Bukowiec (gmina)

Bukowiec – gmina wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bydgoskim. Siedzibą gminy jest Bukowiec.

Ten artykuł dotyczy gminy współczesnej. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Bukowiec

gmina wiejska
Siedziba Urządu Gminy
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
TERC	4014012
Siedziba	Bukowiec
Wójt	Adam Licznerski
Powierzchnia	111 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	5156[1]
• gęstość	46,5 os./km²
Nr kierunkowy	52
Kod pocztowy	86-122
Tablice rejestracyjne	CSW
Adres urzędu: ul. Ceynowy 14 86-122 Bukowiec
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 13 Liczba miejscowości 19
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Bukowiec
Położenie na mapie Polski Bukowiec
53°26′N 18°14′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Według danych z 31 grudnia 2014 roku^[2] gminę zamieszkiwało 5201 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku^[3] gminę zamieszkiwało 5146 osób.

Geografia

Położenie

Gmina Bukowiec położona jest w północnej części województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie świeckim. Według danych z roku 2005^[4] zajmuje obszar 11 100 ha, co stanowi 7,54% powierzchni powiatu świeckiego (7. miejsce w skali powiatu). Pod względem powierzchni, gmina należy do jednych z najmniejszych w województwie: zajmuje 0,62% obszaru województwa (82. miejsce na 144 gminy). Według danych z 1999 roku, w skali kraju klasyfikuje się na 1782 miejscu (na 2489 gmin).

W skład gminy wchodzi 16 wsi skupionych w 13 sołectwach: Bramka, Branica, Budyń, Bukowiec, Gawroniec, Korytowo, Krupocin, Plewno, Poledno, Polskie Łąki, Przysiersk, Różanna, Tuszynki. Pozostałe miejscowości niesołeckie to: Branica (leśniczówka), Dolny Młyn, Franciszkowo, Jarzębieniec, Kawęcin, Stanisławie.

Warunki naturalne

Gmina Bukowiec, pod względem fizyczno – geograficznym, położona jest na obszarze mezoregionu Wysoczyzny Świeckiej, który wchodzi w skład makroregionu Pojezierzy Południowopomorskich. Rzeźba terenu została ukształtowana podczas ostatniego zlodowacenia (około 16,5 tys. lat temu) i ma charakter młodoglacjalny. Obszar gminy posiada zróżnicowaną rzeźbą terenu, którą tworzą formy akumulacyjnej jak i erozyjnej działalności glacjalnej i fluwioglacjalnej. Dominuje krajobraz równinny, lekko falisty, z niewielkimi wyniesieniami moren czołowych. W środkowej części gminy obserwuje się równinę sandrową (powstałą na przed polu czoła lodowca). Formy związane z działalnością fluwioglacjalną (wody płynące w tunelach polodowcowych) występują w okolicach Przysierska i Poledna. Obydwie mają charakter podmokły (równiny bagienne).

Obszar gminy charakteryzuje się głównie falistą rzeźbą terenu, jednak wysokości względne są stosunkowo niewielkie i bardzo rzadko przekraczają wysokość kilkunastu metrów. Zdecydowana większość terenu leży na wysokości 90–100 m n.p.m. Większe wyniesienia znajdują się w Plewnie (około 120 m n.p.m.), natomiast mniejsze wysokości bezwzględne notuje się w dolinach cieków – Wyrwy (na wschód od Przysierska) i Potoku Młyńskiego (na południowy wschód od Poledna). Gmina należy do najmniej zróżnicowanych w zakresie rzeźby terenu obszarów województwa.

Na terenie gminy Bukowiec nie znajdują się żadne udokumentowane złoża surowców kopalin. Powszechnie występujące i nadające się do eksploatacji są jedynie niewielkie skupiska piasku.

