Hamas

Hamas (arab. ‏حَمَاس‎, [ħaˈmaːs], dosłownie z arab. „zapał, entuzjazm”, ale też akronim ‏حركة المقاومة الاسلامية‎, trb. Harakat al-Mukawamma al-Islamijja), Muzułmański Ruch Oporu – islamska sunnicka i fundamentalistyczna walcząca o niepodległość Palestyny organizacja polityczno-militarna określana jako terrorystyczna^[4][5].

Hamas

‏حركة المقاومة الإسلامية‎

Flaga organizacji
Państwo	Palestyna /  Izrael
Skrót	‏حَمَاس‎ (Ḥamās)
Lider	Tymczasowy komitet Hamasu[a]
Data założenia	10 grudnia 1987
Adres siedziby	Gaza
Ideologia polityczna	islamizm[1][2], nacjonalizm[2][3], antysyjonizm[1], antysemityzm (zaprzecza)
Członkostwo międzynarodowe	Bractwo Muzułmańskie (do 2017)
Barwy	zieleń
Obecni posłowie	74/132
Strona internetowa

Zbrojnym skrzydłem Hamasu są brygady Izz ad-Din al-Kassama^[2].

Geneza

Powstanie Hamasu wiąże się z działalnością Braci Muzułmańskich^[2]. Bractwo rozpoczęło działalność w Palestynie w 1935 roku. Palestyńska filia Bractwa była przeciwna planom utworzenia Izraela i pozostawała w opozycji do kolonialnych rządów brytyjskich. W 1936 roku aktywiści Bractwa przyłączyli się do arabskiego powstania, co przysporzyło islamistom popularność na terenie całej Palestyny^[3]. Do 1937 roku liczba członków Bractwa w Palestynie wynosiła od 12 do 20 tysięcy^[3].

W 1948 roku członkowie Bractwa uczestniczyli w akcjach terrorystycznych wymierzonych w nowo utworzone państwo żydowskie. Równocześnie islamiści zasilili antyizraelskie bataliony wojskowe. Po porażce Arabów w I wojnie z Izraelem, oddziały Bractwa w Strefie Gazy znalazły się pod rządami Egiptu, a na Zachodnim Brzegu Jordanu pod władzą Jordanii. Rządy jordańskie i egipskie były okresem stagnacji ruchu islamskiego^[3].

Flaga Bractwa Muzułmańskiego

Pozytywnie na działalność Bractwa wpłynęła wojna sześciodniowa z 1967 roku. W wyniku wojny Izrael zdobył kontrolę nad Strefą Gazy i Zachodnim Brzegiem. Bractwo pod okupacją izraelską rozwinęło działalność charytatywną, edukacyjną, społeczną i kulturową. Działalność ruchu prowadzona była poprzez meczety i organizacje działające przy świątyniach^[3]. Organizacje te przez długi czas nie były powiązane z działalnością antyizraelską, ani nie stosowały przemocy, stąd też były finansowane przez Izraelczyków jako przeciwwaga dla świeckich nacjonalistów^[3]. W 1978 roku zostało zarejestrowane stowarzyszenie Centrum Islamskie. Organizacja była jedynym arabskim ruchem, na którego działalność oficjalnie zezwoliła administracja izraelska na Terytoriach Okupowanych. W tym okresie islamiści byli więc często uważani za zdrajców. Założycielem organizacji był szajch Ahmad Jasin^[3]. Centrum Islamskie działając pod przykrywką stowarzyszenia społecznego przekształcało się stopniowo w ruch zbrojny^[3]. Grupa otrzymywała pokaźne wsparcie finansowe z zakatu oraz darowizn od sponsorów z bogatych państw Zatoki Perskiej^[2].

