Loading AI tools
polski wojskowy, farmaceuta Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jerzy Pertkiewicz (ur. 25 lutego 1920 w Czortkowie, zm. 30 czerwca 2018) – doktor farmacji, żołnierz kampanii wrześniowej i Armii Krajowej (pseudonim „Drzazga”), pułkownik[2] w stanie spoczynku, harcmistrz i Harcerz Rzeczypospolitej, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.
 W podchorążówce, 1938 | |
 pułkownik w stanie spoczynku | |
| Data i miejsce urodzenia |
25 lutego 1920 |
|---|---|
| Data śmierci |
30 czerwca 2018[1] |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
29 pułk strzelców |
| Główne wojny i bitwy |
kampania wrześniowa |
| Późniejsza praca |
farmaceuta |
| Odznaczenia | |
        | |
Syn Zygmunta i Stefanii, właścicieli apteki w Kutnie[3]. Absolwent szkoły powszechnej[4]. W latach 1929–1938 uczył się w Gimnazjum Humanistycznym im. Adama Asnyka w Kaliszu, a po maturze zgłosił się i został przyjęty na przeszkolenie wojskowe w szkole podchorążych rezerwy piechoty w Szczypiornie. Przed wybuchem II wojny światowej otrzymał przydział mobilizacyjny do 29 pułku Strzelców Kaniowskich[3], w którym w stopniu plutonowego podchorążego objął dowództwo plutonu strzeleckiego 4. kompanii II batalionu.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 walczył ze swoim pułkiem w rejonie Uniejowa, Łęczycy i Kutna oraz w bitwie nad Bzurą. Dwukrotnie lekko ranny 10 września w walce na bagnety o Sierpów zdobył wraz ze swym plutonem niemiecki ciężki karabin maszynowy i wziął do niewoli jeńców[3]. Sześć dni później, przeprawiając się wraz ze swym pułkiem przez Bzurę, pluton Pertkiewicza wpadł w zasadzkę; wyposażeni jednak w dwa ckm-y żołnierze, także dzięki umiejętnościom swego dowódcy, wydobyli się z okrążenia[3].
29 pp przez Puszczę Kampinoską, Młociny i Bielany kierował się na odsiecz Warszawie. 22 września pluton Pertkiewicza ostrzelany z ciężkiej broni maszynowej i moździerzy poniósł ciężkie straty w okolicach cmentarza włoskiego na Bielanach, a sam Pertkiewicz został znowu ranny. Pięć dni później, podczas walk jego plutonu w obronie stacji Warszawa Zachodnia, został ponownie ranny, tym razem ciężko (w szyję). Przetrwał jednak kilkadziesiąt godzin na polu walki do chwili, kiedy kolejarze przenieśli go do jednego z warszawskich szpitali[uwaga 1]. Zbieg okoliczności sprawił, że przy poprzednim zranieniu pomocy udzielono mu w szpitalu, w którym służbę pełniła (w ramach wojskowej służby kobiet) jego matka, powołana tam w obliczu nadciągającej wojny. Dowiedziawszy się o tym, że jej syn został ponownie ranny, już po kapitulacji Warszawy odszukała szpital, w którym przebywał i później w miarę swoich możliwości pielęgnowała go[uwaga 2]. Po miesiącu kuracji Pertkiewicz nie chcąc trafić do niemieckiej niewoli, uciekł ze szpitala[5] i pojechał do Kalisza, gdzie brał udział w konspiracyjnej odbudowie pułku Strzelców Kaniowskich.
Wysiedlony z Kalisza trafił wraz z rodziną do Tarnowa, gdzie 12 lutego 1940 przystąpił do miejscowej komórki Związku Walki Zbrojnej i przyjął pseudonim „Drzazga”[5].
W aptece im. T. Kościuszki, którą objął w Tarnowie[uwaga 3] jego ojciec (również w konspiracji, ps. „Zbudowski”), Jerzy Pertkiewicz pracował jako laborant; miejsce to stanowiło konspiracyjny punkt kontaktowy i miejsce kolportażu prasy podziemnej. Ojciec i syn gromadzili też w swojej aptece, a następnie przekazywali do innych konspiracyjnych punktów, środki medyczne i opatrunki niezbędne w związku ze zbliżającą się akcją pod kryptonimem „Burza”. Po jej rozpoczęciu Pertkiewicz trafił do 16 pułku piechoty Armii Krajowej, gdzie był dowódcą plutonu 3. kompanii strzeleckiej „Regina” w batalionie „Barbara”[5]. Latem i jesienią 1944 uczestniczył w operacjach partyzanckich w ramach akcji „Burza” (i w późniejszych działaniach na mniejszą skalę określanych kryptonimem „Deszcz”) w obwodzie tarnowskim, walczył w okolicach wsi Jamna[uwaga 4], Joniny, Machowa, Podlesie, Polichty, Rzepiennik Strzyżewski[uwaga 5], Zalasowa, Żurowa[5]. 17 października 1944, na wniosek lekarza batalionowego, zwolniony z 16 pułku piechoty AK, a dwa miesiące później, w grudniu promowany do stopnia podporucznika przez komendanta krakowskiego okręgu AK, na wniosek dowódcy inspektoratu tarnowskiego „Mirosława” – Stefana Musiałka-Łowickiego[5].
