Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Jerzy Stuhr

polski aktor teatralny, dubbingowy i filmowy, reżyser, filolog i pisarz, profesor sztuk teatralnych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Jerzy Stuhr
Remove ads

Jerzy Oskar Stuhr (ur. 18 kwietnia 1947 w Krakowie, zm. 9 lipca 2024 tamże) – polski aktor teatralny, dubbingowy i filmowy, reżyser, filolog, pedagog i pisarz, profesor sztuk teatralnych.

Szybkie fakty Imię i nazwisko, Data i miejsce urodzenia ...
Remove ads

Uznawany za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych polskich aktorów[1]. W swoich filmach i rolach aktorskich często prezentował losy polskiego inteligenta[2]. Laureat Polskiej Nagrody Filmowej za rolę drugoplanową w filmie Persona non grata (2005) i nagrody specjalnej Orła za osiągnięcia życia (2018). W 2008 nagrodzony Złotą Kaczką i wybrany najlepszym aktorem komediowym stulecia. W latach 1990–1996 oraz 2002–2008 rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie.

Remove ads

Życiorys

Podsumowanie
Perspektywa

Rodzina i edukacja

Urodził się 18 kwietnia 1947 w Krakowie jako jedyne dziecko Tadeusza Stuhra (1916–2000) i Marii z domu Chorąży (1924–1984)[3], którzy pobrali się 6 czerwca 1946[4][5]. Jego matka była księgową w Miejskim Handlu Detalicznym oraz w teatrze Banialuka w Bielsku-Białej[6][7], a ojciec – prokuratorem[8]. Pochodził z rodziny od pokoleń związanej z Krakowem, a pierwsi jej przedstawiciele – Anna z Thillów (1858–1930) oraz Leopold Stuhrowie (1846–1908) – przybyli do miasta z powiatu Mistelbach w Dolnej Austrii w 1879[9][10]. Pradziadek aktora, Leopold Stuhr, należał do zamożnego mieszczaństwa; osiadłszy w Krakowie, kupił kamienicę przy Rynku Podgórskim i założył restaurację[11]. Dziadkiem aktora był Leopold Antoni Stuhr (1884–1961)[3][12][13], lecz Jerzy Stuhr dziadkiem nazywał jego starszego brata – Oskara Stuhra[12], adwokata i działacza Stronnictwa Narodowego[14][15][16][17].

Kiedy miał sześć lat, przeniósł się z rodzicami do Katowic, później do Cieszyna, aż w końcu osiedlili się w Bielsku-Białej, gdzie ukończył naukę w III Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Żeromskiego[18][19][20]. Jako nastolatek był prześladowany w szkole przez rówieśników ze względu na swoje niemieckobrzmiące nazwisko[21]. W okresie licealnym zaczął występować na scenie jako aktor i udzielał się w szkolnych kółkach teatralnych[22]. Pracował także jako bileter i organizator widowni w Teatrze Banialuka w Bielsku-Białej[23].

W 1970 ukończył studia z polonistyki na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a dwa lata później obronił dyplom na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie[24]. Podczas studiów udzielał się aktorsko w Kole Naukowym Studentów i pracował jako wodzirej w Estradzie Krakowskiej[25]. W 1990 habilitował się w PWST w Krakowie[26]. W 1994 uzyskał tytuł profesora sztuk teatralnych. Był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów. Wypromował doktorat Jacka Łumińskiego[27]. W 2007 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[28].

Kariera zawodowa

Rozpoczął pracę jako aktor w Starym Teatrze w Krakowie, w którym zadebiutował rolą Belzebuba w Dziadach, następnie zagrał m.in. Wysockiego w Nocy listopadowej, Piotra Wierchowieńskiego w Biesach i Jaszę w Wiśniowym sadzie[29][30], a jego ostatnią sztuką w tym teatrze był musical Szalona lokomotywa[24]. Na wielkim ekranie zadebiutował jako stażysta w filmie Hieronima Przybyła Milion za Laurę (1971)[31]. W kolejnych latach zagrał epizody m.in. w filmach Andrzeja Żuławskiego, Jerzego Gruzy i Antoniego Krauze. Wziął udział, kreując postać reżysera Jerzego Burskiego, w zdjęciach próbnych do filmu Andrzeja Wajdy Człowiek z marmuru (1976)[32].