Duży wpływ na radykalizację Centrum Islamskiego miała irańska rewolucja islamska. W 1979 roku wewnątrz struktur Centrum Islamskiego powstała Duma Wiernych Wojowników (w literaturze pojawia się też nazwa Chwała Mudżahedinom^[6]), która uchodzi za bezpośrednią poprzedniczkę Muzułmańskiego Ruchu Oporu^[2]. W 1982 roku przy ruchu islamskim powstała zakonspirowana grupa Palestyńscy Święci Bojownicy, która rok później miała podjąć się pierwszych działań militarnych^[2].

W 1983 roku Jassin został aresztowany przez Izraelczyków, a następnie oskarżony o kierowanie nielegalną organizacją zbrojną^[2]. Szajch został uwolniony w 1985 roku w następstwie wymiany pomiędzy rządem Izraela a Ludowym Frontem Wyzwolenia Palestyny^[2].

W 1985 roku liczba członków Centrum Islamskiego sięgała 2 tysięcy^[2].

W 1987 roku Centrum Islamskie przekształciło się w Muzułmański Ruch Oporu. Zmiana spowodowana była rozpoczęciem pierwszej intifady^[3]. Izraelskie służby początkowo entuzjastycznie przyjęły utworzenie Hamasu, sądząc, że jego działalność przyczyni się do osłabienia Organizacji Wyzwolenia Palestyny^[3] i miejscowej lewicy^[2].

Historia

Decyzja o powołaniu Hamasu zapadła już podczas pierwszego dnia intifady kamieni^[2][3]. Na czele organizacji jako Główny Przewodniczący stanął Jasin, dotychczasowy lider Centrum Islamskiego^[2][3]. Hamas włączył się do walki zbrojnej z Izraelem. Jednocześnie kontynuował działalność społeczną^[7]. Hamas posługiwał się terrorystycznymi metodami prowadzenia wojny (w tym ataki samobójcze^[3]), atakował zarówno cele wojskowe i cywilne Izraela^[7]. Kampanię przemocy wobec cywilów Hamas uzasadniał tym, że w Izraelu obowiązuje powszechny pobór do wojska, a więc każdy obywatel Izraela jest potencjalnym żołnierzem^[7]. Ofiarami Hamasu padali też ludzie uznani przez islamistów za dewiantów (prostytutki, dilerzy narkotykowi, odstępcy od islamu oraz zwykli kryminaliści). Hamas zyskał popularność głównie w Strefie Gazy, podczas gdy Zachodni Brzeg pozostał pod wpływami al-Fatah^[2].

W 1989 roku ruch został oficjalnie zdelegalizowany przez władze Izraela^[8].

W 1993 roku Hamas potępił porozumienia z Oslo^[3]. W tym samym roku organizacja dołączyła do koalicji Połączone Siły Palestyńskie, grupującej przeciwników ugody z Izraelem^[9]. W kolejnych latach islamiści krytykowali władze Autonomii Palestyńskiej, oskarżając je o kolaborację. Między innymi terrorystyczna działalność Hamasu przyczyniła się do wstrzymania izraelsko-palestyńskiego procesu pokojowego^[3].

W 2000 roku członkowie grupy włączyli się do intifady Al-Aksa^[3]. W trakcie powstania jego aktywiści weszli do sojuszu Palestyńskie Siły Narodowe i Islamskie^[10]. W trakcie intifady islamiści po raz kolejny zastosowali taktykę opartą na terroryzmie. Członkowie Hamasu wykazali się samobójczymi zamachami oraz ostrzałem terenów Izraela za pomocą pocisków rakietowych Kassam^[3].

Od 2000 roku członkowie Hamasu (indywidualnie) przynależą do Ludowych Komitetów Oporu i Brygad Salah al-Din^[11].

