Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Kanton (Chiny)
miasto (prow. Guangdong, Chiny) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Kanton (chiń. upr. 广州; chiń. trad. 廣州; pinyin Guǎngzhōu; jyutping Gwong²zau¹; wym. kant. ⓘ, wym. mand. ⓘ) – miasto w południowo-wschodnich Chinach, stolica prowincji Guangdong, największa jednostka administracyjna konurbacji o liczbie ludności przekraczającej 100 milionów mieszkańców (2015)[2], położona przy wierzchołku delty Rzeki Perłowej, w XVI–XIX wieku główny chiński port, siedziba najstarszych i największych w kraju targów, w 2010 roku gospodarz letnich Igrzysk Azjatyckich.
.png)
Remove ads
Geografia i klimat
Podsumowanie
Perspektywa
Kanton leży w delcie Rzeki Perłowej. Centrum historyczne miasta leży w pobliżu wzgórza Bayiun o wysokości 362 m[3], zaś na południe od centrum wnoszą się wzgórza Lotus, gdzie na powierzchni 2,5 km² znajduje się 48 skalistych szczytów o czerwonym odcieniu, osiągających maksymalną wysokość 108 m[4]. W północno-wschodniej części przedmieść (w dzielnicy Conghua) leżą dwa narodowe parki leśne: Liuxihe o powierzchni 88 km²[5] i Shimen, w pobliżu którego wznosi się najwyższy szczyt aglomeracji – Tiantang o wysokości 1210 m[6]. W północnej części dzielnicy Zengcheng znajduje się wodospad o łącznej wysokości progów wodnych 428,5 m[7].
Remove ads
Podział administracyjny
Kanton składa się z 11 dzielnic o łącznej powierzchni 7434,6 km². Najstarsza część miasta znajduje się w dzielnicy Yuexiu, zaś nowsze centrum znajduje się w dzielnicach Liwan i Tianhe[9].
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Wczesna historia
Niektóre źródła przypisują założenie pierwszej osady na czasy panowania króla Nanwang z dynastii Zhou w latach 315 p.n.e.–256 p.n.e., miała mieć ona nazwę Nanwucheng i być otoczona palisadą z bambusów[10]. Jako początkową datę założenia miasta uznawany jest 214 rok p.n.e., w którym po podboju rejonu przez pierwszego cesarza Chin Qin Shi Huang zostało założone miasto Panyu[11]. Po śmierci cesarza miasto zostało centrum administracyjnym nowo powstałego państwa Nanyue, które przetrwało do 111 roku p.n.e., kiedy zostało podbite i włączone do Cesarstwa Chińskiego przez wojska cesarza Han Wudi z dynastii Han[12]. W 226 roku został wydzielony obszar Guangzhou, którego stolicą zostało Panyu[13]. Za czasów panowania dynastii Tang (V-X wiek) Kanton był centrum tzw. „morskiej jedwabnej drogi”, morskiego odpowiednika szlaków lądowych w Azji Środkowej, które zabierały chińskie towary, takie jak ceramika i jedwab, na Bliski Wschód i do Europy[14]. W 758 roku miasto zostało złupione wspólnie przez arabskich i perskich piratów[15]. Podczas powstania Huang Chao doszło w 878 roku do masakry mieszkańców miasta, w której zginęło poza Chińczykami około 120 tysięcy muzułmanów, żydów, chrześcijan i zaratusztrian, który mieli siedzibę w mieście i tam handlowali[16]. W 1067 roku miasto zostało otoczone murem, który miał długość w obwodzie ponad 3 km[17]. Za czasów panowania dynastii Song w mieście powstało pierwsze w Cesarstwie Chińskim biuro nadzoru handlu zagranicznego (Shibosi)[11].
