Loading AI tools
angielski zoolog Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Alfred Newton (ur. 11 czerwca 1829 w Genewie, zm. 7 czerwca 1907 w Cambridge) – angielski zoolog, profesor zoologii i anatomii porównawczej w University of Cambridge, członek Linnean Society, Zoological Society of London i Royal Society, który otrzymał Royal Medal (1900) za osiągnięcia w dziedzinie ornitologii i zoogeografii, autor wielu haseł o ptakach, zamieszczonych w Encyklopedia Britannica (zachowanych do dzisiaj z niewielkimi korektami), inicjator prawnej ochrony ptaków i innych gatunków zagrożonych wyginięciem.
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
| Royal Medal 1900 Złoty Medal Linnean Society | |
Był piątym synem Williama Newtona (spadkobiercy Samuela – byłego plantatora trzciny cukrowej w Indiach Zachodnich[1]), właściciela posiadłości w Elveden Hall (Suffolk), posła z Ipswich, oraz Elizabeth z d. Milnes. Ojcem matki był Richard Slater Milnes z Fryston Hall, w latach 1784–1802 poseł z Yorkshire[1][2].
W roku 1828 rodzice, wraz z siedmiorgiem dzieci, ich opiekunkami i służbą, wybrali się w długą, spokojną wyprawę do Pizy. Kolejne dziecko – syn Alfred – urodziło się w czasie powrotnej podróży przez Szwajcarię (11 czerwca 1829 roku), w byłym pałacu Voltaire’a Les Délices (wówczas poza granicami Genewy)[3]. W następnym roku rodzina wróciła do Elveden. Jako dziecko Alfred uczestniczył w polowaniach (m.in. na cietrzewie), co przerodziło się w ogólne zainteresowanie zwierzętami, a przede wszystkim ptakami (hodował je w klatkach). Obserwacje przyrodnicze utrudniała mu niesprawność stawu biodrowego (skutek choroby lub urazu)[uwaga 1]. Niemal nieodłącznym towarzyszem Alfreda został wkrótce jego młodszy o cztery lata brat, Edward[5] (1832–1897). Więź z Edwardem stała się znacznie silniejsza niż ze starszymi braćmi i bardzo trwała. Dla upamiętnienia Edwarda Newtona pustułka malgaska nosi miano Falco newtoni[2].
Uczył się w domu i – od 1844 roku – w prywatnej szkole Mr. Walkera w Stetchworth koło Newmarket (Suffolk). W roku 1846 przez kilka miesięcy pobierał lekcje u Rev. Josepha Hornera, wikariusza Evertonu, niedaleko Biggleswade (Bedfordshire). Został immatrykulowany w Magdalene College (zob. kolegia Uniwersytetu w Cambridge) w 1848 roku. Wybrał Classical Tripos – kurs na Wydziale Klasyki[uwaga 2]. Studiował prawo – uważano, że może być dobrym adwokatem[6]. Z satysfakcją doskonalił umiejętności przesłuchiwania świadków (zob. metoda sokratyczna, erotematyka) i wyróżniał się w eseistyce[5]. Studia pierwszego stopnia ukończył w 1852 roku, a stopnie BA i MA otrzymał w latach 1853 i 1856[8]. W pierwszych latach studiów dwukrotnie – w 1852 i 1853 roku – zdobył College prize for English Essay, co uważano za wydarzenie wyjątkowe[7][8][9].
Informacje o przebiegu studiów są nieliczne. Wiadomo m.in. że Alfred Newton spotkał w Oksfordzie znanego botanika, prof. Henslowa[7][10], jednak nie skorzystał z tego spotkania, interesując się innymi działami biologii (czego później żałował)[7]. Jednym z jego kolegów był Charles Pierrepont Cleaver[11], z którym m.in. wspólnie malowali okna uczelnianej kaplicy[7]. Od 1854 roku miał tytuł Fellow[uwaga 3][8]. Był jednym z pierwszych członków studenckiego klubu o profilu polityczno-społecznym („Klubu Pitta”)[uwaga 4][7].
W końcowym okresie studiów A. Newton został wyróżniony przyznaniem Travelling Fellowship (inaczej Drury travelling fellowship) – sponsorowanego przez opactwo stypendium, które umożliwiało podróże wybranym synom zasłużonych osób z Norfolku (for a „gentleman’s son of Norfolk’s”)[uwaga 5]. W latach 1855 i 1858 odwiedził arktyczne rejony Laponii, Norwegii i Finlandii. Towarzyszył mu, o kilka lat starszy przyjaciel z Oksfordu, ornitolog John Wolley[14] (pasjonat kolekcjonowania jaj ptaków). Wspólnie poszukiwali u wybrzeży Islandii gniazd wymarłego gatunku alki – Pinguinus impennis, ang. great auk (zob. przyczyny wyginięcia alki olbrzymiej, wyspa Eldey). W lecie 1858 roku odbyła się ich ostatnia wspólna wyprawa – Wolley musiał wracać do Londynu z powodu zaburzeń czynności mózgu (ich przyczyną było prawdopodobnie zakażenie wirusowe lub guz[15]). Po powrocie stan jego zdrowia pogarszał się. Zmarł 20 listopada 1859 roku w wieku 36 lat[14][15].