22 marca 2004 w ataku rakietowym śmigłowców izraelskich w Gazie zginął Ahmad Jasin^[12][13]. Jego następcą na stanowisku lidera Hamasu został Abd al-Aziz ar-Rantisi, który zginął w izraelskim ostrzale już miesiąc po objęciu przywództwa. Na jego miejsce wybrany został Chalid Maszal^[14]

W wyborach parlamentarnych w styczniu 2006 roku Hamas otrzymał 76 mandatów (spośród 132), tym samym odebrał al-Fatahowi większość parlamentarną^[3]. W marcu 2006 roku Isma’il Hanijja z Hamasu został desygnowany na premiera Autonomii^[3]. Rząd kierowany przez Hamas szybko popadł w konflikt z prezydentem Mahmudem Abbasem. Konflikt na linii Hanijja-Abbas doprowadził do zaistnienia w Palestynie sytuacji dwuwładzy: Hamas w praktyce rządził w Strefie Gazy, al-Fatah na Zachodnim Brzegu^[3]. Okres kohabitacji przerwał zamach stanu, jaki Hamas przeprowadził w Strefie Gazy, tworząc tam odrębny rząd palestyński. Cała władza w Gazie trafiła w ręce Hamasu w czerwcu 2007 roku^[15]. Po przejęciu kontroli nad Strefą Gazy, Hamas rozpoczął usuwanie urzędników al-Fatah ze wszystkich stanowisk. Amnesty International poinformowała o zamknięciu gazet i nękaniu dziennikarzy^[16]. Wspomniana organizacja zarzuciła nadto Hamasowi torturowanie i mordowanie przeciwników politycznych^[17].

Pod jurysdykcją Hamasu miejsce ma nasilona islamizacja Strefy Gazy^[18]. Administracja Hamasu przymyka oko^{[styl do poprawy]} na działalność grup islamskich radykałów i prowadzi reformy mające na celu narzucenie Palestyńczykom religijnego stylu życia. Islamskie reformy postępują stopniowo, a organizacja wycofuje się z nich, kiedy napotykają one wyraźny opór społeczny^[19]. Jeszcze w 2007 roku islamiści utworzyli religijny komitet prokuratorski, który zastąpił świecką instytucję Prokuratora Generalnego Gazy. Hamas przyjął w 2008 roku islamski kodeks karny przewidujący kary takie jak chłosta, amputacja rąk, czy śmierć przez powieszenie^[19]. Rok później administracja Hamasu zadecydowała o narzuceniu islamskiego ubioru w szkołach oraz segregacji płciowej w trakcie odbywania nauki^[19]. Pomimo wyznawania doktryny islamistycznej Hamas zwalcza palestyńskich salafitów. Po 2008 roku służby Hamasu wielokrotnie ścierały się z ekstremistami i zatrzymywały najbardziej wojowniczych aktywistów^[20].

Islamistyczne władze nie zostały uznane przez społeczność międzynarodową, a Izrael rozpoczął blokadę Strefy Gazy, wstrzymując całkowicie eksport i import oraz ograniczając dostawy prądu, elektryczności i wody^[3]. Izraelska blokada doprowadziła do poważnego kryzysu humanitarnego^[3].

W grudniu 2008 roku Izrael rozpoczął operację Płynny Ołów. Celem akcji izraelskiego wojska była likwidacja Hamasu w Strefie Gazy. Przyczyną działań izraelskiej armii był trwający ostrzał obszaru Izraela przez bojowników Muzułmańskiego Ruchu Oporu. Operacja została zakończona po 22 dniach^[3].

W kwietniu 2011 roku przedstawiciele Hamasu i al-Fatahu oświadczyli, że zakończyli wzajemny konflikt i wypracowali kompromis^[21]. Porozumienie zakładało wspólne działanie na rzecz: utworzenia państwa palestyńskiego w granicach z 1967 roku, ze stolicą we Wschodniej Jerozolimie; utrzymania prawa powrotu uchodźców palestyńskich do ojczyzny; sformowania w przyszłości rządu jedności narodowej i przeprowadzenia nowych wyborów^[3]. Od czasu wypracowania porozumienia Hamas wielokrotnie prowadził z al-Fatahem kolejne rozmowy w sprawie pojednania politycznego. Ostatnie porozumienie między ugrupowaniami wypracowano w październiku 2017 roku^[21][22].

