Herby

Herby – wieś w Polsce położona w powiecie lublinieckim w województwie śląskim, siedziba gminy Herby. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie lublinieckim. Zobacz też: inne znaczenia.

Herby

wieś
Zabudowania przy ul. Lublinieckiej (2018)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	lubliniecki
Gmina	Herby
Liczba ludności (2022)	2134[1]
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-284[2]
Tablice rejestracyjne	SLU
SIMC	0132351
Położenie na mapie gminy Herby Herby
Położenie na mapie Polski Herby
Położenie na mapie województwa śląskiego Herby
Położenie na mapie powiatu lublinieckiego Herby
50°45′02″N 18°52′59″E[3]

Na terenie Herb znajduje się kilka średniej wielkości zakładów przemysłowych i magazynowych. Między centralną częścią miejscowości a stacją kolejową Herby Nowe zlokalizowany jest zakład recyklingu, dawniej w tym miejscu znajdowało się największe składowisko złomu w Polsce.

W miejscowości mają siedzibę także: utworzony w 1990 zakład karny (pojemność jednostki to 444 miejsca)^[4], zakład poprawczy, Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy, Nadleśnictwo Herby. W okolicach miejscowości zaczyna swój bieg rzeka Stradomka.

Historia

Miejscowość położona jest na historycznej granicy Małopolski i Śląska, która w latach 1815–1915 była także granicą Imperium Rosyjskiego i Królestwa Prus (Rzeszy Niemieckiej). Z tego powodu wieś dzieliła się na dwie części – Herby Ruskie (Russkije Herby) (później Herby Polskie) i Herby Pruskie (Preußisch-Herby, później Herby Śląskie)^[5].

Położenie Herb na granicy Imperium Rosyjskiego i Rzeszy Niemieckiej – niemiecka mapa z 1905 roku

Istniało tu przejście graniczne, od 1866 roku drewniana gospoda graniczna, a pierwsze budynki celne powstały po pruskiej stronie w 1887 roku^[6]. W 1913 roku w Herbach Pruskich wystawiono pomnik upamiętniający 100-lecie Bitwy narodów pod Lipskiem, w 1925 roku przebudowany na pomnik poświęcony powstańcom śląskim^[7]. Po obu stronach granicy wybudowano dworce kolejowe, budynki obu zachowały się do dzisiaj – dawny rosyjski dworzec to obecnie budynek mieszkalny, a pruski to obecny dworzec Herby Stare^[8].

Po I wojnie światowej Herby Ruskie, przemianowane na Herby Polskie należały do gminy Dźbów powiatu częstochowskiego w województwie kieleckim. W wyniku przyznania Polsce części Górnego Śląska w 1922 roku Herby Pruskie, przemianowane na Herby Śląskie, znalazły się w gminie Olszyna, w powiecie lublinieckim w województwie śląskim.

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Herby”^[9].

20 stycznia 1945 roku miejscowość została wyzwolona przez oddziały 31 korpusu pancernego gwardii wspierające 5 armię Gwardii 1 Frontu Ukraińskiego^[10].

Od 1950 roku obydwie części miejscowości należały do województwa katowickiego, ale dopiero w 1954 roku Herby Polskie włączono do powiatu lublinieckiego (z częstochowskiego) i połączono z Herbami Śląskimi w jeden organizm^[11]; powstała wtedy gromada Herby^[12][13].

W latach 1958–1972 Herby miały status osiedla^[14], a w 1973 roku w wyniku reformy administracyjnej stały się siedzibą gminy^[15].

Transport

Tranzyt

Przez Herby przebiegają dwie drogi: krajowa nr 46 i wojewódzka nr 905.

Kolej

W miejscowości znajdują się dwie stacje kolejowe: Herby Stare w centrum miejscowości oraz Herby Nowe – dawniej ważny węzeł kolejowy na skrzyżowaniu magistrali węglowej Śląsk-Porty, linii Lubliniec-Częstochowa i Herby Nowe-Wieluń Dąbrowa. Na dworcu Herby Nowe jest niewielkie muzeum magistrali węglowej, gdzie – z inicjatywy kolejarza Henryka Dąbrowskiego – zgromadzono wiele pamiątek z historii kolei.

• 
  Kościół parafialny (2018)
• 
  Jedna z kamienic w centrum miejscowości przy drodze Opole – Częstochowa
• 
  Dawny budynek dworca przy zlikwidowanej stacji kolejowej Herby Ruskie
• 
  Pomnik poświęcony "Bohaterom poległym o wolność Polski"(2018)

Ludzie związani z Herbami

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Herbami.

Przypisy

1. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 357 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 41206
4. Zakład Karny Herby. sw.gov.pl. [dostęp 2015-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-08)].
5. Józef AndrzejJ.A. Bossowski Józef AndrzejJ.A., ZdzisławZ. Urbański ZdzisławZ., Historia kolei Herby-Częstochowa, Częstochowa: „Cmyk-Art”, 2002, ISBN 83-917138-5-7, OCLC 749663078. Brak numerów stron w książce
6. Jan Myrcik, Olszyna. Rys historyczny, dzieje oświaty, życie parafialne, Koszęcin 1998 ISBN 83-909233-1-9
7. J. Myrcik, Olszyna..., op.cit.
8. J.A. Bossowski, Z. Urbański, Historia kolei..., op.cit.
9. Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 26. ISBN 83-87424-77-3.
10. ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 169
11. JanuszJ. Brandys JanuszJ., WitoldW. Mielczarek WitoldW., Częstochowa i okolice: przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1982, s. 104, ISBN 83-217-2397-7, OCLC 11972901 [dostęp 2023-01-16].
12. I. Heromiński, Układ i zmiany administracyjne powiatu, w: Ziemia Częstochowska, tom X. Powiat częstochowski. Szkice monograficzne, Częstochowa 1974, s. 20
13. Uchwała Nr 20/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu lublinieckiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54)
14. Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 279
15. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

Linki zewnętrzne

• Herby, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 60.