Żelazny Most (wieś)

Żelazny Most (niem. Eisemost) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie polkowickim, w gminie Polkowice^[1]. Wieś leży na Wzgórzach Polkowickich (południowa część Wzgórz Dalkowskich)^[4]. Najstarsza wzmianka o wsi pochodzi z 1315 roku^[5].

Ten artykuł dotyczy miejscowości. Zobacz też: Żelazny Most (zbiornik odpadów).

Żelazny Most

wieś
Kościół pw. św. Barbary
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	polkowicki
Gmina	Polkowice
Wysokość	207 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	161[1]
Strefa numeracyjna	76
Kod pocztowy	59-101[2]
Tablice rejestracyjne	DPL
SIMC	0366646
Położenie na mapie gminy Polkowice Żelazny Most
Położenie na mapie Polski Żelazny Most
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Żelazny Most
Położenie na mapie powiatu polkowickiego Żelazny Most
51°28′39″N 16°10′18″E[3]

Dwór w Żelaznym Moście

Podział administracyjny

Integralne części wsi Żelazny Most^[6][7]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
1064232	Gilów	przysiółek

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.

Położenie

Leży 12 km na północ od Lubina, 8 km na południowy zachód od Polkowic^[8].

Historia

Najstarsza wzmianka pochodzi z 1315 r., leży wśród ładnych wzniesień morenowych pokrytych lasami. W XVII w. własność polskiego szlachcica Andrzeja Kłobuczyńskiego i jego spadkobierców do połowy XIX w^[5].

Nazwa

Nazwa wywodzi się prawdopodobnie ze złego przetłumaczenia nazwy niemieckiej – Eisemost (sama nazwa nie oznacza nic, natomiast Eisen to żelazny). Niewykluczone, że nazwa wsi jest dawnym połączeniem słowa niemieckiego: eisen i polskiego: most i pochodzi od nieistniejącego, trudnego do zlokalizowania dziś mostu z rudy darniowej^[9].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[10]:

• kościół filialny pw. św. Barbary, obiekt jednonawowy, o konstrukcji ryglowej, orientowany, z wieżyczką od zachodu. Wzmiankowany w 1376 r. Pierwotny obiekt rozebrany; obecny powstał z fundacji Andrzeja Kłobuczyńskiego w 1664 r. Ołtarz pochodzi z 1425 r., przebudowany w 1674 r. oraz w XVIII w., chrzcielnica kamienna z 1666 r., sufit drewniany z ornamentem. Obok kościoła są pochowani członkowie rodu Kłobuczyńskich.
• piętrowy dwór (A/3446/1514 z 27.01.1966) barokowy z drugiej połowy XVIII w., własność m.in. potomków Andrzeja Kłobuczyńskiego, zbudowany na planie prostokąta, kryty wysokim dachem mansardowym, wejście główne znajduje się centralnie w ścianie frontowej, w pseudoryzalicie nad nim skromny balkon z zabudowaną balustradą, a wyżej fronton. W ruinie, do czasów współczesnych pozostały ściany zewnętrzne.

Przypisy

1. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1621 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 163559
4. GrzegorzG. Kardyś GrzegorzG., Żelazny Most i Małe Rynarcice, Głogów: Drukarnia Wydawnictwo „Druk-Ar”, 2011, ISBN 978-83-60087-61-9 (pol.).
5. JanJ. Biliński JanJ., Lubin i okolice. Informator, Wrocław: Wydawnictwo im. Ossolińskich, 1976. Brak numerów stron w książce
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. GUS. Rejestr TERYT
8. MarekM. Micka MarekM., Mapa przyrodniczo-turystyczna powiatu polkowickiego 1:60 000, WiolettaW. Micka, Wydanie 2, Jelenia Góra: Wydawnictwo Kartograficzne JEL-KART, 2014, ISBN 978-83-60866-06-1 (pol.).
9. Geoexplorer- Pałac w Żelaznym Moście. [dostęp 2016-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 marca 2015)].
10. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 141. [dostęp 2012-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

Bibliografia

• Jan Biliński: Lubin i okolice. Informator. Wrocław: Wydawnictwo im. Ossolińskich, 1976. Brak numerów stron w książce