Sieć hydrograficzna

Gmina Bukowiec położona jest w dorzeczu Wisły, leżąc w większości w zlewni Wdy. Niewielka, południowa część obszaru znajduje się w zlewni Brdy i wymaga ochrony ze względu na położenie w strefie ochronnej ujęcia wody Czyżkówko dla Bydgoszczy. Spora część powierzchni odwadniana jest przez potok Wyrwa, który jest głównym ciekiem na jej terenie, biegnącym od jezior: Zaleskiego i Branickiego do Wdy. Innymi ciekami są: Potok Młyński i Struga Dworzysko. Niewielka, południowo-zachodnia część gminy natomiast odwadniania jest przez system rowów i drobniejszych rzek, które łączą się z dopływem Brdy – Kotomierzycą. Lokalne odwadnianie następuje do jezior (np. w okolicach Poledna) lub innych zbiorników wodnych znajdujących się poza granicami administracyjnymi gminy.

Wskaźnik jeziorności na obszarze gminy oceniany jest na mniej niż 1% całej powierzchni. Znajduje się tu 7 jezior o powierzchni powyżej 1 hektara, z czego 2 są nazwane. Najważniejszych jeziorem jest jezioro Branickie I, nazywane również Branica Duża, częściowo położone na terenie gminy Świekatowo. Zajmuje ono powierzchnie (łącznie z częścią leżącą na terenie sąsiedniej gminy) ok. 70 hektarów, o objętości wody 3419.0 m³, głębokości przeciętnej 4,3 m i maksymalnej – 8,4 m. Drugim pod względem powierzchni jest jezioro Branica II (Branica Mała), o powierzchni 22.5 hektara, objętości wody 500 tys. m³, średniej głębokości 1,7 m i maksymalnej – 4,0 m. Pozostałe z jezior nie posiadają nazw i liczą od 1 do 6,2 hektara powierzchni.

Lasy

Lasy i grunty leśne zajmują około 12,6% powierzchni gminy, czyli około 1,4 tys. ha. Prawie cały ich obszar w strukturach administracyjnych Lasów Państwowych należy do Nadleśnictwa Zamrzenica, z czego północna część do obrębu leśnego Wierzchlas (na terenie gminy leśnictwo Bukowiec), a południowa do obrębu leśnego Świekatowo (na terenie gminy leśnictwo Branica). Niewielka, wschodnia część gminy leży w Nadleśnictwie Dąbrowa (obręb leśny Bedlenki). We własności prywatnej znajduje się około 200 ha obszarów leśnych. Całość stanowi zaledwie około 3% powierzchni lasów na terenie całego powiatu świeckiego. W strukturze leśnej dominują siedliska borowe, zajmujące około 1200 ha, siedliska lasowe zajmują około 200 ha. Obszar około 1000 ha porasta drzewostan o wieku około ponad 50 lat, a w składzie gatunkowym dominuje sosna (ok. 1300 ha). Tereny lasów ochronnych zajmują obszar około 300 ha.

Pomniki przyrody

Na terenie gminy znajduje się 15 pomników przyrody. Wszystkie zaliczane są do przyrody ożywionej.

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w gminie Bukowiec.

Użytki rolne

Gmina Bukowiec jest gminą wiejską o charakterze rolniczym z dominującą produkcją roślinną. Użytki rolne zajmują 8537 ha, co stanowi 76.9% powierzchni całej gminy. 92% zajmują grunty orne (stanowią one prawie 71% ogólnej powierzchni gminy), ponad 8% stanowią łąki (z pastwiskami prawie 18%). Sady stanowią zaledwie 0,1% użytków rolnych. Klasyfikacja gleb według kompleksów rolniczej przydatności wskazuje, iż najliczniej reprezentowany jest kompleks 5 – żytni dobry, który występuje na terenie niemalże całej gminy. Kompleksy zajmujące o wiele mniejsze powierzchnie to: 6 – żytni słaby i 4 – żytni bardzo dobry. Pod względem typów gleb, w zdecydowanym stopniu dominują gleby pseudobielicowe (związane z kompleksami IV i V). W większości sołectw dominują gleby klasy IVa, IVb i V, choć na wielu terenach spotkać można również gleby klasy IIIb. Najlepsze warunki na obszarze gminy notowane są w okolicach Plewna i Poledna, gdzie spotkać można gleby klasy IIIa.