Czasy nowożytne
W 1516 roku, trzy lata po dopłynięciu Jorge Álvares do wyspy Lantau (pierwszego Europejczyka który dotarł drogą morską do Chin), do Kantonu przybył portugalski podróżnik Rafael Perestrello[18]. Kontakty handlowe z Portugalczykami znacznie rozwinęły się od 1557 roku, kiedy zezwolono im założyć stałą osadę na obszarze dzisiejszego Makau[19]. W 1583 roku do Kantonu przybył włoski misjonarz Matteo Ricci[20]. Od 1579 roku w mieście zaczęto organizować dwa razy do roku targi dla zagranicznych kupców[14]. Po upadku Pekinu i śmierci cesarza część sił lojalnych wobec dynastii Ming zgromadziła się w Kantonie, lecz w 1650 roku wojska podległe nowemu cesarzowi z dynastii Qing zdobyły miasto i zamordowały około 100 tysięcy osób[21]. W 1685 roku nowy cesarz zezwolił na handel z obcokrajowcami w Kantonie[22]. Swoją faktorię w mieście miała Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska, która od 1689 roku aż do 1834 roku posiadała od swojego rządu monopol na handel z Chinami, zaś jednym z najważniejszych towarów była herbata[22]. W XVIII wieku swoje faktorie w Kantonie miała Republika Zjednoczonych Prowincji, Królestwo Danii i Norwegii, Arcyksięstwo Austriackie, Szwecja oraz Królestwo Francji i Wielkie Księstwo Toskanii[23]. W 1757 roku cesarz Qianlong wydał edykt na podstawie którego Kanton aż do 1842 roku był jedynym portem chińskim, który zajmował się handlem z Zachodem[24].
XIX–XXI wiek
W marcu 1839 roku Lin Zexu, nowo przybyły wysłannik cesarza Daoguang zakazał handlu opium, ponadto skonfiskował i do czerwca 1839 dokonał zniszczenia ponad 20 tysięcy skrzyń z tym towarem[25]. Powyższe zdarzenie było bezpośrednim pretekstem dla rządu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii do wypowiedzenia wojny Chinom, znaną jako I wojna opiumowa. Na początku 1841 roku wojska brytyjskie zaatakowały Kanton, do końca miesiąca miasto poddało się i zawarło porozumienie, na mocy którego 31 maja 1841 roku chińskie oddziały wojskowe opuściły miasto i w zamian za odstąpienie od okupacji zapłacono okup o równowartości 5 milionów USD[26]. Od czasu traktatu nankińskiego z 1842 roku kończącego wojnę, Kanton przestał być centrum handlu gdyż w skali kraju znaczną część handlu zagranicznego przejęły inne miasta (w szczególności Szanghaj), zaś lokalnie funkcję portu zewnętrznego przejął Hongkong przejęty przez Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii[14]. Zatrzymanie w porcie w 1856 roku brytyjskiego statku „Arrow” spowodowało wybuch II wojny opiumowej, podczas której Kanton w okresie od 1857-1861 roku znalazł się pod okupacją brytyjsko-francuską, zaś w wyniku traktatu pokojowego na wyspie Shamian powstała eksterytorialna dzielnica, która została podzielona pomiędzy zwycięskie państwa[27]. W 1904 roku otwarto pierwszą linię kolejową, która prowadziła przez Foshan do Sanshui[28], zaś w 1910 roku linię kolejową do stacji Kowloon w Hongkongu[29]. W 1924 roku został założony Uniwersytet imienia Sun Jat-sena[30]. W 1932 roku otwarto port lotniczy Canton Civil Airport, który został zastąpiony przez nowy port w 2004 roku[31]. W 1933 roku oddano do użytku pierwszy most w mieście przez rzekę Perłową o nazwie Haizhu[32]. W latach 1938–1945 Kanton znajdował się pod okupacją Cesarstwa Wielkiej Japonii[14]. Od 1957 roku dwa razy do roku odbywają się Targi Kantońskie[33]. Japońska Fukuoka została w marcu 1979 roku pierwszym miastem partnerskim Kantonu[34]. W 1984 roku utworzono w mieście jedną z pierwszych w kraju specjalnych stref ekonomicznych[35]. 28 czerwca 1997 roku oddano do użytku pierwszą linię metra[36]. W 2010 roku odbyły się Igrzyska Azjatyckie, największa w historii miasta impreza sportowa w której udział wzięło ponad 10 tysięcy sportowców z 45 krajów[37].