Za zasługi wojenne odznaczony, oprócz Krzyża Srebrnego Virtuti Militari[uwaga 6][6], m.in. Krzyżem Walecznych[6], Krzyżem Partyzanckim[6], Krzyżem Armii Krajowej[6] i Medalem za Warszawę[6], Medalem Wojska (czterokrotnie[uwaga 7]), Krzyżem Kampanii Wrześniowej przyznanym przez rząd emigracyjny RP, a także przyznanym w 1971 we Francji przez Organizację Kombatantów na Europę odznaczeniem La Croix de Partisan[uwaga 8] i przez Stowarzyszenie Kombatantów Polskiego Ruchu Oporu we Francji Croix du Mérite[uwaga 9]; nosi też odznaczenie węgierskie przyznane w 50. rocznicę rewolucji węgierskiej 1956 roku, a także Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą i Mieczami. W 2005 otrzymał stopień majora, w 2008 podpułkownika, a w 2011 – pułkownika. 16 września 2010 r. za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[7].
Po wojnie osiadł w Tarnowie[6]. W latach 1945–1948 studiował farmację na Uniwersytecie Jagiellońskim; po uzyskaniu dyplomu magistra farmacji pracował w aptekach[uwaga 10][6]. W 1979 obronił na Akademii Medycznej w Krakowie pracę doktorską w dziedzinie nauk farmaceutycznych (w tym samym roku przeszedł na emeryturę), a od 1985 do 1989 był starszym inspektorem do spraw gospodarki lekami w Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Tuchowie. Od czasów nauki w gimnazjum aktywny w harcerstwie[uwaga 11][6], gdzie był przez wiele lat instruktorem, a także w organizacjach kombatanckich (m.in. w przeddzień Święta Niepodległości 2012 roku otrzymał statuetkę „Orły Niepodległości”) oraz branżowych (w oddziale krakowskim Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w 1974 otrzymał medal im. Ignacego Łukasiewicza). W 2017 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Tarnowa[8].
Jest autorem książki „Aptekarstwo polskie na obszarze byłej Galicji w świetle obowiązującego ustawodawstwa z lat 1772–1914” i współautorem „Tarnów – Stare Miasto” cz. I.
Jerzy Pertkiewicz zmarł 30 czerwca 2018 roku, w wieku 98 lat[9]. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 4 lipca 2018 roku na Starym Cmentarzu w Tarnowie.
Osoby aptekarzy: Zygmunta i Jerzego Pertkiewiczów (ojca i syna) są głównymi bohaterami filmu fabularnego Pan Apotheker w reżyserii Dawida Szpary. Zdjęcia do filmu kręcono w grudniu 2018 w Małopolsce, a premiera odbyła się w kinie Marzenie w Tarnowie 21 grudnia 2019[10][11][12]. W filmie wystąpili m.in. Ireneusz Pastuszak (Szpilki na Giewoncie, Korona królów) i Anna Dymna[13][14].
27 września [1939 r.] o świcie nasz batalion 29 pułku Strzelców Kaniowskich rozwinął natarcie na pozycje niemieckie celem odbicia Dworca Zachodniego. Dworzec odbiliśmy. Niemcy wycofali się do jakichś zabudowań na naszym przedpolu, skąd otworzyli do nas nacierających skomasowany ogień z wielu karabinów maszynowych, uniemożliwiając nam dalsze natarcie. Po pewnym czasie zaczęła nas ostrzeliwać artyleria szrapnelami i granatami. Nade mną rozerwał się szrapnel i jeden z odłamków przebił mi hełm raniąc w głowę i szyję a drugi trafił mnie w plecy i utkwił w prawej łopatce – skąd usunięto go dopiero w szpitalu po zabiegu chirurgicznym. Po pewnym czasie ostrzelano mnie z karabinu maszynowego i pocisk trafił mnie w szyję (w okolicy aorty) a wyszedł uszkadzając lewą żuchwę i stąd ta blizna na twarzy. Na skutek upływu krwi, a może stresu, straciłem przytomność i odzyskałem ją dopiero około południa, gdy było już po boju, a resztki naszego batalionu wycofały się do tunelu dworcowego. Odzyskując przytomność, odzyskałem też chwilowo siły i widząc nasze ubezpieczenie na pobliskim peronie, w jakiś sposób pokonałem przestrzeń oddzielającą mnie od tunelu i tam zastałem grupę naszych żołnierzy z dowódcą kompanii. Natychmiast zrobiono mi opatrunek na głowie i szyi i ułożono mnie na czymś ciepłym. Może to był koc lub jakaś kołdra. Wyczerpany od razu zasnąłem... i obudziłem się z zimna późno w nocy, leżąc na gołym betonie wśród zabitych żołnierzy zniesionych z pola walki. Dopiero nad ranem następnego dnia kolejarze zanieśli mnie na punkt opatrunkowy, a po kilku godzinach przewieziono do szpitala Ujazdowskiego.
Moja Mama przed wojną była przewodniczącą koła Sióstr Pogotowia Sanitarnego PCK w Kaliszu i w sierpniu 1939 r. otrzymała kartę mobilizacyjną do szpitala w Poznaniu, który został ewakuowany do Warszawy i umieszczony w jednym z pomieszczeń Uniwersytetu Warszawskiego na Krakowskim Przedmieściu. Gdy byłem drugi raz ranny, już po skierowaniu naszego pułku z Bielan na odpoczynek do Warszawy, szukałem szpitala, w którym usunięto by mi odłamek tkwiący w ręce i przypadkowo trafiłem do szpitala w którym pracowała moja Mama. Po kapitulacji Warszawy Mama dowiedziała się od mego kolegi podchorążego, że zostałem ciężko ranny w bitwie o Dworzec Zachodni. Po kilku wizytach w różnych szpitalach wreszcie odnalazła mnie w Szpitalu Ujazdowskim, w którym w wolnym czasie codziennie odwiedzała i pielęgnowała mnie.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
