6 Batalion Pancerny

6 Batalion Pancerny^[c] (6 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

6 Batalion Pancerny

Odznaka pamiątkowa 6 bpanc
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1934
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	15 sierpnia
Dowódcy
Pierwszy	mjr Janusz Górecki
Ostatni	ppłk dypl. Tadeusz Adam Majewski
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Lwów
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	bronie pancerne
Podległość	2 Grupa Pancerna

Koszary 6. Batalionu Pancernego przy ul. Janowskiej we Lwowie

Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

czołg TKS

Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych^[a]

Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych^[b]

Samochód pancerny wz. 34

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował we Lwowie. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Wiosną 1934 6 dywizjon samochodowy, stacjonujący w garnizonie Lwów, został przeformowany w 6 batalion czołgów i samochodów pancernych. W skład nowego oddziału zostały włączone dwie kompanie czołgów i jedna kompania szkolna z byłego 3 pułku pancernego. W 1935 6 batalion czołgów i samochodów pancernych został przeformowany w 6 batalion pancerny. W maju 1937 baon został podporządkowany dowódcy 2 Grupy Pancernej.

Święto batalionu było obchodzone 15 sierpnia, w rocznicę otrzymania sztandaru i złożenia przysięgi na sztandar^[1].

15 lipca 1939 na uzbrojeniu i wyposażeniu baonu znajdowały się 73 lekkie czołgi rozpoznawcze (tankietki) TK-3 i TKS, 17 samochodów pancernych wz. 1934, 156 samochodów ciężarowych, 24 samochody specjalne, 18 samochodów osobowych, 68 motocykli i 26 przyczepek. Batalion należał do typu I^[2]. Stacjonował we Lwowie^[3]

Mobilizacja

6 batalion pancerny był jednostką mobilizującą. W 1939 zgodnie z planem mobilizacyjnym "W" sformował trzynaście pododdziałów broni pancernych^[4]:

w mobilizacji alarmowej, grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym i czerwonym^[d] od A+36 do A+60:

• 61 dywizjon pancerny dla Kresowej BK
• 62 dywizjon pancerny dla Podolskiej BK
• 61 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych dla Armii „Kraków”
• 62 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych dla Armii „Modlin”
• 63 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych dla Armii „Modlin”
• kolumna samochodów osobowych nr 61 dla odwodu NW^[e] - ppor. rez. Dionizy Choraszewski^[5]
• kolumna samochodów sanitarnych PCK typ I nr 601 (Fiat 614) dla Armii „Kraków”
• kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 651 (Ursus) dla Armii „Kraków”

w I rzucie mobilizacji powszechnej od 5 do 7 dnia mobilizacji:

• kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 652 (Berliet) dla Armii „Prusy”
• kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 653 dla Armii „Kraków”
• kolumna samochodów osobowych i sanitarnych w kraju nr 6 dla OK VI
• kolumna samochodów ciężarowych w kraju nr 61 dla OK VI

w II rzucie mobilizacji powszechnej:

• park stały broni pancernych nr 61 dla odwodu NW - kpt. Tadeusz Kannenberg

Po rozwiązaniu 6 batalionu pancernego, nadwyżki osobowe i sprzętowe zostały jako Oddział Zbierania Nadwyżek 6 bpanc., skierowane po wybuchu wojny do Ośrodka Zapasowego Broni Pancernych typ III nr 3 w Żurawicy^[6].

Osobny artykuł: Polskie oddziały pancerne w kampanii wrześniowej.