Remove ads
Demografia
.jpg)
W 2019 roku Kanton liczył 15,3 mln mieszkańców[1].
Gospodarka
Podsumowanie
Perspektywa
Według rankingu konkurencyjności globalnych centrów finansowych (GFCI) ogłoszonego 26 marca 2020 roku Kanton zajmował 19. miejsce na świecie[39]. W 2019 roku przychód PKB Kantonu wyniósł ponad 2,36 biliona CNY, co stanowiło czwarty pod tym względem wynik na kontynentalnych Chinach[40]. W 2016 roku sektor usług odpowiadał za 68,6% przychodu PKB miasta, zaś za 31,4% pozostałe sektory gospodarki (30,2% - sektor przemysłowy i 1,2% sektor rolniczy)[41]. Centralny Dystrykt Biznesowy (CBD) ulokowany w dzielnicy Tianhe, obejmujący 0,2% obszaru miasta, przyczynił się w 2015 roku do 12,5% przychodu PKB całej aglomeracji[42]. Z przychodem PKB w wysokości około 243 miliardów CNY w 2015 roku stał się on najbardziej wartościowym CBD w kraju, przewyższając ponad dwukrotnie pod względem przychodu CBD ulokowane w Shenzhen i w Pekinie[43]. W 1984 roku utworzono w mieście jedną z pierwszych specjalnych stref ekonomicznych, która w 2002 roku wraz z innymi lokalnymi strefami utworzyła Guangzhou Development District (GDD), w którym w 2016 roku siedzibę miało 1580 firm z przychodem rocznym ponad 20 milonów CNY[35]. Dystrykt ten w 2019 roku dostał od ONZ nagrodę za promowanie zrównoważonych inwestycji[44], zaś sama strefa ekonomiczna za 2019 roku w rankingu państwowym zajęła drugie miejsce pod względem kompleksowego rozwoju, zaś pierwsze pod względem wykorzystania zagranicznych inwestycji[45]. W 2010 roku uruchomiono we współpracy z Singapurem projekt o nazwie China-Singapore Guangzhou Knowledge City, w którym na powierzchni 123 km² mają skupić się firmy z dziedziny technologii informatycznych, sztucznej inteligencji i medycyny biologicznej oraz energii i nowych materiałów[46]. Według oficjalnych danych do 2019 roku zarejestrowało się w strefie ponad 1600 firm o łącznym kapitale zakładowym ponad 136 miliardów CNY[47]. Ponadto w 2015 roku utworzono strefę Guangzhou Nansha Economic and Technological Development Zone (ETDZ), która posiadając jeden z największych portów w Chinach[48], w rankingu za 2019 roku zajęła piąte miejsce w kraju pod względem wielkości importu i eksportu[45]. Łączne obroty ładunkowe portu w Kantonie w pierwszych 11 miesiącach 2019 roku wyniosły 573 miliony ton ładunku i 21 milionów TEU, co stawiało go na piątym miejscu na świecie pod względem wielkości przeładunku kontenerowego[49].
W Kantonie na początku 2020 roku siedzibę miało 167 spółek notowanych na giełdzie, o całkowitej wartości rynkowej 2.45 biliona CNY[50]. Ponadto w mieście znajdują się fabryki Guangzhou Automobile Group Co., Ltd. (GAC Group), firmy ujętej na liście „Fortune Global 500”, która w 2018 roku wyprodukowała ponad dwa miliony samochodów m.in. dla koncernów Honda, Toyota i Mitsubishi[51]. Na opublikowanej w 2019 roku liście największych firm na świecie „Fortune Global 500” poza GAC Group znajdowały się jeszcze dwie firmy z Kantonu[52], ponadto w 2018 roku 301 firm z listy przeprowadziło ponad 1000 bezpośrednich inwestycji w mieście[53].