14–21 listopada 2012 roku izraelskie wojsko prowadziło operację Filar Obrony wymierzoną w obiekty Hamasu w Strefie Gazy^[21]. Operacja była odwetem za wzmożony ostrzał rakietowy Izraela jaki palestyńscy bojownicy prowadzili z obszaru Gazy^[21].

Pod koniec 2014 roku bojownicy ze Strefy Gazy rozpoczęli wzmożony ostrzał Izraela. W odwecie 8 lipca tego samego roku armia izraelska rozpoczęła w Strefie Gazy operację Ochronny Brzeg. Celem Izraelczyków była likwidacja infrastruktury wykorzystywanej przez bojowników Hamasu, w tym sieci podziemnych tuneli. Operacja została zakończona na początku sierpnia 2014 roku. Islamski Ruch Oporu pomimo dużych strat, jakie poniósł, ogłosił konflikt swoim zwycięstwem^[21].

W lecie 2015 roku członkowie Hamasu i al-Fatahu uczestniczyli w starciach z salafitami z organizacji Jund al-Sham, walki miały miejsce w libańskim obozie dla uchodźców palestyńskich Ain al-Hilweh^[23].

7 października 2023 roku w godzinach porannych Hamas rozpoczął wymierzoną w Izrael operację „Burza Al-Aksa”, w ramach której najpierw wystrzelił w stronę tego państwa kilka tysięcy rakiet (5000, zgodnie z komunikatem Hamasu), a następnie bojownicy Hamasu przedostali się na terytorium Izraela drogą lądową (forsując barierę na granicy Izraela ze Strefą Gazy w 29 miejscach), morską i powietrzną (wykorzystując do tego celu paralotnie) i dokonali zbrojnego ataku na 22 miejscowości w południowym Izraelu dopuszczając się wielu zbrodni na ludności cywilnej (m.in. na festiwalu muzyki elektronicznej w okolicach kibucu Re’im)^{[24][25][26][27][28][29][30][31]}. Niedługo później Mohammed Deif, najwyższy dowódca brygad Izz ad-Din al-Kassama, wraz z Isma’ilem Hanijją, politycznym liderem Hamasu, powiedział, że operacja „Burza Al-Aksa” była odpowiedzią na izraelskie ataki na kobiety, profanację i rzekome zagrożenia(inne języki) dla meczetu Al-Aksa w Jerozolimie, izraelską okupację(inne języki) terytoriów palestyńskich(inne języki), izraelską blokadę Strefy Gazy, ekspansję nielegalnych osiedli izraelskich, a także trudną sytuację palestyńskich uchodźców oraz więźniów(inne języki)^{[32][27][33][34][35][36][37]}. Według doniesień agencji prasowej Reuters Deif był architektem ataku i planował go od 2021 roku po tym, jak wiosną tego roku do meczetu Al-Aksa wkroczyły izraelskie siły bezpieczeństwa, co wywołało 11-dniowy konflikt pomiędzy Hamasem a Izraelem(inne języki) i spotkało się z oburzeniem w świecie islamu^[38]. Podczas ataku Hamasu z 7 października, według izraelskich władz, zginęło 1139 osób, zaś 253 zostały porwane i zabrane do Strefy Gazy przez Hamas jako zakładnicy(inne języki)^[39][40]. W reakcji na te wydarzenia Izrael wypowiedział wojnę Hamasowi i zablokował dostawy żywności, wody, prądu oraz paliwa do Strefy Gazy, a następnie w ramach operacji „Żelazne Miecze” najpierw dokonywał ostrzałów rakietowych i nalotów na różne cele w Strefie Gazy, zaś pod koniec października 2023 roku rozpoczął lądową operację wojskową w Strefie Gazy(inne języki)^{[24][41][42][43][44][45]}.

