6 Pułk Strzelców Granicznych

6 Pułk Strzelców Granicznych – jednostka organizacyjna Strzelców Granicznych w II Rzeczypospolitej.

6 Pułk Strzelców Granicznych

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1920
Rozformowanie	1921
Tradycje
Rodowód	6 pułk WSG
Organizacja
Dyslokacja	Wronki? Leszno Chorzele
Formacja	Strzelcy Graniczni
Podległość	Dowództwo Strzelców Granicznych

Formowanie i zmiany organizacyjne

W Biedrusku sformowany został przez Dowództwo Okręgu Generalnego „Poznań” 6 pułk Wojskowej Służby Granicznej^[1][2]. 3 marca 1920 wiceminister spraw wojskowych generał podporucznik Kazimierz Sosnkowski przemianował dotychczasową formację „Wojskowa Straż Graniczna” na „Strzelców Granicznych”, a Dowództwu Strzelców Granicznych podporządkowano samodzielne pułki WSG. Pułk przemianowany został na 6 pułk Strzelców Granicznych. Sztab pułku rozlokował się we Wronkach, natomiast dowództwo 1 dywizjonu w Czarnkowie i 2 dywizjonu w Międzychodzie^[2]. W połowie marca 1920 stan pułku wynosił 1880 żołnierzy^[2]. Wtedy też otrzymał zadanie zluzować 159 pułk piechoty^[a] na odcinku długości około 260 km od styku DOG „Pomorze” do Wolsztyna^[3].

Według „Historii I dywizjonu”:
7 kwietnia 1920 rozkaz dowódcy pułku nr 15 nakazał wydzielenie zalążków do sformowania I dywizjonu ze szwadronu szkolnego z Inowrocławia. Szwadron miał wydzielić 5 oficerów i 40 szeregowców. Dowódcą dywizjony mianowano majora Żeromskiego. Dwa dni później przeniesiono żołnierzy z koszar artyleryjskich do białych koszar przy ulicy Dworcowej. Już 10 kwietnia do koszar przybyła grupa 700 poborowych z PKU Ostrów. Z rekrutów utworzono cztery szwadrony^[5]. 19 maja, po przeszkoleniu, dywizjon wymaszerował do Leszna, a jego poszczególne szwadrony rozpoczęły obejmowanie służby granicznej^[5].

Również na początku kwietnia przystąpiono do formowania II dywizjonu. Pełniącym obowiązki dowódcy dywizjonu został etatowy dowódca 5 szwadronu rtm. Andrzejewski. 6 szwadronem dowodził por. Borowik, 7 szwadronem por. Sommer, a 8 – ppor. Kamiński. W kolejnych dniach do koszar meldowali się nowi rekruci. 7 maja dowództwo dywizjonu objął rtm. Lubiak. 20 maja szwadrony batalionu wyruszyły na granicę. Sztab dywizjonu przybył do Ostrowa. Kilka dni później przegrupował się do Odolanowa^[6].

W czerwcu 1920 sztab pułku i I dywizjonu kwaterował już w Lesznie, a dowództwo II dywizjonu w Ostrzeszewie^[7]

23 lipca pułk otrzymał zadanie przekazać do 25 lipca ochraniane odcinki granicy pododdziałom 5 pułku Strzelców Granicznych i innym oddziałom ochotniczym, szwadrony I dywizjonu skoncentrować w Lesznie, a II w Ostrowie skąd transportami kolejowymi przewiezione zostaną do Biedruska. Tam nastąpić miała koncentracja całego pułku, a następnie wyjazd na front polsko-bolszewicki^[8].

---

4 listopada 1920 bataliony wartownicze nr 8/VI i 1/VI otrzymały rozkaz zluzowania 6 pułku Strzelców Granicznych. Batalion nr 8/VI przegrupował się z Siedlec do Szczuczyna, a nr 1/VI z Łodzi do Chorzel. W drugiej dekadzie tego miesiąca bataliony osiągnęły nakazane im rejony i przejęły przeznaczone im odcinki graniczne^[9].

Osobne artykuły: 8/VI Batalion Wartowniczy i 1/VI Batalion Wartowniczy.

Służba graniczna

27 marca 1920 granicę zachodnią OGen. „Poznań” od granicy OGen. „Pomorze” do okolic Zbąszynia ochraniał jeszcze 159 pułk piechoty. Jego dowództwo stacjonowało wtedy we Wronkach^[10].

na podstawie „historii pułku”:

W drugiej połowie maja I dywizjon pułku rozpoczął obsadzanie granicy z Niemcami na odcinku od Brenna do (wył.) Zdun. Dowództwo 1 szwadronu ppor. Tallen-Wilczewskiego^[b] rozlokowane zostało w Zbarzewie, 2 szwadronu por. Podlewskiego w Bojanowie, 3 szwadronu por. Nowickiego^[c] w Rawiczu, 4 szwadronu ppor. Giżyńskiego^[d] w Jutrosinie. Szwadrony I dywizjonu do 20 czerwca 1920 zatrzymały 93 przemytników^[5].

II dywizjon przegrupował się w rejon Ostrowa, by 21 czerwca udać się na granicę. Dywizjon luzował 159 Bytomski pułk piechoty od Zdun do Siemianic^[6].

9 grudnia 1920 pułk otrzymał zadanie przekazać ochronę granicy państwowej na odcinku I dywizjonu pododdziałom 6/I batalionu wartowniczego z Osowca^[11].

Wydarzenia

• 4 czerwca 1920 strzelec Feliks Milosz z 4 szwadronu zastrzelił przypadkowo strzelca Stanisława Jeruzalma^[5].
• 10 czerwca na odcinku II dywizjonu nastąpiła regulacja linii granicznej. Przekazano folwark Maliers, a przyłączono do Polski wsie: Niwki, Katy i Zbyczyn^[12].
• 15 czerwca został aresztowany za nadużycia komendant wartowni Bogdaj kpr. Szczepaniak^[12].
• 19 czerwca 1920 strzelcy Idzi Osada i Szczepan Magnuski z 2 szwadronu przeszli przypadkowo granicę. Interweniujący niemiecki żandarm, chcąc aresztować żołnierzy, przystawił pistolet do skroni jednego z nich. Drugi żołnierz zastrzelił żandarma^[5].
• 22 czerwca na odcinku 5 szwadronu, w walce z przemytnikami, został ciężko ranny strzelec Klabecki^[12].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

• płk Sergiusz Bogucki^[e] (od 25 II 1920^[14])

Obsada personalna pułku w listopadzie 1920^[15]

dowódca pułku – płk Sergiusz Bogucki

• dowódca I dywizjonu – mjr Józef Liwo
  • adiutant dywizjonu – ppor. Henryk Kostiha
  • dowódca 1 szwadronu – por. Marcin Nowicki
  • dowódca 2 szwadronu – por. Józef Podleski
  • dowódca 3 szwadronu – por. Włodzimierz Somański
  • dowódca 4 szwadronu – por. Józef Borewicz
  • dowódca szwadronu karabinów maszynowych – ppor. Stanisław Giżyński
• dowódca II dywizjonu – mjr Romuald Kubiak
  • dowódca 5 szwadronu – rtm. Walerian Andrzejewski
  • dowódca 6 szwadronu – rtm. Michał Wojtasiewicz
  • dowódca 7 szwadronu – rtm. Małachowski
  • dowódca 8 szwadronu – rtm. Piotr Koczerzewski
• pozostali oficerowie
  • ppor piech. Władysław Portykowski^[16]

Struktura organizacyjna pułku

Rozmieszczenie 6 pStG w Lesznie na dzień 26 czerwca 1920[7]
I/6 pStG w Lesznie					II/6 pStG w Ostrzeszowie
szwadron	1. Zbarzewo	2. Bojanowo	3. Rawicz	4. Jutrosin	5. Raczyce	6. Pawłowo	7. Trębaczów	8. Duży Buczek
placówka	Niewodnik	Tarnowo	Biały Kał	Bonowo
	Przybyszewo	Gabel	Zaorle	Jeziora
	Leśniczówka	Karshof	Ostoje	Janowo
	Dębowa Łąka	Bersoborf	Wydawa	Wielki Bór I
	Niechód	Stacja	Żakta	Bismarkhof
	Lasownik	Gołaszyn	Zielony Jeleń	Wielki Bór II
	Leśniczówka	Trybusz	Danne I	Grungwald
	Leśniczówka	Pakówka	Christianka	Ruda
	Leśniczówka	Izbice	Danne II	Rotth
	Zaborowo	Szktce	Woninbow
	Brenno	Buchweder	Polne Nlgut
		Massel

Rozmieszczenie 6 pułk Strzelców Granicznych we wrześniu 1920

Rozmieszczenie 6 pStG w Chorzelach na dzień 23 września 1920[17]
I/ 6 pStG w Grajewie					II/ 6 pStG w Chorzelach
szwadron	1. Reszki	2. Bogusze	3. Szczuczyn	4. Lachowo	5. Leman	6. Myszyniec	7. Bagienice	8. Krajewo
placówka	Lipówka	Tworki	Niedźwiadna	Tworki
placówka	Korytki	Przestrzele	Czarnówek	Glinki
placówka	Rutki	Rydzewo	Rakowo	Patory-Truszki
placówka	Reszki	Bogusze	Zacieczki	Kiełcze-Kopki
placówka			Cyprki	Brzózki
placówka			Tarachy	Filipki Małe
placówka			Mikrucie	Brzozowo
placówka				Bialiki

Szwadron karabinów maszynowych I dywizjonu stacjonował w Grajewie

Uwagi

1. Dominiczak podaje, że był to pułk dowodzony przez kpt. Zenktellera^[3]. Kapitan Zentkeller według Księgi Chwały Piechoty dowodził 155 pułkiem piechoty^[4].
2. 20 czerwca 1920 dowódcą 1 szwadronu mianowany został por. Nowicki^[5].
3. 30 maja 1920 dowódcą 3 szwadronu mianowany został rtm. Wadowski^[5].
4. 30 maja 1920 dowódcą 4 szwadronu mianowany został por. Borewicz^[5].
5. Sergiusz Bogucki ur. 22 września 1878 w Piotrogrodzie. W 1895 wstąpił ochotniczo do armii rosyjskiej. 22 sierpnia 1919 wstąpił do Wojska Polskiego w stopniu pułkownika. Odznaczony orderem św. Stanisława II i III stopnia, św. Anny II, III i IV stopnia i „ze wstęgami” i św. Włodzimierza IV stopnia^[13]

Przypisy

1. Dominiczak 1975 ↓, s. 97.
2. Dominiczak 1975 ↓, s. 100.
3. Dominiczak 1975 ↓, s. 99.
4. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
5. Historia 6 pStG ↓, s. 5.
6. Historia 6 pStG ↓, s. 4.
7. Dyslokacja 6 pStG ↓, s. 8-9.
8. Dyslokacja 6 pStG ↓, s. 15-16.
9. Dominiczak 1975 ↓, s. 121.
10. Dyslokacja StG ↓, s. 3.
11. Dyslokacja 6 pStG ↓, s. 34.
12. Historia 6 pStG ↓, s. 6.
13. Książka ewidencyjna 6 pStG ↓, s. 1.
14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 6 marca 1920, s. 154.
15. OdeB 6 pStG ↓, s. 17 i 18.
16. „Dziennik Personalny” (R.1, Nr 41), MSWojsk, 20 października 1920, s. 1115.
17. Dyslokacja 6 pStG ↓, s. 22-23.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Materiały dotyczące dyslokacji 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/45.)
• Ordre de Bataille 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/48.)
• Książka ewidencyjna oficerów 6 pułku Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/70.)
• Historia 6 pułku Strzelców Granicznych. 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/134.)
• Dyslokacja oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.15/86.)