Infrastruktura komunikacyjna

Sieć drogowa na terenie gminy jest gęsta i zapewnia dobrą komunikację pomiędzy poszczególnymi miejscowościami. Przez obszar gminy przebiega droga wojewódzka nr 240 łącząca Świecie z Tucholą i Chojnicami, która jest częścią szlaku komunikacyjnego z centralnej Polski na środkowe Wybrzeże. W odległości kilku kilometrów od granicy gminy łączą się ważne szlaki komunikacyjne: droga krajowa nr 91 i droga ekspresowa S5, natomiast 20 kilometrów dalej powstał węzeł komunikacyjny łączący drogę ekspresową S5 z autostradą A1. Ponadto przez teren gminy biegną 2 linie kolejowe: Śląsk – Pomorze i Świecie – Złotów. Pierwsza z linii nie posiada na terenie gminy żadnego przystanku, druga linia zaś została zawieszona w połowie lat 90. ubiegłego wieku.

Demografia

Ludność gminy Bukowiec (5201 osób) stanowi 5,2% ogólnej liczby ludności powiatu świeckiego (8. miejsce w skali powiatu). W skali województwa, ludność gminy stanowi 0,25% wszystkich mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego (99. pozycja na 144 gminy).

Dane GUS z 31 grudnia 2014^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	5201	100	2584	49,7	2617	50,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	47		23,3		23,6

Liczba ludności miejscowości oraz udział miejscowości w ogólnej liczbie ludności gminy (według danych Urzędu Gminy w Bukowcu)^[5]:

Miejscowość	Ludność	Udział (%)
Bukowiec	1347	26,2
Przysiersk	787	15,3
Gawroniec	473	9,2
Korytowo	331	6,4
Poledno	317	6,2
Polskie Łąki	275	5,3
Różanna	225	4,4
Budyń	207	4,0
Plewno	197	3,8
Tuszynki	186	3,6
Branica	185	3,6
Franciszkowo	178	3,5
Kawęcin	132	2,6
Bramka	128	2,5
Krupocin	111	2,2
Jarzębieniec	67	1,3
RAZEM:	5146	100,0

• Piramida wieku mieszkańców gminy Bukowiec w 2014 roku^[1].

Kultura i oświata

Edukacja

Na terenie gminy Bukowiec działają następujące jednostki oświatowe:

• Przedszkole w Bukowcu
• Przedszkole w Przysiersku
• Szkoła podstawowa im. 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich w Bukowcu
• Szkoła podstawowa im. dr Floriana Ceynowy w Przysiersku
• Szkoła podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego w Różannie

Instytucje kulturalne i stowarzyszenia

Na terenie gminy działają jednostki kulturalne i stowarzyszenia:

• Gminna Biblioteka Publiczna w Bukowcu
• Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Przysiersku
• Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Gminy Bukowiec
• Stowarzyszenie Kultury Muzycznej Kantyczka w Korytowie
• Stowarzyszenie Azalia w Przysiersku
• Stowarzyszenie Ramię w ramię w Przysiersku
• Zespół Parafialny Caritas Parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Bukowcu
• koła gospodyń wiejskich (Bukowiec, Polskie Łąki, Korytowo)

Sport i rekreacja

Na terenie gminy Bukowiec występują dwa obiekty typu Orlik 2012: w Bukowcu (od 2009 roku) i w Przysiersku (od 2011 roku), oraz odnowione boisko w Korytowie. W Bukowcu i w Przysiersku działają ponadto trzy kluby sportowe:

• Klub Wiejskiego Towarzystwa Sportowego Gwiazda Bukowiec
• Sportis Gminny Klub Sportowy Bukowiec
• Ludowy Klub Sportowy Sparta Przysiersk

W kwietniu 2024 roku oddano do użytkowania gminną halę widowiskowo-sportową, zlokalizowaną przy szkole podstawowej w Bukowcu. Znajduje się w niej pełnowymiarowe boisko, pozwalające na rozgrywanie zawodów w halową piłkę nożną, piłkę ręczną, koszykówkę, siatkówkę, tenis, unihokej, a także zajęcia, np. aerobiku, fitness. Boisko można podzielić na trzy części, za pomocą specjalnych kotar. Są dodatkowe pomieszczenia do ćwiczeń siłowych i tzw. kardio (bieżnie, rowerki stacjonarne), a także zaplecze w postaci szatni, toalet, magazynu na sprzęt sportowy, salka konferencyjna. Są też trybuny, pozwalające na śledzenie wydarzeń w hali, łącznie to niecałe 200 krzesełek^[6].

