Dharma
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dharma (skt. धर्म; pali Dhamma धम्म; chiń. 法, pinyin fǎ; kor. pŏp 법, talma; jap. 法 hō lub ダルマ daruma; wiet. pháp, đạt-ma; tyb. ལྷ་ཆོས།, Wylie lha chos) – wieloznaczny termin występujący w religiach dharmicznych, np. w buddyzmie i hinduizmie.
W klasycznych tekstach braminizmu słowo to oznaczało zespół podstawowych praw karmicznych, decydujących o wszelkich zdarzeniach, mających miejsce w życiu człowieka, jak i rodzaj tajemnej wiedzy na temat tych praw, dostępnych wyłącznie ryszim.
We współczesnym hinduizmie dharma to jednocześnie nazwa podstawowych zasad etycznych, jakimi powinien kierować się każdy wyznawca – obejmujących obowiązek pracy, założenia rodziny, spłodzenia i wychowania dzieci oraz na starość próby osiągnięcia wyzwolenia. Dharma jako powinność to wypełnianie obowiązków społecznych i religijnych[1].
Słowo dharma pochodzi od źródłosłowu dhr – nosić, podtrzymywać, podpierać (por. polskie dzierżyć, greckie thronos). Często w piśmiennictwie rozróżnia się znaczenia pisząc ten wyraz wielką literą, jeśli chodzi o naukę Buddy, prawdę czy ostateczną rzeczywistość.
Dharma jest jednym z podstawowych terminów buddyjskich. Posiada wiele znaczeń:
W praktyce jest się czasem trudno zorientować, jak należy interpretować pojęcie dharmy, gdy natrafimy na nie w tekstach. Można założyć, że np. sthavirowie będą używać go raczej w znaczeniu moralnym, natomiast mahajaniści w znaczeniu raczej ontologicznym. Sthavirowie będą się raczej trzymać literalnego znaczenia, a mahajaniści bardziej metaforycznego. Np. termin dharmadhātu (element dharm/dharmy) dla sthavirów oznacza siedemnasty z osiemnastu elementów (czyli tzw. przedmioty umysłu). Jednak czasami rozumieją ten termin jako dharmiczną prawdę (np. Tathāgata jest wszechwiedzący, ponieważ osiągnął i wszedł do dharmadhātu). Mahāsanghikowie i mahajaniści rozumieją zazwyczaj dharmadhātu jako absolutną Dharmę, która jest dodatkowym czynnikiem dla wszystkich kontyngentnych (zależnych) składników naszego doświadczenia. Element Dharmy staje się jednym z synonimów Absolutu. Trzeba tu zauważyć, że jego znaczenie nie jest epistemologiczne, ale czysto religijne.
Tradycje buddyzmu: wczesne szkoły buddyjskie, theravada i mahajana różnie podchodzą do problemu dharm.
W buddyzmie Dharma ma podobne do pierwotnego, braministycznego znaczenie. Jest to więc zespół podstawowych praw przyczyny i skutku istniejący obiektywnie, niezależnie od ludzkiej woli, który można sobie w całej pełni uświadomić dopiero w wyniku oświecenia, ale który jest w uproszczonej wersji dostępny każdemu człowiekowi w formie nauki Buddy, która jest niczym innym, jak tylko klarownym wyłożeniem Dharmy.
Jakkolwiek Dharma, zarówno w hinduizmie, jak i buddyzmie, jest rozumiana przede wszystkim jako podstawowe prawa rządzące światem, słowo to stosuje się także do sytuacji jednostkowych. W tym rozumieniu Dharma to właściwe postępowanie, które jest zgodne z porządkiem całego świata w danym momencie, np.: Dharmą dla ojca jest dobrze wychować dzieci, a dla kierowcy samochodu podporządkowywać się zasadom kodeksu drogowego. Postępowanie zgodne z Dharmą poprawia karmę, a niezgodne psuje.
W filozofii zachodu najbardziej zbliżonym terminem do dharmy jako obiektywnie istniejącego zespołu praw rządzących światem jest heglowska koncepcja dialektyki metafizycznej oraz stoicka koncepcja pneumy. Zbliżonym pojęciem jest również wprowadzona przez Aleistera Crowleya koncepcja Thelemy.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.