W roku 1857 Newton przebywał w Indiach Zachodnich, a następnie w Ameryce Północnej[2][8][16]. Wraz z bratem Edwardem obserwował m.in. na wyspie St. Croix (Wyspy Dziewicze) ptaki należące do rodzaju Megascops. Wspólnie opisali nowy podgatunek, któremu nadano nazwę binominalną Megascops nudipes newtoni[17].
Miejsca lęgowe ptaków morskich A. Newton obserwował również z Henrym Evansem z Derby, przyjacielem z wczesnej młodości, z którym odbył wiele letnich rejsów żeglarskich. W 1864 roku uczestniczył w rejsie na Spitsbergen na jachcie Sir Edmunda Birkbecka[2][uwaga 6].
W okresie podróży nie zrywał kontaktów ze środowiskiem akademickim. W listach do Edwarda Newtona entuzjastycznie komentował np. koncepcję Karola Darwina i Alfreda Wallace’a, ogłoszoną przez Wallace’a w czasie posiedzenia Towarzystwa Linneuszowskiego 1 lipca 1858 roku (treść wystąpienia poznał dzięki lekturze opublikowanego sprawozdania z posiedzenia[19]). Napisał, że ogłoszona przez nich teoria doboru naturalnego nie tylko rozwiązuje wiele problemów, które go głęboko nurtowały – czyni to w nieoczekiwanie prosty sposób. Po publikacji w roku 1859 książki Darwina O powstawaniu gatunków Newton uczestniczył w dyskusjach, które wówczas rozgorzały (zob. też debata oksfordzka nt. teorii ewolucji (1860)). Był jednym z pierwszych zoologów, wyrażających jednoznaczne poparcie teorii i stosujących ją w czasie interpretacji własnych obserwacji przyrodniczych[15].
W latach 1862–1863 napisał i opublikował m.in. Zoology of Ancient Europe i Ornithology of Iceland. Gdy w kolejnych latach utworzono w University of Cambridge katedrę zoologii i anatomii porównawczej, był jednym z dwóch kandydatów na stanowisko pierwszego profesora – drugim kandydatem był dr W.H.D. Drosier. Przed głosowaniem prosił Darwina i Huxleya o poparcie, jednak nie uzyskał go. Darwin odpowiedział uprzejmie, że jego zdaniem w naukowym dorobku Newtona za bardzo dominuje ornitologia (brakuje np. prac o bezkręgowcach lub histologii)[15]. Mimo braku tego ważnego poparcia głosowanie, które odbyło się 1 marca 1866 roku, zakończyło się pomyślnie dla Newtona: uzyskał 110 głosów poparcia, pokonując kontrkandydata (82 głosy)[20]. Kierował katedrą do śmierci[2][16], czyli przez ponad 40 lat[uwaga 7].
Był zaangażowanym menedżerem nowej Katedry Zoologii oraz autorytetem w dziedzinie ornitologii (nieco ekscentrycznym erudytą)[9]. Uważa się, że nie stworzył żadnych istotnych teorii naukowych, jednak cieszył się dużym uznaniem w środowisku naukowym. Znajduje to np. wyraz w obszernej korespondencji, m.in. z Darwinem[21].
O wysokiej pozycji, którą zajmował w środowisku, świadczy też m.in. wybór w 1879 roku na przewodniczącego Cambridge Philosophical Society[9], które w 1819 roku założyli Adam Sedgwick i John Stevens Henslow[22], przekonani o boskiej kreacji świata ożywionego (zob. O powstawaniu gatunków – powstanie teorii). Należał do założycieli British Ornithologists’ Union i czasopisma „Ibis”, które współredagował[2]. Był członkiem Linnean Society i Zoological Society of London oraz Royal Society (od 1870 roku)[23]. W 1900 roku otrzymał Royal Medal i Gold Medal of Linnean Society 1900[2][9][16].
Za istotne dla ochrony przyrody, prowadzonej obecnie zgodnie z prawem międzynarodowym (w tym np. konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt lub konwencja o różnorodności biologicznej), uważa się działania Alfreda Newtona, które podejmował starając się zwrócić uwagę na wymieranie gatunków spowodowane działalnością człowieka. Doprowadził do uchwalenia w czerwcu 1869 roku pierwszego aktu prawnego w sprawie ochrony ptaków morskich (Sea Birds Preservation Act[24]), wprowadzającego okres ochronny od 1 kwietnia do 1 sierpnia dla 35 gatunków (ochrona nie obejmowała jaj)[25][26][27][uwaga 8].
Pod koniec życia wyznaczył Williama Batesona na zastępcę w czasie wykładów, ale stale uczestniczył w życiu katedry[2]. Zmarł w Cambridge 7 czerwca 1907 roku z powodu niewydolności krążenia[uwaga 9][6].
