I Poznański Batalion Etapowy

I Poznański batalion etapowy – oddział wojsk wartowniczych i etapowych w okresie II Rzeczypospolitej pełniący między innymi służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej.

I Poznański batalion etapowy

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1921
Organizacja
Dyslokacja	Mińsk Łuniniec Suwałki (VII 1921)
Formacja	Wojska Wartownicze i Etapowe
Podległość	DOE „Mińsk” IVb Brygada Etapowa

Formowanie i zmiany organizacyjne

I Poznański batalion etapowy sformowany został 20 października 1919 jako batalion polowy Okręgu Wojskowego nr I Gniezno. I i II batalion garnizonowy wydzielił 470 żołnierzy, a na dowódcę wyznaczono ppor. Szymona Wachowiaka z 59 pułku piechoty. W początkowym okresie batalion używał też nazw: I Wielkopolski batalion etapowy lub I batalion etapowy 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich^[1].

Do batalionu wcielono żołnierzy starszych wiekiem i o słabszej kondycji fizycznej. Oficerowie i podoficerowie nie mieli większego doświadczenia bojowego. Batalion nie posiadał broni ciężkiej, a broń indywidualną żołnierzy stanowiły stare karabiny różnych wzorów z niewielką ilością amunicji^[2].

We wrześniu 1919 dowództwo batalionu stacjonowało w Mińsku^[3]. Wg Ochała 14 listopada 1919 batalion przydzielono do dyspozycji frontu litewsko-białoruskiego w Lidzie. 19 listopada wyjechał do Lidy, a tam podporządkowany został Dowództwu Okręgu Etapowego Mińsk. Od 27 listopada 1919 batalion pełnił służbę garnizonową, wartowniczą oraz prowadził ekspedycje karne i rozbrajał ludność w grupie kpt. Górskiego^[1]. Wiosną 1920 batalion podlegał nadal DOE „Mińsk”^[4]. We wrześniu batalion wchodził w skład IVa Brygady Etapowej. Stacjonował w Białej Podlaskiej przy Dowództwie Powiatu Etapowego Biała. Stan baonu wynosił wówczas 2 oficerów i 271 szeregowców^[5] . W październiku 1920 zreorganizowano brygady etapowe 4 Armii. Batalion wszedł w podporządkowanie dowódcy IVb Brygady Etapowej^[6].

W lutym 1921 bataliony etapowe przejęły ochronę granicy polsko-rosyjskiej^[7]. Początkowo pełniły ją na linii kordonowej, a w maju zostały przesunięte bezpośrednio na linię graniczną z zadaniem zamknięcia wszystkich dróg, przejść i mostów^[8].

W 1921 bataliony etapowe ochraniające granicę przekształcono w bataliony celne^[9].

Służba kordonowa

Wiosną 1920 batalion otrzymał uzupełnienie. 27 maja 1920 część batalionu przydzielona została na II linię bojową na odcinku Ihumeń-Puchowica. 10 lipca batalion rozpoczął odwrót.Część batalionu ze Stołpc, przez Baranowicze została skierowana do Wołkowyska. Dowództwo i tabory maszerowały pieszo przez Mir i Słonim na Białystok. 21 lipca batalion podjął walkę z rosyjskim podjazdem. Następnie kontynuował odwrót przez Sokółkę, Zambrów, Komorowo do Serocka, a tam, wspólnie ze szwadronem 6 pułku Strzelców Granicznych obsadził przyczółek mostowy Wierzbica. następnie wycofał się do Zegrza celem reorganizacji. 4 września zszedł z przyczółka i został skierowany do punktu zbornego batalionów etapowych w Łukowie. 8 września został przydzielony do Dowództwa Powiatu Etapowego „Biała Podlaska". 3 października został przesunięty do Wołkowyska do zabezpieczenia linii kolejowych Mosty-Wołkowysk-Zelwa. 15 października przydzielony został do DPE „Pińsk". Podczas marszu na trasie: Izabelin, Podorsk, Kossow, Iwaczewica, Ozapie, Łogiszyn batalion prowadził działania przeciwko bandom oraz wystawiał stację etapową Łogiszyn. Od 26 października stacjonował w Pińsku^[10]. 14 marca 1921 batalion otrzymał zadanie przegrupować się do Łunińca^[11]. Od 22 do 31 maja w ramach DOK „Baranowicze" obsadzał pododcinek kordonowy nr 6, od rzeki Morocz do Słucza. Dowództwo, 1. i 2 kompania stacjonowały w Mikaszewiczach, 3 kompania w Maleszewie, 4 kompania w Leninie. Następnie batalion służył jako osłona Stacji Kontrolnej „Mikaszewicze" od Wieliczkowicz do rzeki Stwigi. Tu został zluzowany przez 33 Batalion Celny^[10].

Z końcem lipca 1921 batalion przeszedł do ochrony granicy na Suwalszczyźnie. Dowództwo batalionu i 1. kompanię rozlokowano w Suwałkach. 31 sierpnia zlikwidowano 4. kompanię, a jej żołnierze zostali przydzieleni do 2. i 3 kompanii etapowej. Te ostatnie w następnych dniach przejęły ochronę linii kordonowej od Szlinokiemia do Rakówka. Kompanie etapowe zluzowały stacjonujące tam dwie kompanie I/24 pułku piechoty^[12]

Dowódcy batalionu

• ppor. / por. piech. Szymon Wachowiak^[a] (1919 – VII 1921^[12])

Uwagi

1. Szymon Wachowiak urodził się 27 października 1896. W czerwcu 1921 pełnił służbę w I Poznańskim Batalionie Etapowym, a jego oddziałem macierzystym był nadal 59 pp. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów rezerwy piechoty. W rezerwie był przydzielony do 59 pp^[13][14]

Przypisy

1. Ochał 2017 ↓, s. 152.
2. Odziemkowski 2013 ↓, s. 28.
3. Odziemkowski 2013 ↓, s. 29.
4. Odziemkowski 2013 ↓, s. 30.
5. L. 3300/IV.Adj. ↓.
6. Rozkaz organizacyjny DOE 4 A ↓, s. 2.
7. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 22.
8. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 23.
9. Dominiczak 1992 ↓, s. 64.
10. Ochał 2017 ↓, s. 153.
11. Odpis rozkazu Dowództwa 4 A, s.45
12. Ochał 2017 ↓, s. 92.
13. Spis oficerów 1921 ↓, s. 181, 930.
14. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 294, 517.

Bibliografia

• Obsada personalna i dyslokacja oddziałów DOE. Załącznik nr 4 do rozkazu materialnego nr 9 Dowództwa 4 Armii. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
• Janusz Odziemkowski. Użycie batalionów etapowych i wartowniczych wojsk polskich w walkach w Galicji, na Wołyniu i Lubelszczyźnie, 11 lipca-1 września 1920. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (249), 2013. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1440-6281.
• Rozkaz organizacyjny Dowództwa Okręgu Etapowego 4 Armii 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin (sygn.28/14.)