Żołnierze batalionu

Dowódcy batalionu

• mjr kaw. Janusz Górecki (1934 - 1936 → dowódca 5 bpanc)
• ppłk dypl. sap. Mieczysław Józef Wilczewski (1936 - 1937 ? 1938 → komendant SPSap)
• ppłk dypl. Tadeusz Adam Majewski^[7] (1937-1939 → sztab Armii „Karpaty”)

Podoficerowie batalionu

• Zygmunt Wilczyński

Organizacja i obsada personalna w 1939

Obsada personalna batalionu w marcu 1939^[8][f]

Stanowisko	Stopień imię i nazwisko
dowódca batalionu	ppłk dypl. piech. Tadeusz Adam Majewski
I zastępca dowódcy	mjr Bolesław III Sokołowski
II zastępca dowódcy	mjr br. panc. Karol Kapałczyński †1940 Charków[10]
adiutant	kpt. Tadeusz Poliszewski
lekarz medycyny	kpt. lek. dr Eugeniusz Włodzimierz Żegota-Kniaźewski
kwatermistrz	mjr br. panc. Stanisław Ignacy Drążek
oficer mobilizacyjny	kpt. Bronisław Walerian Osiński
I zastępca oficera mobilizacyjnego	kpt. adm. (piech.) Marian Konarzewski
II zastępca oficera mobilizacyjnego	por. Włodzimierz Seniuta (*)[g]
oficer administracyjno-materiałowy	kpt. Ireneusz Władysław Mikulski
zastępca oficera administracyjno-materiałowego	chor. Stefan Jan Fliszczak
oficer gospodarczy	por. int. Stanisław Maria Schnayder
dowódca kompanii gospodarczej	kpt. Władysław I Czapliński
dowódca plutonu przewozowego OK VI	chor. Roman Kazimierz Pieracki
dowódca plutonu łączności	por. Włodzimierz Seniuta (*)[g]
dowódca kompanii szkolnej	kpt. Alfred Wilhelm Wójciński
instruktor	por. Stefan Aleksander Kaliński[12][13]
instruktor	por. Michał Józef Kerz
dowódca kompanii pancernej	por. Mieczysław Antoni Kosiewicz
dowódca kompanii czołgów TK	kpt. Stanisław Jan Szapkowski
dowódca plutonu	por. Stanisław Lesław Marian Niemczycki
dowódca szwadronu pancernego	kpt. br. panc. Bohdan Gadomski (do 19 V 1939 → 2 bpanc.[14])
dowódca plutonu	por. Henryk Pilawski
dowódca kompanii motorowej	mjr br. panc. Konstanty Ciszowski[h]
instruktor	por. Dzięciołowski Antoni Marian
instruktor	por. Dziurzyński Tadeusz Franciszek
instruktor	chor. Światloń Andrzej Apolinary
dowódca plutonu	kpt. kontr. Cecwadze Wardisani Szakro
dowódca kolumny samochodowej	kpt. br. panc. Zygmunt Brodowski
zastępca dowódcy	por. Tabaczyński Jan Franciszek
komendant parku	kpt. br. panc. Tadeusz Teofil Jan Kannenberg
kierownik warsztatów	kpt. br. panc. Ernest Krystian Walter
zastępca kierownika	chor. Stanisław Krzywoszyński
kierownik składnicy	chor. Michał Papież
na stażu we Francji	kpt. Stefan I Wojciechowski
na kursie	por. Jan Franciszek Rudowski
na kursie	por.piech. Eugeniusz Hoffman
na kursie	por. piech. Czesław Leopold Macuski
na kursie	por. piech. Władysław Pogorzelski

Żołnierze 6 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[16]

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Babczuk Władysław	porucznik rezerwy	nauczyciel	Gimnazjum w Drohobyczu	Katyń
Dąbrowski Romuald	podporucznik rezerwy	inżynier mechanik		Charków
Goliński Stanisław[17]	kapitan rezerwy	inżynier mechanik	(e)	Charków
Gosieniecki Zygmunt[18]	porucznik rezerwy	artysta grafik	(e)	Charków
Hoffman Eugeniusz	podporucznik	żołnierz zawodowy		Charków
Kapałczyński Karol[19]	major	żołnierz zawodowy	(e)	Charków
Lubicz-Monkiewicz Antoni	podporucznik rezerwy			Charków
Maculewicz Wacław	kapitan w st. sp.	żołnierz zawodowy		Katyń
Makowicz Aleksander	porucznik rezerwy	inżynier dróg i mostów		Charków
Nodzyński Marian[20]	kapitan	żołnierz zawodowy		Katyń
Podbiński Edward	porucznik rezerwy	inżynier		Katyń

Symbole batalionu

Wręczenie sztandarów jednostkom artylerii i broni pancernej w Warszawie – defilada; maj 1938

Sztandar

Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny^[21]. Znak ten był umieszczony również na przedniej ściance podstawy orła.

Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono^[22]:

• w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej
• w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
• w prawym dolnym rogu — godło Lwowa
• w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 6 batalionu pancernego

26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył sztandar dowódcy batalionu.

Obecnie sztandar eksponowany jest w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie^[23][24].

Odznaka pamiątkowa

4 marca 1938 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 6 bpanc^[25]. Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Stanowił ja krzyż maltański, srebrny, oksydowany, emaliowany na czarno^[26]. Odznaki wykonywane były w wersjach: oficerskiej – emaliowanej i żołnierskiej – srebrzonej, bez emalii.

Uwagi

1. 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
2. 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
3. Nazwa nieoficjalna. Za: Marian Żebrowski, Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947 s. 155 podał, że batalion używał nieoficjalnie nazwy wyróżniającej "Lwowski".
4. Od maja 1939 w grupie czerwonej mobilizowane były 61 dpanc, 61, 62 i 63 skczrozp i kol. sam. osob. nr 61, natomiast w grupie żółtej 62 dpanc, kol. sam. cięż. nr 651 i kol. sam. san. nr 601.
5. Według Piotra Bauera i Bogusława Polaka kolumna samochodów osobowych nr 61, mobilizowana przez 6 batalion pancerny we Lwowie, przeznaczona została dla Kwatery Głównej Armii "Poznań". Rajmund Szubański podaje, że obok kolumny nr 61 sformować miano również kolumnę nr 71 z przeznaczeniem dla Armii "Poznań". Tej informacji przeczy Piotr Zarzycki, który nie wymienił Kolumny Samochodów Osobowych nr 71 wśród pododdziałów mobilizowanych przez 1 Batalion Pancerny w Poznaniu.
6. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[9].
7. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję^[11].
8. Konstanty Edward Ciszowski ps. „Miś” (ur. 16 grudnia 1895 w Mikłaszowie, zm. 20 października 1954 w Londynie) – major broni pancernych Wojska Polskiego, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari nr 3770, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie) i Srebrnym Krzyżem Zasługi^[15].

Przypisy

1. Żebrowski 1971 ↓, s. 155.
2. Gaj 2014 ↓, s. 33.
3. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 791.
4. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 391.
5. Nawrocki 2001 ↓, s. 18.
6. Nawrocki 2001 ↓, s. 16.
7. Szubański 2011 ↓, s. 57.
8. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 795-796.
9. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
10. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 210.
11. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 19 marca 1937, s. 22, sprostowano imię por. piech. Stefana I Kalińskiego z „Stefan I” na „Stefan Aleksander”.
13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935, s. 96, został przeniesiony z 52 pp w Złoczowie do 6 b. i sam. panc..
14. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 122.
15. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 233.
16. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
17. Księgi Cmentarne – wpis 5238.
18. Księgi Cmentarne – wpis 5255.
19. Księgi Cmentarne – wpis 5649.
20. Księgi Cmentarne – wpis 2550.
21. Satora 1990 ↓, s. 369.
22. Żebrowski 1971 ↓, s. 258-271.
23. Żebrowski 1971 ↓, s. 267.
24. Satora 1990 ↓, s. 379.
25. Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 2 z 4 marca 1938, poz. 15.
26. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 316.

Bibliografia

• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku - organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
• Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
• Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
• Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
• Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
• Antoni Nawrocki: 6 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 125. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2001. ISBN 0388773194.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Adiutor", 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].