31 lipca 2024 roku około godziny 2 czasu lokalnego, szef Biura Politycznego Hamasu i zarazem jego lider Isma’il Hanijja został zabity w Teheranie podczas ataku powietrznego^[46][47]. 6 sierpnia 2024 roku nowym szefem Biura Politycznego organizacji został wybrany Jahja Sinwar^[48][49]. Dwa miesiące później bo 16 października, Sinwar również został zabity, tym razem w Rafah w trakcie wymiany ognia^[50]. Po zabójstwie Jahja Sinwara w Rafah 16 października tymczasowy komitet Hamasu początkowo rozważał możliwość wyznaczenia jednego następcy, ale ostatecznie zdecydował się rządzić za pośrednictwem komisji do czasu zaplanowanych wyborów przywódcy Hamasu w marcu 2025 roku^[51].

Wybrane zamachy terrorystyczne przeprowadzone przez grupę

• 28 lipca 1990 roku Hamas przeprowadził zamach bombowy na plaży w Tel Awiwie. W wyniku eksplozji zginął turysta z Kanady^[52].
• 14 grudnia 1990 roku islamiści zamordowali trzech robotników pracujących w Jafie^[53].
• 11 października 1991 roku fundamentalista wjechał samochodem w grupę żołnierzy izraelskich. Dwóch oficerów zginęło, 11 osób zostało rannych^[53].
• 16 kwietnia 1993 roku w Mekholah terrorysta-samobójca zniszczył dwa autobusy izraelskiej armii. Żaden z żołnierzy nie ucierpiał^[2].
• 24 grudnia 1993 roku w Gazie zastrzelony został porucznik Meir Mintz, dowódca oddziału sił specjalnych^[54].
• 13 lutego 1994 roku fundamentaliści przeprowadzili udany zamach na Noama Cohena, funkcjonariusza izraelskiej służby bezpieczeństwa^[54].
• 6 kwietnia 1994 roku Hamas przeprowadził zamach na autobus w Afuli. W samobójczym ataku zginęło 9 osób, a 51 zostało rannych^[2][54].
• 13 kwietnia 1994 roku cztery osoby zginęły w samobójczym ataku na autobus w Haderze^[54].
• 9 października 1994 roku pięciu wojskowych zginęło w ataku Hamasu w Jerozolimie^[54].
• 19 października 1994 roku terrorysta-samobójca wysadził się w autobusie w Tel Awiw-Jafa. Zginęły 22 osoby, 46 zostało rannych^[2].
• 22 stycznia 1995 roku terroryści Hamasu i Palestyńskiego Islamskiego Dżihadu podłożyli dwie bomby na skrzyżowaniu w Beit Lid. Zginęło 18 izraelskich żołnierzy i jeden cywil, a 69 osób zostało rannych^[55].
• 24 lipca 1995 roku w samobójczym ataku na autobus w Ramat Ganie zginęło 5 osób^[56].
• 21 sierpnia 1995 roku w samobójczym ataku na autobus w Jerozolimie zginęły cztery osoby^[56].
• 25 lutego 1996 roku terrorysta-samobójca wysadził się w autobusie w Jerozolimie. Zginęło 26 osób, a 50 zostało rannych^[2].
• 3 marca 1996 roku zamachowiec-samobójca wysadził się w autobusie w Jerozolimie. 19 osób zginęło, 6 zostało rannych^[2]. Wśród ofiar było kilku zagranicznych turystów^[56].
• 21 marca 1997 roku terrorysta podłożył bombę na tarasie kawiarni „Apropo” w Tel Awiw-Jafa. 3 osoby zginęły, a 48 zostało rannych^[56][2].
• 30 lipca 1997 roku dwóch terrorystów-samobójców zaatakowało jednocześnie na targu Mehane Jehuda w Jerozolimie. 29 osób zginęło, a 348 zostało rannych^[56][2].
• 4 sierpnia 1997 roku trzech zamachowców-samobójców zaatakowało równocześnie na deptaku Ben Jehuda w Jerozolimie. Zginęło pięć osób, a 181 zostało rannych^[57][2].
• 30 września 1998 roku terrorysta rzucił granat ręczny w pojazd armii izraelskiej w Hebronie. 25 osób zostało rannych^[2].
• 10 października 1999 roku terrorysta wjechał samochodem w tłum izraelskich żołnierzy. Jeden z żołnierzy zginął, 6 zostało rannych^[2].
• 30 października 2000 roku zamachowiec-samobójca wysadził się w jerozolimskiej pizzerii Sbaro. Zginęło 15 osób, a 130 zostało rannych^[2].
• 18 maja 2001 roku terrorysta-samobójca wysadził się w centrum handlowym w Netanja. Zginęło 6 osób, a rannych zostało 100^[2].
• 1 czerwca 2001 roku zamachowiec-samobójca wysadził się na dyskotece w Tel Awiw-Jafa. Zginęło 20 osób, a rannych zostało 120^[2].
• 1 sierpnia 2001 roku zamachowiec-samobójca wysadził się w restauracji w Jerozolimie. Zginęło 15 osób, a rannych zostało 130^[2].
• 1 grudnia 2001 roku dwóch terrorystów-samobójców wysadziło się w centrum handlowym w Jerozolimie. 11 osób zginęło, a rannych zostało 188^[2].
• 2 grudnia 2001 roku w Hajfie zamachowiec-samobójca wysadził się w autobusie. Zginęło 15 osób, a rannych zostało 60^[2].
• 12 grudnia 2001 roku islamiści ostrzelali autobus w miejscowości Emmanuel. 11 osób zabili, a zranili 30^[2].
• 10 lutego 2002 roku fundamentaliści ostrzelali izraelskich wojskowych w Beer Szewa. Zginęły dwie osoby, ranne zostały cztery^[2].
• 7 marca 2002 roku Hamas zaatakował osadę Atzmona. Fundamentaliści zastrzelili tam 5 ludzi, a 24 ranili^[2].
• 21 listopada 2002 roku zamachowiec-samobójca wysadził się w autobusie w Jerozolimie. Zginęło 11 osób, rannych zostało 50^[2].
• Rząd Izraela oskarżył Hamas o to, że jego bojownicy 12 czerwca 2014 roku uprowadzili na Zachodnim Brzegu trzech izraelskich nastolatków. Ciała nastolatków odnaleziono 30 czerwca tego samego roku nieopodal Hebronu^[21].
• Mahmud Abbas oskarżył Hamas o nieudany zamach z 13 marca 2018 roku. Celem ataku bombowego był konwój, którym poruszał się premier AP Rami al-Hamd Allah. Muzułmański Ruch Oporu odciął się od tego incydentu i zapowiedział rozpoczęcie własnego śledztwa w sprawie ataku^[58].