W 1976 zagrał swoją pierwszą główną rolę filmową – Antoniego Gralaka, młodego mężczyznę, który po opuszczeniu zakładu karnego po trzech latach odsiadki próbuje ułożyć sobie nowe życie w realiach Polski lat 70. XX wieku, w filmie Krzysztofa Kieślowskiego Spokój (1980)[33][34]. W tym okresie zagrał jeszcze w dwóch innych filmach reżysera: asystenta Stefana Bednarza w Bliźnie (1976) i Filipa Mosza, głównego bohatera Amatora (1979)[34]. W 1978 premierę miały dwa filmy, w których zagrał główną rolę: Wodzirej Feliksa Falka[35] i Seans Sławomira Idziaka, a także film Andrzeja Wajdy Bez znieczulenia, w którym zagrał drugoplanową postać adwokata Jerzego Porębowicza[34]. Również w drugiej połowie lat 70. zaczął współprowadzić (z Bogusławem Sobczukiem) programy telewizyjne z cyklu Spotkanie z Balladą, co zapewniło mu ogólnopolską popularność[36].

W 1977 na 15. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu wykonał piosenkę pt. Śpiewać każdy może[37]. Wykonanie celowo łamało konwencje przyjęte dla prezentacji festiwalowych przebojów[37]. Piosenka została przyjęta przez publiczność z wielkim aplauzem i spotkała się z mieszanymi uczuciami jurorów, a ostatecznie zyskała popularność i doczekała się odniesień w polskiej popkulturze[37].

W 1980 wyjechał do Włoch, gdzie w kolejnych latach wystawiał spektakle teatralne[38]. Nawiązał także współpracę pedagogiczną ze Szkołą Teatralną w Bolonii, Teatro Stabile w Trieście i Università degli Studi di Palermo oraz prowadził kursy aktorskie na Festiwalu Aktorów we Florencji[34][38]. W 1982 za rolę w Mątwie Witkacego, wystawionej na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Spoleto, otrzymał Nagrodę Krytyki Włoskiej dla najlepszego aktora zagranicznego we Włoszech za „opanowanie języka włoskiego i jakość interpretacji”[39]. W tym okresie zaczął występować z recitalem Patricka Süskinda Kontrabasista, który premierowo pokazał na festiwalu w Parmie[40].

Szeroką rozpoznawalność w Polsce zapewniła mu rola Maksa Paradysa w filmie Juliusza Machulskiego Seksmisja (1983). Umiejętności komediowe zaprezentował również w innych filmach z lat 80.: Kingsajz (1988), Dekalog X (1988) czy Obywatel Piszczyk (1989).

W 1990 został rektorem PWST w Krakowie[41] i piastował to stanowisko przez kolejne sześć lat. W latach 1991–1993 był członkiem rady do spraw kultury przy Prezydencie RP[42].

W 1994 zadebiutował jako reżyser filmowy produkcją Spis cudzołożnic (1995), do której napisał także scenariusz[43] i w której zagrał główną rolę (Gustawa). Następnie zagrał pięć ról w wyreżyserowanych przez siebie Historiach miłosnych (1997), za które otrzymał nagrodę za najlepszy film zagraniczny na festiwalu filmowym we Włoszech (Cinecittà) i które zaprezentował na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji[44]. Wykreował także komediową postać komisarza Ryby w filmie Juliusza Machulskiego Kiler (1997) oraz w jego kontynuacji, Kiler-ów 2-óch (1999). W 1998 otrzymał nagrodę Narodowego Syndykatu Włoskich Dziennikarzy Filmowych[38] oraz został członkiem Europejskiej Akademii Filmowej[42]. Użyczył głosu Osłowi w polskiej wersji filmu animowanego Shrek (2001) oraz jego kontynuacjach[45]. W latach 2000. nagrał serię audiobooków z baśniami Hansa Christiana Andersena na zlecenie wydawnictwa Media Rodzina[46]. Współpracował z RMF FM przy kampanii „Prawda czy fałsz?” oraz czytał Przygody dobrego wojaka Szwejka. Został członkiem rady programowej radia RMF Classic.

Thumb
Stuhr (2015)

W latach 2002–2008 ponownie piastował stanowisko rektora krakowskiej PWST. Zagrał główną rolę w wyreżyserowanym przez siebie filmie Pogoda na jutro (2003), za który otrzymał wiele międzynarodowych nagród, m.in. Nagrodę Fipresci na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wiesbden oraz nagrody publiczności na Międzynarodowym Festiwalu Operatorów Filmowych „Manaki Brothers” w Macedonii i na 27. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Denver[47][48]. W 2004 na łamach „Gazety Krakowskiej” zaczęły być publikowane jego rozmowy z Marią Malatyńską[49]. W 2005 otrzymał nagrodę im. Roberta Bressona od Papieskiej Rady Kultury[38]. W 2006 otrzymał Krakowski Laur „dla człowieka godzącego sztukę, naukę i biznes”[50][51]. Zagrał epizodyczną rolę w wyreżyserowanym przez siebie filmie Korowód (2007)[52]. Zagrał z Maciejem Stuhrem w filmie Obywatel (2014), którego był także reżyserem.

Działalność społeczna

Thumb
Stuhr podczas uroczystości pogrzebowych Sławomira Mrożka (2013)

Wielokrotnie zabierał głoś w kwestiach społecznych i politycznych[53], a także działał na rzecz organizacji społecznych i charytatywnych. W latach 2005–2017 pełnił funkcję przewodniczącego rady fundacji Krakowskiego Hospicjum dla Dzieci im. ks. Józefa Tischnera[42][54]. Współpracował też m.in. z Fundacją im. Ks. Jana Kaczkowskiego, działając na rzecz chorych onkologicznie[55]. Od 2006 był członkiem rady programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej[42].

Remove ads

Życie prywatne

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Grobowiec rodziny Stuhrów na cmentarzu Rakowickim

W 1971 poślubił Barbarę Kóskę, skrzypaczkę (późniejszą artystkę Capelli Cracoviensis i założycielkę zespołu Amar Corde), z którą znał się od dzieciństwa[56][57]. Miał dwoje dzieci: Macieja (ur. 1975) i Mariannę (ur. 1982)[58].

Określał się jako „Mitteleuropejczyk”[59]. W jednym z wywiadów stwierdził, że najbliższe jego poglądom były postulaty lewicy[53].

Interesował się piłką nożną; kibicował Polonii Bytom i Wiśle Kraków[60], w której barwach w 1988 wystąpił w pokazowym meczu piłkarskim[60]. Został ambasadorem rozgrywanych w Polsce i na Ukrainie Mistrzostw Europy 2012[61].

17 października 2022 w Krakowie spowodował kolizję drogową – potrącił motocyklistę, prowadząc pojazd w stanie nietrzeźwości[62], następnie według relacji ofiary próbował uciec z miejsca wypadku[63]. 30 czerwca 2023 Sąd Okręgowy w Krakowie skazał prawomocnie Jerzego Stuhra na karę 12 tys. zł grzywny i zakaz prowadzenia pojazdów na okres trzech lat. Nakazał także zapłatę 6 tys. zł na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej[64]. Z krytyką spotkały się późniejsze wypowiedzi Jerzego Stuhra, w których bagatelizował wypadek i twierdził, że to on jest jego ofiarą ze względu na nagonkę medialną, jaka go spotkała[65].

W 1988 przeszedł zawał serca[66], a swoje życie po chorobie opisał w książce pt. „Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce” z 1992[54]. We wrześniu 2011 zdiagnozowano u niego nowotwór krtani[67]. W lutym 2016 przeszedł drugi zawał serca[68]. 13 lipca 2020 przeszedł udar mózgu[69][70]. W 2023 u aktora nastąpiła wznowa nowotworu; przeszedł wówczas zabieg usunięcia krtani[71].

Zmarł w Krakowie 9 lipca 2024[72][73]. 17 lipca 2024, po mszy w kościele św. Piotra i Pawła odprawionej pod przewodnictwem kard. Grzegorza Rysia, jego prochy spoczęły w grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[74] (kwatera PAS 54-płn-po lewej Łaszczyńskich)[3].

Remove ads

Role teatralne

Thumb
Jerzy Stuhr podczas 15. Festiwalu GoEast w Wiesbaden (2015)
Thumb
Jerzy Stuhr

Filmografia

Więcej informacji Rok, Tytuł ...
Więcej informacji Rok, Tytuł ...

Polski dubbing

Reżyseria

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmy w reżyserii Jerzego Stuhra.
Remove ads

Dyskografia

Publikacje książkowe

Thumb
Jerzy Stuhr podczas spotkania autorskiego w Krakowie (2019)
  • Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce. Czytelnik, Warszawa 1992.
  • Ucieczka do przodu! Jerzy Stuhr od A do Z w wywiadach Marii Malatyńskiej. Znak, Kraków 2007.
  • Stuhrowie. Historie rodzinne. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008.
  • Tak sobie myślę… Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012.
  • Obywatel Stuhr. Z Jerzym i Maciejem rozmawia Ewa Winnicka. Znak, Kraków 2014.
  • Kto tam zerka na Kacperka? (wspólnie z Marianną Bończą-Stuhr). Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.
  • Ja kontra bas. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
  • Myśmy się uodpornili. Rozmowy o dojrzałości. Współautor ks. Andrzej Luter. Mando, 2019.
  • Bieg po linie. O sztuce, polityce i świecie rozmawiała Maria Malatyńska. Mando, 2023.
Thumb
Gwiazda Jerzego Stuhra na Alei Gwiazd w Krakowie
Remove ads

Ordery i odznaczenia

Remove ads

Nagrody i wyróżnienia

Remove ads

Przypisy

Bibliografia

Loading content...

Linki zewnętrzne

Loading content...
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads