Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Karakara czubata[5], karakara czarnobrzucha[3] (Caracara plancus) – gatunek dużego drapieżnego ptaka z rodziny sokołowatych (Falconidae). Występuje w Ameryce Północnej i Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Caracara plancus[1] | |||
| (J.F. Miller, 1777) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
karakara czubata | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania podgatunków karakary czubatej, kolorem fioletowym oznaczono obszar ich współwystępowania | |||
Po raz pierwszy o gatunku wspomniał John Frederick Miller w 1777. Zamieścił tablicę barwną z wizerunkiem tego ptaka, oznaczoną numerem XVII, w Various subjects of Natural History[6]. W 1796 ukazała się reedycja dzieła, Cimelia physica. Autorem opisów gatunków był George Shaw, który nadał karakarze czubatej nazwę Falco plancus. Holotyp pochodził z Ziemi Ognistej (została wspomniana jedynie jako „Tierra del Fuego”, bez wzmianki, czy były to wyspy, czy część kontynentalna)[2]. Wcześniej, w 1781 John Latham opisał tego ptaka w A general synopsis of birds. Nie nadał mu jednak nazwy naukowej, a zwyczajową, Plaintive Eagle[7]. Latham powołał się na tablicę XVII Millera i przytoczył nazwę Falco plancus, więc część Cimelia physica zawierająca opis karakary czubatej musiała się ukazać jeszcze przed 1781[8].
Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza karakarę czubatą w rodzaju Caracara, wyróżnia dwa podgatunki: nominatywny i C. p. cheriway (karakara białorzytna)[9]. Karakara białorzytna od 1999 roku (niekiedy i wcześniej[10]) była powszechnie uznawana za osobny gatunek[11][12][13] (występuje wąski obszar hybrydyzacji obydwu tych ptaków[11] w Brazylii[10]). Badania filogenetyczne wykazały jednak, że pod względem genetycznym taksony te nie różnią się mocno od siebie, i że powinny być raczej traktowane jako podgatunki; propozycja połączenia ich w jeden gatunek została w 2020 roku zaakceptowana przez SACC[13], a później także przez inne autorytety[5][9], choć IUCN nadal traktuje je jako osobne gatunki[4][14]. Za podgatunek karakary czubatej często uznawano wymarłą karakarą meksykańską (C. lutosa)[11]. Opisano też podgatunki pallidus i audubonii[10][15]; IOC traktuje je jako synonimy C. p. cheriway[9].
Epitet gatunkowy plancus oznacza z łaciny orła[16]. Carl Eduard Hellmayr w wydanym w 1932 tomie The birds of Chile napisał, że mieszkańcy Chile nazywają karakary czubate „Traro”[17].
Długość ciała wynosi 51–64 cm, masa ciała 1150–1600 g (dla ptaków obydwu płci z Chile i Peru); rozpiętość skrzydeł 120–133 cm[11]. Wymiary szczegółowe w mm (w nawiasie podano liczbę samców i samic, jedynie skok zmierzono u 4 samców i 4 samic)[10]:
_in_flight.JPG)
Pod względem wyglądu karakara czubata przypomina karakarę białorzytną[11][10]. Wyróżnia się delikatnym paskowaniem całego grzbietu, tyłu szyi i pokryw nadogonowych. W porównaniu do karakar białorzytnych, u czubatych paski w okolicy kloaki są drobniejsze i mają większy zasięg[10].
Karakary czubate podgatunku nominatywnego zamieszkują obszar od północnego i centralnego Peru i centralnej Boliwii na wschód po Deltę Amazonki i na południe[11] przez Brazylię, Urugwaj, Paragwaj, Peru, Chile i Argentynę[12] po Ziemię Ognistą. Zasiedlają również Falklandy[11]. Badacze tacy jak Charles Darwin, odwiedzający niegdyś Falklandy, nie wspominali o tych ptakach; możliwe więc, że pojawiły się na wyspach w 2. połowie XIX wieku, wraz z przybyciem hodowców owiec[12].
Karakary białorzytne występują od południa USA (Floryda, Teksas, Arizona) po północną Amerykę Południową; także na Kubie, Isla de la Juventud, Arubie i Trynidadzie[9][15].
Karakary czubate zamieszkują wszelkie otwarte tereny, w tym świetliste zadrzewienia. Często przesiadują na słupkach ogrodzeniowych, drzewach i krzewach wzdłuż dróg lub innych otwartych przestrzeni. Zwykle przebywają w parach lub pojedynczo, jednak osobniki młodociane mogą zimą tworzyć stada. W Chile karakary czubate stwierdzane były od poziomu morza do 2000 m n.p.m., a w Peru do 2500 m n.p.m.[12] Głos karakary czubatej podobny jest do głosu karakar białorzytnych. Odzywają się różnorodnymi terkoczącymi, gdaczącymi i skrzeczącymi głosami[11].
Ptaki te są oportunistami. Ze zdobyczy zwierzęcej żywią się zarówno żywą zwierzyną (m.in. gekonami, wężami, ślimakami, płazami, parecznikami, dżdżownicami, prostoskrzydłymi, na Falklandach ośmiornicami; niekiedy atakują jagnięta), jak i padliną, również zwierząt potrąconych przez samochody. Ptaki obserwowane w Reserva El Bagual (prowincja Formosa) zjadały truchła pancerników, majkongów krabożernych (Cerdocyon thous), koati (Nasua nasua), kapibar, wydr, nandu, bocianów i zwierząt domowych, w tym bydła. Na Falklandach zjadają m.in. martwe pingwiny, owce i bydło. Karakary czubate wykazują zainteresowanie płonącymi (podążają za uciekającą zdobyczą) lub spalonymi już polami[12].
Na plażach zjadają jaja żółwie. Zdarza im się wybierać z gniazd jaja i pisklęta, m.in. warzęch, czapli, a nawet karakar jasnogłowych (Milvago chimachima). W Argentynie obserwowano karakary czubate zjadające jaja sępników pstrogłowych (Cathartes burrovianus) i kariam czerwononogich (Cariama cristata) oraz jaja i pisklęta bocianów sinodziobych (Ciconia maguari). Jedzą również pokarm roślinny – orzeszki ziemne, rośliny strączkowe, awokado i owoce palm. Niekiedy wykazują kleptopasożytnictwo i odbierają ptakom ich pokarm[12].
Okres lęgowy w Chile zaczyna się w październiku. W Brazylii kopulujące ptaki obserwowane były jesienią między 15 kwietnia a 26 maja (Rio Grande do Sul), samicę znoszącą materiał na gniazdo obserwowano 18 sierpnia (na południe od Vacaria). W argentyńskim rezerwacie Reserva El Bagual okres lęgowy trwa od początku sierpnia do początku listopada; obserwowano również 22 sierpnia samicę siedzącą na gnieździe (prowincja Tucumán). Na Falklandach okres lęgowy trwa od końca sierpnia do października[12].
Karakary czubate gniazdują na krzewach i drzewach, donoszono również o gniazdach na ziemi lub klifie. W 2010 po raz pierwszy zaobserwowano (opisano 2 lata później) przypadek założenia gniazda na strukturze pochodzenia antropogenicznego. W prowincji Buenos Aires nad autostradą ptaki zbudowały gniazdo z tyłu znaku[18]. W zniesieniu 2 lub 3 jaja. Barwa skorupki opisywana różnie, barwa tła może być kremowa (Chile, Falklandy) lub biaława po pomarańczowoczerwoną i ochrową (Argentyna, Falklandy); skorupkę pokrywają ciemnobrązowe lub czerwonobrązowe kropki. Wymiary średnie 5 jaj: 57,6 na 45 mm (Argentyna). Jedyny znany okres inkubacji to 28 dni[12].
IUCN uznaje karakary czubatą i białorzytną za osobne gatunki; oba te taksony zalicza do kategorii najmniejszej troski (LC, Least Concern)[4][14]. BirdLife International ocenia trend populacji karakary czubatej C. (p.) plancus jako wzrostowy ze względu na zwiększanie się powierzchni odpowiednich dla karakar środowisk przez wylesianie oraz intensywniejszą hodowlę bydła i owiec[19]. Karakary czubate są ogółem pospolite, zwłaszcza w południowej części zasięgu; rzadkie są na pacyficznych wybrzeżach Peru i Falklandach[12]. Trend liczebności karakary białorzytnej w Ameryce Północnej również jest wzrostowy[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