Poza Cambridge A. Newton był aktywny w społeczności jako J.P. dla Suffolk[8]. Nie był żonaty[2].
Za datę powstania University Museum of Zoology uważa się rok zakupu przez University of Cambridge kolekcji eksponatów dotyczących anatomii porównawczej (Harwood Collection of Comparative Anatomy), którą zgromadził Busick Harwood[28][29]. W następnych muzeum było wzbogacane o kolejne kolekcje, wśród nich ornitologiczną kolekcję Williama Swainsona, zbiory przywiezione z wyprawy Darwina na HMS Beagle (m.in. zięby Darwina)[30] i kolekcję H.E. Stricklanda (1811–1853)[31][32].
Kolekcja Alfreda Newtona jest największą kolekcją indywidualną. Wchodzące w jej skład eksponaty (wypchane skóry, szkielety i pojedyncze kości, jaja, skamieniałości), m.in. reprezentujące gatunki wymarłe (dront dodo, dront samotny, alka olbrzymia), stanowią ponad 90% eksponowanych gatunków. Ich łączna liczba nie została dokładnie określona (katalog opracowywał C.W. Benson w latach 60. i 70. XX w.). Przypuszcza się, że przekracza 3 tys., spośród blisko 10 tys. uznanych gatunków ptaków. Kolekcja jaj została skompletowana głównie przez Johna Wolleya, a kolekcja szkieletów (ok. 1700) i pojedynczych kości – przede wszystkim dzięki staraniom Edwarda Newtona[31]. Szczególnie bogaty jest zbiór okazów z archipelagu Maskareny (Mauritius, Reunion, Rodrigues)[uwaga 10][2]
Zamieszczony w Life of Alfred Newton (A.F.R. Wollaston, 1921) wykaz opublikowanych artykułów zawiera ok. 160 pozycji (w takich czasopismach jak „Ibis”, „Journal of Zoology”, „The Zoologist”, „Natural History Review” i in.)[36].
Spośród licznych prac autorstwa Alfreda Newtona, w tym wielu zdigitalizowanych i dostępnych w Internet Archive[37], wyróżniana jest przede wszystkim książka The Dictionary of Birds[38] (uznawana za dzieło prawdopodobnie największe[2]). Drugą z jego wielkich prac jest Ootheca Wolleyana[39] – katalog wielkiej kolekcji jaj ptaków, której główną część zgromadził John Wolley[2]. Ojciec zmarłego przyjaciela przekazał, zgodnie z życzeniem syna, jego notatki i zbiory Newtonowi. 24 opakowania (ważące tonę) dostarczono do Elveden w lutym 1860 roku[40][15]. Po konsultacji z Philipem Sclaterem Newton podjął się opracowania notatek Wolleya – utworzenia katalogu jego bogatej kolekcji. W latach 1864–1907 opublikował cztery tomy Ootheca Wolleyana. Kolejne części, wydawane w latach 1864, 1902, 1905 i 1907, były uzupełniane opisami nowych kolekcji (jaja z Laponii – F.W. i L.M. Knoblock[41][uwaga 13]) oraz ilustracjami, wykonanymi przez Henrika Grönvolda[42] (m.in. 8 plansz, ilustrujących wygląd jaj alki olbrzymiej). Kolekcja Wolleya, wzbogacona przez Newtona, stała się częścią Muzeum Zoologii University of Cambridge[15].
Poza powyższymi pozycjami często wymienia się[2][16][8]:
Alfred Newton jest ponadto autorem licznych artykułów naukowych, opisów ptaków w Encyklopedia Britannica[48], biografii-memoriałów zasłużonych członków stowarzyszeń naukowych (Gilbert White w Dictionary of National Biography[48], John Wolley w „Ibis”[5] i in.)[16]. Prezentował wyniki badań na konferencjach naukowych, np. spotkaniach Zoological Society of London[49].
Redagował m.in.[16]:
Osobę i dokonania Alfreda Newtona upamiętnił m.in. jego uczeń, Alexander Frederick Richmond Wollaston, autor obszernej książki Life of Alfred Newton, wydanej w roku 1921 (przedmowę do książki napisał sir Archibald Geikie)[51]. W książce cytowane są liczne oryginalne dokumenty, przechowywane w archiwum The Balfour & Newton Libraries (kolekcja Alfred Newton Papers), takie jak obszerna korespondencja, dotycząca teorii ewolucji w okresie jej narodzin, spektakularnych odkryć ornitologicznych lub przebiegu starań o prawną ochronę dzikich ptaków[52].
Eksponaty muzealne, zgromadzone przez Alfreda Newtona, są traktowane jako kolekcja specjalna[53].
British Ornithologists’ Union, stowarzyszenie założone z udziałem A. Newtona w 1858 roku, a obecnie działające na wszystkich kontynentach, wyróżnia ornitologów, którzy osiągnęli w swojej dziedzinie wyniki o znaczeniu międzynarodowym, przyznaniem Alfred Newton Lecture. Wyróżnieni w ten sposób zostali profesorowie[54]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
