia sabaea Linnaeus, 1766 | |||
Synonimy | |||
| |||
Gatunki | |||
|
Kotawce są ważnym modelem w badaniach AIDS, procesów neurodegeneracyjnych, neurobehawioru, metabolizmu, otyłości i reakcji na stres psychologiczny[9]. Genom kotawca został zsekwencjonowany[10] i sekwencja referencyjna genomu kotawca jest dostępna poprzez przeglądarki genomowe NCBI Chlorocebus_sabeus 1.1 i Ensembl Vervet-AGM (Chlorocebus sabaeus).
Badania genomów kotawców w Afryce i na karaibskich wyspach St. Kitts, Nevis i Barbados wykazały, że karaibskie kotawce wywodzą się z Afryki Zachodniej. Pokazały również, że genom kotawców został silnie ukształtowany przez selekcję naturalną, w szczególności przez wirusy, w tym małpi wirus braku odporności SIV (ang. simian immunodeficiency virus) spokrewniony z HIV wywołującym AIDS u człowieka[11].
Badania ekosystemu jelit i genitaliów w naturalnych populacjach kotawców w Afryce wykazały szereg zmian dokujących się w składzie mikrobiomu gospodarza w wyniku naturalnej infekcji SIV. Reakcja mikrobiomu gospodarza na infekcję wirusem różni się u kotawców zainfekowanych SIV i ludzi z infekcją HIV. W mikrobiomie jelitowym małp zainfekowanych wirusem SIV zaobserwowano zwiększone zróżnicowanie mikrobiologiczne, zmianę składu mikrobiomu (wzrost ilości Succinivibrio, spadek ilości Veillonella), spadek liczby genów bakteryjnych działających w szlakach komórkowych związanych z infekcją patogennymi mikrobami oraz częściową odwracalność zmian mikrobiomu zachodzących we wczesnej fazie infekcji podczas późniejszej infekcji chronicznej[12].
Kotawiec jest również modelem do poznawania naturalnych mechanizmów rozwojowych[13] począwszy od okresu prenatalnego[14]. W mózgu i szeregu tkanek obwodowych kotawca zbadano regulację genów w trakcie rozwoju osobniczego u obu płci i zidentyfikowano genetyczne regulatory ekspresji genów w tkankach[13].
Badania wpływu na zdrowie kotawców stresu związanego z relokacją i izolacją społeczną wykazały, że stres psychologiczny prowadzi do supresji układu odpornościowego i zaburza aktywność genów związanych z chorobami przewlekłymi i odpornością[15].
Długość ciała (bez ogona) samic 30–62 cm, samców 34–83 cm, długość ogona samic 35–66 cm, samców 45–76 cm; masa ciała samic 1,5–4,9 kg, samców 3–6,4 kg[8][16].
Rodzaj zdefiniował w 1870 roku angielski zoolog John Edward Gray w katalogu swojego autorstwa poświęconym spisowi katalogowemu małp, lemurów i nietoperzy owocożernych znajdujących się w zbiorach Muzeum Brytyjskiego[17]. Gray wymienił kilka gatunków – Simia rubra J.F. Gmelin, 1788 (= Simia patas von Schreber, 1775), Simia pygerythra F. Cuvier, 1821, Cercopithecus rufo-viridis[uwaga 3] I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843, Simia sabaea Linnaeus, 1766 i Chlorocebus engythithea J.E. Gray, 1871 (= Simia aethiops Linnaeus, 1758) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Simia sabaea Linnaeus, 1766[18].
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[23][16][6]:
Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[5] | Podgatunki[8][6][16] | Rozmieszczenie geograficzne[8][6][16] | Podstawowe wymiary[8][16][uwaga 4] | Status IUCN[24] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Chlorocebus aethiops | (Linnaeus, 1758) | kotawiec zielonosiwy | gatunek monotypowy | na wschód od Nilu Białego w południowo-wschodnim Sudanie, wschodnim Sudanie Południowym, Erytrei, Etiopii (na południe od rzeki Omo, na wschód od Wielkich Rowów Afrykańskich) i Dżibuti; prawdopodobnie południowy Egipt | DC: 30–60 cm DO: 41–76 cm MC: 1,5–6,4 kg |
LC | |
Chlorocebus tantalus | (Ogilby, 1841) | kotawiec piekielny | 3 podgatunki | Czarna Afryka od wschodniej Burkiny Faso i Ghany (na wschód od rzeki Wolta) do zachodniej Somalii (na zachód od Nilu Białego), Sudanu Południowego (od Dżabal Marra na południe do gór Imatong) i Ugandy | DC: 30–83 cm DO: 41–66 cm MC: 3–6,4 kg |
LC | |
Chlorocebus sabaeus | (Linnaeus, 1766) | kotawiec jasnonogi | gatunek monotypowy | Senegal i Gwinea Bissau (z archipelagiem Bijagós) na wschód do Ghany (tuż na zachód od rzeki Wolta); prawdopodobnie południowa Mauretania; wprowadzony do Wybrzeża Kości Słoniowej i Indii Zachodnich | DC: 30–60 cm DO: 41–76 cm MC: 1,5–6,4 kg |
LC | |
Chlorocebus cynosuros | (Scopoli, 1786) | kotawiec nadrzewny | gatunek monotypowy | południowy Gabon, południowe Kongo, południowa Demokratyczna Republika Konga, Angola, Zimbabwe (na zachód od doliny rzeki Luangwa), północna Namibia i północna Botswana | DC: 30–65 cm DO: 35–76 cm MC: 1,5–6,4 kg |
LC | |
Chlorocebus pygerythrus | (F. Cuvier, 1821) | kotawiec sawannowy | 5 podgatunków | południowa Etiopia (na wschód od Wielkich Rowów Afrykańskich), południowa Somalia, Kenia (włącznie z archipelagiem Lamu), wschodnia i południowo-zachodnia Uganda, Rwanda, Burundi, Tanzania (z wyspami Pemba i Mafia), Zambia (na wschód od doliny rzeki Luangwa), Malawi, Mozambik, Zimbabwe, Namibia, wschodnia Botswana, Eswatini, Lesotho oraz znaczna część Południowej Afryki | DC: 30–70 cm DO: 41–76 cm MC: 1,5–6,4 kg |
LC | |
Chlorocebus djamdjamensis | (Neumann, 1902) | kotawiec górski | 2 podgatunki | Etiopia (fragmenty lasu w Sidama, góry Bale, na wschód od jezior Abijatta, Shala i Ziway w etiopskiej części Wielkich Rowów Afrykańskich) | DC: 30–60 cm DO: 41–76 cm MC: 1,5–6,4 kg |
VU | |
Chlorocebus dryas | (E. Schwarz, 1932) | koczkodan leśny | gatunek monotypowy | Demokratyczna Republika Konga (Kotlina Konga w rezerwacie Bonobo Kokolopori i Parku Narodowym Lomami; dokładne granice zasięgu niepewne) | DC: 35–38 cm DO: około 50 cm[uwaga 5] MC: 2,3–3 kg |
EN |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony.
Opisano również gatunek wymarły z wczesnego plejstocenu dzisiejszej Tanzanii[25]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.