Struktury

Ćwiczenia wojskowe brygad Izz ad-Din al-Kassama w mieście Gaza w 2013 roku

Na czele formacji stoi Rada Doradcza^[7], określana w literaturze również jako Rada Konsultacyjna^[3]. W skład Rady wchodzą duchowni z Palestyny i państw Bliskiego Wschodu stanowiących zaplecze ruchu^[2]. Rada Doradcza wybiera regionalnych dowódców Muzułmańskiego Ruchu Oporu na obszar Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu^[2]. Regionalnym dowódcom podlegają z kolei komórki dowódcze, które odpowiedzialne są za działalność Hamasu w terenie^[2].

Kwatera Główna Hamasu do 2012 roku znajdowała się w Damaszku, odtąd mieści się w Katarze^[59]. Hamas posiada też biura zagraniczne, które mieszczą lub mieściły się w Arabii Saudyjskiej, Iranie oraz Jordanii, przed wojną domową w Syrii posiadał też obozy szkoleniowe na obszarze Syrii i Libanu^[2]. Choć Hamas posiada swoje struktury na terenie innych państw, z reguły unika on ingerowania w wewnętrzne sprawy goszczących go krajów^[2].

Zbrojnym skrzydłem Hamasu są brygady Izz ad-Din al-Kassama^[2]. Wewnątrz ugrupowania istnieje też Aparat Bezpieczeństwa zajmujący się działalnością wywiadowczą, kontrwywiadowczą, likwidacją wewnętrznych przeciwników i kontrolą przestrzegania szariatu^[2].

Na terenach palestyńskich posiada szereg stowarzyszeń i komitetów. Zajmują się one głównie kwestiami społecznymi i działalnością humanitarną. Istnieje specjalny pion społeczny Hamasu „Wezwanie”. Pion działa w obszarach takich jak: pomoc społeczną, system oświaty i opieka medyczna^[2]. „Wezwanie” kontroluje sieć należących do organizacji obiektów takich jak centra medyczne, szpitale, szkoły, meczety i kluby sportowe^[2]. „Wezwanie” odpowiada też za działalność propagandową^[2].

Islamski Ruch Oporu jest właścicielem stacji telewizyjnej „Al-Aksa”, która jest tubą propagandową ugrupowania. Tworząc „Al-Aksę” Hamas wzorował się na telewizji „Al-Manar” należącej do Hezbollahu^[60]. Organem prasowym Hamasu jest periodyk „Filastin al-Muslimah” (Muzułmańska Palestyna)^[61].

Liczebność

Całkowita liczba członków Hamasu nie jest znana; szacowano, że w 2023 roku jego zbrojne skrzydło liczyło do 40 000 bojowników^[62]. 30–35% z nich zginęło w trwającej od października 2023 wojnie w Strefie Gazy^[63].

Wsparcie zagraniczne

Wiec zwolenników Hamasu w Damaszku w 2008 roku

Centrum Islamskie i Hamas na przestrzeni lat finansowane były przez szereg państw arabskich. W minionych latach Hamas mógł liczyć na wsparcie pieniężne państw takich jak Arabia Saudyjska, Egipt, Katar, Kuwejt i Sudan^[64][65]. Po 1991 roku kraje regionu Zatoki Perskiej znacznie zwiększyły swoje dotacje dla Hamasu, co spowodowane było poparciem OWP dla Saddama Husajna, w trakcie agresji Iraku na Kuwejt i w efekcie utratą zaufania państw regionu dla Jasira Arafata^[2]. Wsparcie zakończyło się wraz z zamachem stanu w Egipcie w 2013 roku, kiedy to wojsko pozbawiło władzy miejscowe Bractwo Muzułmańskie. Wojskowy rząd Egiptu i jego sojusznicy z regionu Zatoki Perskiej wstrzymali pomoc dla Hamasu, uważając organizację za palestyńskie skrzydło Braci Muzułmańskich. Jedynym państwem arabskim, które kontynuuje pomoc dla Hamasu, jest Katar^[59].

Do czasu wybuchu wojny domowej w Syrii Hamas utrzymywał bardzo bliskie relacje z Iranem, Syrią i Hezbollahem^[59]. Na krótko przed wybuchem wojny wsparcie finansowe Iranu dla Hamasu wynosiło od 10 do 15 milionów dolarów miesięcznie^[59]. Wsparcie pieniężne fundamentalistom słał też rząd syryjski. Początki pomocy Syrii dla Hamasu sięgają już lat 70. XX wieku, kiedy to Syryjczycy byli jednym z donatorów Centrum Islamskiego^[1]. Ponadto w syryjskiej stolicy przez lata znajdowała się Kwatera Główna Hamasu, którą dopiero w 2012 roku przeniesiono do Kataru^[59]. Relacje na linii Hamas-Hezbollah sięgają pierwszej połowy lat 90. XX wieku. Bojownicy Hezbollahu roztaczali opiekę nad członkami Hamasu w Libanie, organizowali szkolenia Palestyńczyków w zakresie konstrukcji bomb, czy treningi przyszłych zamachowców-samobójców^[2].