W Bukowcu znajduje się zespół parkowy (zagospodarowany w 2010 roku), w którym organizowane są różnego rodzaju uroczystości związane z życiem gminy (Dni Gminy Bukowiec, dożynki gminne). W 2015 roku nad jeziorem w Branicy powstała plaża gminna z pełną infrastrukturą rekreacyjną. Na terenie gminy znajduje się 13 świetlic wiejskich.

Wśród cyklicznych imprez kulturalnych, sportowych, festynów itp. na terenie gminy, organizowane są:

• sportowo – rekreacyjna majówka
• Dni Gminy Bukowiec
• Dożynki Gminne
• obchody rocznicy walk 16. Pułku Ułanów Wielkopolskich pod Bukowcem
• gminne obchody Święta Niepodległości

Zabytki

Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie gminy^[7]:

• zespół pałacowy w Budyniu, obejmujący: pałac z końca XIX w.; park; ptaszarnię, obecnie remiza, nr A/454/1-3 z 31.08.1995 roku
• zespół dworski w Gawrońcu, obejmujący: dwór z 1894 roku; park, nr A/120/1-2 z 13.01.2004 roku
• zespół dworski i folwarczny z drugiej połowy XIX w. w Kawęcinie, obejmujący: dwór; park; stajnię, obecnie owczarnia; owczarnię; spichrz z 1884, obecnie magazyn; oborę; rządcówkę, obecnie dom mieszkalny nr 1, nr A/219/1-8 z 05.06.1987 roku
• zespół dworski i folwarczny z drugiej połowy XIX w. w Polednie, obejmujący: dwór z 1890; park; dom mieszkalny; dom ogrodnika; gorzelnię z 1919; kuźnię; stodołę szachulcową; 3 stodoły; owczarnię; oborę; stajnię, obecnie obora; stajnię; suszarnię z 1920 roku, nr A/220/1-15 z 05.06.1987 roku
• zespół dworski z końca XIX w. w Różannie, obejmujący: park; oborę; stodołę gliniano-murowaną; 2 chlewy; kuźnię, nr A/204/1-6 z 16.03.1987 roku.

Bezpieczeństwo

Na terenie gminy działają jednostki odpowiedzialne za zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańców. Należą do nich:

• Ochotnicza Straż Pożarna w Bukowcu (włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego)
• Ochotnicza Straż Pożarna w Przysiersku (włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego)
• Ochotnicza Straż Pożarna w Branicy
• Ochotnicza Straż Pożarna w Polskich Łąkach
• Ochotnicza Straż Pożarna w Budyniu
• Posterunek Policji w Bukowcu
• Gminna Przychodnia Zdrowia w Bukowcu

Parafie

• Parafia Rzymskokatolicka pw. NMP Królowej Polski w Bukowcu
• Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Wawrzyńca w Przysiersku
• Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Bartłomieja w Polskich Łąkach

Sąsiednie gminy

Gmina Bukowiec graniczy z następującymi samorządami:

• Drzycim (od północnego wschodu)
• Lniano (od północnego zachodu)
• Pruszcz (od południa)
• Świecie (od wschodu)
• Świekatowo (od zachodu)

Przypisy

1. Gmina Bukowiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r.. GUS. [dostęp 2016-02-02]. (pol.).
3. Gmina Bukowiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-27], liczba ludności na podstawie danych GUS.
4. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
5. Urząd Gminy wU.G. Bukowcu. Urząd Gminy wU.G., Strategia rozwoju gminy Bukowiec. Część I. Diagnoza stanu rozwoju gminy. Strategiczne uwarunkowania rozwoju gminy Bukowiec. [online], 14 września 2015.
6. Budowa gminnej hali widowiskowo-sportowej w Bukowcu | Gmina Bukowiec [online], www.bukowiec.pl [dostęp 2024-10-10].
7. Rejestr zabytków nieruchomych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego stan na dzień 31 grudnia 2011 roku. [dostęp 2012-03-12].