W 2018 roku Kanton był na piątym miejscu w kraju pod względem ilości zamożnych rodzin, w mieście było około 162 000 gospodarstw domowych posiadających aktywa powyżej 6 milionów CNY[54].
Remove ads
Transport
Podsumowanie
Perspektywa
Transport kolejowy
_28-06-2019.jpg)
Cztery główne stacje kolejowe w Kantonie: Guangzhou, Guangzhou Południe, Guangzhou Wschód oraz Guangzhou Północ, obsłużyły w 2018 roku ponad 133 milionów pasażerów (z czego prawie 83 mln południowy dworzec)[55]. Z powyższych dworców kursują pociągi kolei dużej prędkości m.in. z Kantonu do Pekinu biegnie najdłuższa trasa szybkiej kolei na świecie o długości 2298 km, którą pociągi pokonują w około 8 godzin[56].
Transport lotniczy
W odległości 28 km od centrum miasta znajduje się port lotniczy Guangzhou Baiyun, z którego w 2019 roku skorzystało ponad 73 mln pasażerów, co stawia tutejsze lotnisko na trzecim miejscu w kraju po Pekinie i Szanghaju pod względem ilości obsłużonych osób[57].
Transport drogowy
Kanton jest połączony z krajowymi autostradami o numerach:
- G4 prowadzącą od Pekinu do Hongkongu,
- G35 prowadzącą do Jinan
- G45 prowadzącą do Daqing
- G94 prowadzącą od Hongkongu do Makau
- G9411 prowadzącą z Foshan do Dongguan
- G1501 pętlą wokół Kantonu i Foshan
Od dnia 1 stycznia 2007 roku władze miejskie wprowadziły zakaz poruszania się motocyklami w obszarach miejskich, zaś wszelkie motocykle poruszające się po ulicach podlegały konfiskacie[58]. Wg oficjalnych danych zmniejszyło to prawie o połowę problemy z korkami oraz liczbę zdarzeń drogowych[59].
Transport publiczny
W grudniu 2019 roku z transportu publicznego w Kantonie korzystało dziennie średnio 17,15 mln pasażerów, w tym:
- miejski transport szynowy: 9,46 mln
- autobusy: 6,02 mln
- taksówki: 1,63 mln
- tramwaje wodne: 40 tysięcy[60].
W marcu 2020 roku system metra w Kantonie miał długość 514 km i był trzecią, po Pekinie i Szanghaju, najdłuższą tego typu siecią w Chinach[61]. Z 14 linii metra w 2019 roku korzystało dziennie średnio 9,06 mln pasażerów[61].
Od 2010 roku wzdłuż Alei Zhongshan działa system BRT o długości 22,9 km i liczący 26 przystanków, którego 31 linii autobusowych przewoziło w 2014 roku dziennie 850 000 pasażerów[62], jednakże m.in. po decyzji władz z 2016 roku dopuszczającej w godzinach szczytu ograniczony ruch samochodowy po pasach systemu, średnia prędkość autobusów do 2019 roku spadła o prawie połowę[63]. W 2018 roku miasto obsługiwało ponad 15 000 autobusów (w tym 10 000 elektrycznych) na 1251 liniach[55], zaś plany władz lokalnych przewidują wymianę wszystkich pojazdów na elektryczne do końca 2020 roku[64]. Ponadto wzdłuż wyspy Haizhu od 2013 roku działa linia tramwajowa o długości 7,7 km[65].
W mieście w pierwszej połowie 2019 roku działało ponad 70 korporacji taksówkarskich, które łącznie posiadały 23 000 taksówek[66].
Od 2013 roku na 12 liniach obejmujących 26 przystani kursują tramwaje wodne[67].
Transport wodny
17 listopada 2019 roku otwarto w dzielnicy Nansha największy w kraju port pasażerski dla statków wycieczkowych, mający docelowo posiadać linię brzegową o długości 1,6 km oraz terminal o powierzchni ponad 60 000 m², obsługujący do 750 tysięcy pasażerów rocznie[68]. Pomiędzy Kantonem a Hongkongiem[69] oraz Haikou na wyspie Hajnan regularnie kursują także statki pasażerskie[70].