Stosunki między Hamasem a Syrią, Iranem i Hezbollahem uległy ochłodzeniu po tym, gdy poparł on opozycję przeciwko syryjskiemu prezydentowi Baszszarowi al-Asadowi, podczas gdy Iran i Hezbollah opowiedziały się po stronie al-Asada^[59]. Iran w odwecie zmniejszył pomoc na rzecz Hamasu^[59]. Według doniesień medialnych, w 2013 roku Hezbollah nakazał członkom Hamasu opuszczenie Libanu^[59][66]. Według ekspertów do spraw Bliskiego Wschodu Hamas posiada obecnie dwóch wyraźnych sojuszników: Katar i Turcję. Obydwa kraje udzieliły Hamasowi pomoc szacowaną na setki milionów dolarów^[59].

W XXI wieku wielokrotnie pojawiały się zarzuty względem władz Korei Północnej, że ta wysyła broń bojownikom Hamasu. Handel bronią pomiędzy Koreą Północną a Hamasem ma sięgać co najmniej grudnia 2009 roku, wtedy to zarejestrowany w Gruzji samolot transportowy musiał lądować awaryjnie na lotnisku w Bangkoku. Tajskie służby po sprawdzeniu znajdującego się na samolocie ładunku odkryły 35 ton północnokoreańskiej broni, w tym wyrzutnie rakiet, granaty ręczne oraz rakiety ziemia-powietrze. Rząd Tajlandii ogłosił, że broń miała trafić w ręce islamistów z Hamasu i Hezbollahu. Rząd Korei Północnej miał też podobno dostarczyć fundamentalistom wiedzę o budowie podziemnych tuneli. Reżim Kim Dzong Una w 2014 roku zdementował oskarżenia o współpracę z Hamasem i określił je „amerykańską propagandą”^[67][68].

Ideologia

Hamas sam siebie określa jako „ruch oporu” i skrzydło Bractwa Muzułmańskiego w Palestynie^[3]. Jest ruchem sunnickich fundamentalistów islamskich, który odwołuje się również do palestyńskiego nacjonalizmu^[2][3].

Cele ruchu zostały zdefiniowane w Karcie wydanej w sierpniu 1988 roku^[1]. Poglądy Hamasu wprost określone zostały jako ideologia dżihadu. Głównym celem organizacji jest całkowite zniszczenie Izraela i zastąpienie go islamskim „Państwem Boga”, czyli Palestyną^[1]. Państwo palestyńskie miałoby być państwem wyznaniowym, w którym obowiązującym prawem byłby szariat^[2].

Muzułmański Ruch Oporu odrzuca pokojowe rozwiązanie konfliktu z Izraelem i międzynarodowe konferencje dotyczące sporu^[1]. Według Karty jedyną drogą do niepodległości Palestyny jest walka zbrojna, dżihad^[1]. Wszelkie porozumienia pokojowe zawarte pomiędzy OWP i Izraelem, zostały przez Hamas uznane za zdradę^[2]. Izrael w propagandzie Hamasu określany jest jako „reżim syjonistyczny”, państwo kolonialne/neokolonialne^[1]. Według Meira Litvaka w przeciwieństwie do OWP, Hamas nie widzi wroga w syjonistach, lecz we wszystkich Żydach. W Karcie wprost znajduje się wezwanie do Palestyńczyków i muzułmanów, aby mordowali oni Żydów, zabijanie Żydów zostało określone mianem „obowiązku”^[1][2].

Choć uznawany jest za organizację ekstremistyczną, potępia najbardziej skrajne ruchy terrorystyczne. Przywódcy Hamasu potępili działalność Państwa Islamskiego i zamachy przeprowadzane przez członków wspomnianego ugrupowania^[69].

Jako organizacja terrorystyczna

Figuruje na listach organizacji terrorystycznych Departamentu Stanu USA^[70], Kanady^[71], Izraela^[72], Japonii^[73] i Unii Europejskiej^[74].

Australia, Egipt i Wielka Brytania za grupę terrorystyczną uznają wyłącznie skrzydło militarne Hamasu^[75][76][77].

Uwagi

1. W skład grupy wchodzą Chalid Maszal, Chalil al-Hajja, Zaher Jabarin, Muhammad Ismail Darwisz i anonimowy starszy członek Hamasu.