Remove ads
Najwyższe budynki
W Kantonie pod koniec lutego 2020 roku znajdowało się 119 budynków (licząc Canton Tower) których wysokość przekraczała 150 metrów[71].
Remove ads
Kultura
Z rejonu Kantonu wywodzi się opera kantońska, jedna z głównych odmian opery chińskiej. W 2010 roku oddano do użytku nowy budynek opery o pojemności 1800 widzów[78]. Ponadto w mieście działa założona w 1957 roku orkiestra symfoniczna, która jako jedyna w Chinach koncertowała na pięciu kontynentach[79]. Ponad 300-letnią tradycję ma porcelana katońska, produkowana od czasów panowania cesarza Kangxi[80]. Od miasta nazwę wzięły język kantoński oraz kuchnia kantońska, które rozwinęły się w prowincji Guangdong.
Remove ads
Edukacja
Podsumowanie
Perspektywa
W Kantonie na początku XXI wieku, na wyspie Xiaoguwei stworzono miasteczko uniwersyteckie (Guangzhou Higher Education Mega Center - HEMC) o powierzchni 18 km², na terenie którego znajduje się 10 uczelni, do których uczęszcza około 150 000 studentów[81].
- Uniwersytet im. Sun Jat-sena (中山大学) (zał. w 1924 roku, w 2019 roku na 9. miejscu w rankingu najlepszych uniwersytetów w kraju[82])
- Południowochiński Uniwersytet Pedagogiczny (华南师范大学) (zał. w 1933 roku)
- Południowochiński Uniwersytet Technologiczny (华南理工大学)
- Kantoński Uniwersytet Studiów Zagranicznych (广东外语外贸大学) (w 2014 roku na uczelni otwarto instytut polonistyki - trzeci w kraju po Pekinie i Harbinie[83])
- Kantoński Uniwersytet Technologiczny (广东工业大学)
- Uniwersytet Kantoński (广州大学)
- Kantoński Uniwersytet Medycyny Chińskiej (广州中医药大学)
- Kantoński Instytut Farmaceutyczny (广东药学院)
- Konserwatorium Muzyczne im. Xian Xinghai (星海音乐学院) (zał. w 1932 roku)
- Kantońska Akademia Sztuk Pięknych (中央美术学院)
Pozostałe większe uczelnie w Kantonie[84]:
- Uniwersytet Jinan (暨南大学) (zał. w 1906 roku, pierwszy w Chinach uniwersytet który rekrutował studentów z zagranicy[85])
- Południowochiński Uniwersytet Rolniczy (华南农业大学) (zał. w 1909 roku)
- Instytut Agrotechniczny im. Liao Zhongkai (仲恺农业技术学院) (zał. w 1927 roku)
- Kantoński Uniwersytet Ekonomiczny (广东财经大学)
- Kantoński Instytut Politechniczny (广东技术师范学院)
- Kantoński Instytut Medyczny (广州医学院)
- Południowochiński Uniwersytet Medyczny (南方医科大学)
- Kantoński Instytut Wychowania Fizycznego (广州体育学院)
Ponadto w mieście działa Kantońska biblioteka, mieszcząca się od 2013 roku w nowo wybudowanym budynku o powierzchni ponad 98 000 m², która w lutym 2020 roku posiadała 4500 miejsc siedzących dla czytelników (w tym 740 stanowisk wyposażonych w komputery), zaś zbiór biblioteki liczył ponad 10 milionów woluminów[86].
Zabytki i parki
- klasztor Guangxiao
- Park Yuexiu[87]
- Pomnik Pięciu Kóz (Wu Yang Shixiang)
- Wieża Zhenhai
- mury z czasów dynastii dynastii Ming oraz odrestaurowana brama z czasów dynastii Qin[88]
- Świątynia Sześciu Banianów (Liurong si)
- Świątynia/Akademia Rodziny Chen (Chenjiaci)[89]
- Meczet Huaisheng, najstarszy meczet w Chinach
- Katedra Najświętszego Serca Jezusa
- Muzeum Mauzoleum Króla Nanyue z Zachodniej Dynastii Han (grobowiec króla Zhao Mei i artefakty z okresu istnienia państwa Nanyue) )[90]
- Muzeum Prowincji Guangdong (kantońska sztuka i historia)[91]
- wyspa Shamian (zabudowa z czasów istnienia brytyjsko-francuskiej eksterytorialnej dzielnicy, funkcjonującej w latach od 1859 roku do czasów II wojny światowej)[92]
- wzgórza Baiyun (punkty widokowe)[93]
- zabytkowa zabudowa w Shawan (ponad 100 budynków z czasów dynastii Ming i Qin[94]
- Canton Tower
- Ogrody Baomo (odbudowane ogrody z zabudową w stylu z czasów dynastii Qin i 30 kamiennymi mostami)[95]
- Ogród Orchidei (Lan Pu), mieszczący ponad 10 000 donic i 200 gatunków orchidei[96]
Remove ads
Sport
Podsumowanie
Perspektywa
Kanton był gospodarzem wielu międzynarodowych imprez sportowych m.in.:
- w 1987 i 2001 roku Chińskich Igrzysk Narodowych;
- w 1991 roku pierwszych Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej Kobiet;
- w 1995 roku Mistrzostw Świata w podnoszeniu ciężarów;
- w 2006 roku Mistrzostw Świata w Zapasach;
- w 2008 roku Mistrzostw świata w tenisie stołowym;
- w 2010 roku Igrzysk Azjatyckich oraz pierwszych Paraolimpijskich Igrzysk Azjatyckich;
- w 2013 roku Mistrzostw Świata w badmintonie;
- w 2016 roku Mistrzostw Świata w koszykówce 3x3;
- w 2017 roku Mistrzostw Świata w League of Legends (współgospodarz, ćwierćfinały)
- w 2019 roku Mistrzostw Świata w koszykówce mężczyzn (współgospodarz, faza grupowa).
Od 2004 roku odbywa się w mieście Guangzhou International Women’s Open - kobiecy turniej tenisowy zaliczany do kategorii Women’s Tennis Association, a także od 2012 roku bieg maratoński, który otrzymał w 2019 roku certyfikat IAAF Road Race Gold[97], zaś udział w nim wzięło ponad 30 000 biegaczy[98].
W mieście swoją siedzibę mają następujące kluby sportowe:
- Guangzhou Evergrande – piłka nożna (Chinese Super League), mistrz Chin w latach 2011-2017 i 2019;
- Guangzhou R&F FC – piłka nożna (Chinese Super League);
- R&F (HK) FC – piłka nożna (Hong Kong Premier League);
- Guangzhou Loong Lions – koszykówka (Chińska Profesjonalna Liga Koszykarska Mężczyzn);
- Guangdong Leopards – baseball (China Baseball League);
- Guangzhou Charge - sport elektroniczny (Overwatch League).
W 2001 roku oddano do użytku Stadion Olimpijski o pojemności 80 tysięcy widzów, ponadto w mieście znajdują się stadiony Tianhe i Guangzhou University Town o pojemności odpowiednio około 60 tysięcy i 40 tysięcy widzów. W 2010 roku otwarto nową halę sportową Guangzhou International Sports Arena na 18 tysięcy widzów[99], zaś w 2001 roku Guangzhou Gymnasium na 10 tysięcy widzów.
Panorama Kantonu (na pierwszym planie stadion Tianhe)
Remove ads
Miasta partnerskie
Podsumowanie
Perspektywa
Miasta partnerskie Kantonu (stan na dzień 29.03.2020 roku)[100].
|
|
Znane osoby
W granicach aglomeracji Kantonu urodziły się m.in. następujące osoby:
|
|
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads